Juist offline zitten we in eigen kringetjes

“Ik vind het interessant om te kijken welke boodschappen beloond worden door de algoritmen van techplatforms,” vertelt Kristof Jacobs. “Je ziet dat schokkende boodschappen die veel betrokkenheid creëren zichtbaarder zijn dan het genuanceerde midden. Het is dus niet zo dat we online maar één waarheid zien. Offline, daar zitten we juist in eigen kringetjes. Sociale media doorbreken dat dus, maar zorgen tegelijkertijd voor polarisering.”

“Een recent voorbeeld is #Obamagate. Dat was een uitstekend afleidingsmechanisme van Trump om de aandacht af te wenden van de coronasituatie. Aan de andere kant kunnen controversiële uitspraken de aandacht op jezelf vestigen. Thierry Baudet is daar heel goed in. Je ziet dat politici sociale media gebruiken om de klassieke media te beïnvloeden.” 

“Je kan manipulatie definiëren als een onzichtbare vorm van beïnvloeding. Maar manipulatie is ook een politieke term. Wij zijn geneigd om beïnvloeding manipulatie te noemen, wanneer we het oneens zijn met de persoon die manipuleert. Dat wordt duidelijk bij de reactie op de campagnestrategieën van Obama en Trump. Obama werd tijdens zijn campagne ook al bijgestaan door Facebook. Toen liet Facebook gebruikers foto’s zien van vrienden die Obama hadden geliket of gevolgd. Daar werd amper bij stil gestaan.

Omgekeerd zijn we geneigd om alles wat Trump doet manipulatie te noemen zoals zijn gebruik van steunbetogende nepaccounts. Toch is er wel een verschil hoor. Het is smeriger om te doen alsof een bot een echt persoon is dan het laten zien van foto’s van mensen die daar toestemming voor hebben gegeven.” 

“Populisten als Trump zijn niet zozeer bezig met onwaarheden, maar met ‘bullshitten’. Dat is het vermengen van waarheid en leugen om een narratief te creëren die past bij hun wereldbeeld. Dus als je als journalist gaat factchecken kan je alleen tot de conclusie komen dat sommige dingen juist zijn en andere dingen onjuist. Daarmee witwassen journalisten eigenlijk al een deel van het verhaal.  

Het is het gevolg van ons huidige hybride mediastelsel waarin klassieke en sociale media met elkaar interacteren. Klassieke media kunnen zo samenzweringstheorieën afkomstig van sociale media verspreiden, omdát de mainstream media nog steeds het meest vertrouwd worden. Je ziet dat de macht daarmee verschuift naar de flanken, richting de complotdenkers, en dat waarheid steeds meer fluïde wordt. Dat is gevaarlijk.”  

“In een liberale democratie bestaan burgerrechten en politieke rechten. Ik denk dat bullshitten een minder groot probleem is voor onze politieke rechten; ons stemrecht wordt er niet direct door aangetast. Het tast daarentegen wel de kwaliteit van het debat en informatievoorziening aan, twee pilaren van onze burgerrechten. Desinformatie bemoeilijkt burgers immers geïnformeerde keuzes te maken.

Op de lange termijn kan dit zelfs leiden tot een spill-over-effect naar onze politieke rechten. Je ziet dit bijvoorbeeld gebeuren bij de Republikeinse Partij die het Amerikaanse burgers zo moeilijk mogelijk probeert te maken om via de post te stemmen. Veel Republikeinen geloven namelijk dat er enorme hoeveelheden illegale stemmen zijn uitgebracht tijdens de laatste verkiezingen. Dat vermoeden is echter gebaseerd op desinformatie."

“Ik denk dan aan politieke microtargeting: dat mensen alleen op hen gerichte politieke boodschappen zien. Dat kan heel handig zijn, bijvoorbeeld voor kleine politieke partijen zoals de Partij voor de Dieren die een heel specifieke doelgroep hebben. Maar het nadeel van microtargeting is dat partijen tegenstrijdige boodschappen kunnen verspreiden zonder dat we dat doorhebben. Als partij kan je niet beloven én de belastingen te willen verlagen én de uitgaven te willen vergroten.

Microtargeting zorgt er daardoor ook voor dat kiezers minder geraffineerde afwegingen kunnen maken. Zij zien immers maar een deel van het verhaal en hebben niet de mogelijkheid om het te checken. Facebooks advertentiebibliotheek pretendeert alle op Facebook verschenen advertenties te tonen, maar is in werkelijkheid onvolledig. Daarnaast levert het zoeken in de advertentiebibliotheek verschillende resultaten op in Nederland en bijvoorbeeld Duitsland. Het is dus geen bibliotheek met een vaste collectie. Op verschillende locaties vind je andere literatuur.”  

“Toen we dat onderzochten, kwam naar voren dat de advertentiebibliotheek vooral een (financiële) last is voor Facebook. Dus er is voor Facebook niet echt een prikkel om erin te investeren. Het is voor hen voldoende om iets symbolisch te doen zodat de media hen met rust laten.” 

“Ik zou de staat aanbevelen om de autoriteit voor privacy en persoonsgegevens sterker en onafhankelijker te maken. Privacy is een grondrecht en gaat niet alleen om het beschermen van gegevens. Het gaat ook om de kwaliteit van het debat en het vermogen om claims te kunnen controleren. Je wilt eigenlijk dat uitingen van publieke actoren openbaar zijn, maar die van privé-actoren zoveel mogelijk niet.

De huidige privacywetgeving wordt daarentegen gemaakt door politici die het omgekeerde willen; politieke partijen willen over zoveel mogelijk informatie van burgers beschikken zodat ze hen beter kunnen microtargeten. Het targeten zelf houden ze liever privé. Ik wil het omdraaien: minder privacy voor politieke partijen en meer privacy voor burgers.”