Politiek

Het aan banden leggen van misinformatie is volgens politiek columnist Tom-Jan Meeus (NRC) een taboe dat moet worden doorbroken. Het is voor kiezers steeds moeilijker om werkelijkheid van ruis te scheiden.

“Een democratie kan niet zonder betrouwbare informatie, daarom is versnippering van nieuws zo gevaarlijk,” waarschuwt ook filosoof Jeroen de Ridder. 

Twitter weert al politieke advertenties, terwijl Facebook nauwelijks maatregelen treft tegen misinformatie in politieke advertenties. Dat laatste opent voor kwaadwillenden de mogelijkheid om vlak voor de verkiezingen met een stortvloed aan desinformatie de uitslag te beïnvloeden en daarmee de toekomst van een land. Met behulp van nieuwe vormen van kunstmatige intelligentie verloopt die beïnvloeding steeds fijnmaziger. Via sociale media als Facebook krijgt iedere groep een andere, specifiek gerichte, boodschap te zien. 

Volgens filosoof Daan Roovers is het gevaar van een ‘kaping van de verkiezingen’ in te dammen. Dan moet het politiek systeem alleen minder afhankelijk worden van één verkiezingsdag in de vier jaar: “Verkiezingen kunnen op die manier makkelijk gekaapt worden, dus moeten we vaker dan eens in de vier jaar het debat voeren. Politiek gaat niet over een stem, maar over het vormgeven van de wereld.”

Stamgast Daan Roovers is filosoof en op dit moment Denker des Vaderlands. Zij doceert publieksfilosofie en promoveert op de ontwikkeling van de publieke opinie. Eerder was ze hoofdredacteur van Filosofie Magazine.

Kristof Jacobs is politicoloog. Hij verdiept zich onder meer in het gebruik van sociale media door politieke partijen en in de toekomst van de democratie. 

Tom-Jan Meeus is politiek columnist bij NRC. Hij was correspondent in Washington en schreef onder meer het boek Haagse invloeden. Hoe de Nederlandse politiek echt werkt.

Jeroen de Ridder is filosoof en voorzitter van de jongerentak van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen. Zijn huidige onderzoek betreft het belang en de rol van kennis in het politieke debat. Onlangs verscheen van zijn hand de bundel Doen, Durven Of De Waarheid: Democratie In Digitale Tijden. 

Te gast in de aflevering is Jeroen de Ridder. De Ridder is mede-auteur van het boek Doen, Durven Of De Waarheid: Democratie In Digitale Tijden. In het boek vertellen de jonge wetenschappers wat we écht weten over politieke misinformatie op internet en sociale media. 

Ook te gast is politicoloog Kristof Jacobs. Vooraf spraken we met Jacobs over hoe grote bedrijven als Facebook onze data verzamelen en hoe politici daar vervolgens (mis)bruik van maken. Een gesprek over Obamagate, microtargeting en online en offline filterbubbles. Lees het interview. 

Met die microtargeting zetten partijen de stap van adverteren voor een groot publiek, naar beïnvloeding van individuen. Ons onderzoeksjournalistieke platform Argos, van NPO Radio 1, dook samen met De Groene Amsterdammer in de wereld van politieke targeting. Voormalig campagnestrateeg voor de VVD Mark Thiessen vertelt hoe zij proberen zo hard mogelijk te werken binnen de regels van het spel. "Maar online zijn er geen regels. Het is frustrerend om te zien hoe concurrenten je voorbijschieten." De long-read lees je hier. Tips over online targeting door politieke partijen en overheid? Mail Argos. 

Meer weten over hoe Facebook werkt voor Trump? Het Amerikaanse The Atlantic schreef over hoe Trump won mede dankzij de advertentie-machinerie van het sociale platform. En hoe hij op het punt staat het opnieuw te doen. Lees verder (Engels).

Beïnvloeding in de politiek gebeurt niet alleen doordat partijen burgers willen overhalen, maar ook door lobby's die de politiek willen beïnvloeden. Tom-Jan Meeus, te gast deze aflevering, schreef begin juni in NRC over een advocatenlobby die letterlijk de wet voorschreef aan de Tweede Kamer. Toen die Kamer aanpassingen van de wet wilde, belde een advocat Tweede Kamerlid Stieneke van der Graaf op: "Een advocaat klaagde dat ik ‘ondemocratisch’ was! Ik wilde de wet als Kamerlid ‘verminken’!" Het bleek niet de enige beïnvloeding van de advocatenlobby.

In de aflevering komt ook nepnieuws als thema aan de orde. Maar hoe komen we eigenlijk aan die term? Historici vonden kranten van tweehonderd jaar oud waarin al gesproken wordt over de verspreiding van fake news. Maar journalist Craig Silverman heeft wel bijgedragen aan het populariseren van de term. Zeker sinds Trump de term in de mond heeft genomen, is het niet meer weg te denken uit het publieke debat. Silverman baalt nu enorm van zijn bijdrage aan het populariseren van de term: "De term fake news  werd ooit gebruikt om heel gericht onwaarheden om mensen te manipuleren aan te kaarten. En een paar jaar later ondermijnt het juist de legitieme media." Medialogica sprake met de Canadese journalist.

Toen de tachtigste verjaardag van Pinokkio werd gevierd, in februari 2020, was Tom-Jan Meeus te gast bij De Wereld Draait Door. De Disney-creatie is tegenwoordig het ultieme symbool voor leugenaar. De Amerikaanse krant The Washington Post beoordeelt zelfs politici met 1, 2, 3 of 4 pinokkio's, afhankelijk van de grootte van de leugen. Maar ook dichter bij huis hebben we een voorbeeld. Zo noemde Wilders in de Tweede Kamer ooit Mark Rutte "de Pinokkio van de lage landen." Kijk het hele item over de politieke waarde van het houten tekenfilmfiguurtje hieronder.