NOS-verslaggever Youssef Abjij was op de klimaattop voor het eerst optimistisch over de toekomst

Zo’n 200 landen kwamen bijeen in Sharm-El-Sheikh in Egypte om te onderhandelen over hoe we de opwarming van de aarde kunnen stoppen. Het leverde geen grote vooruitgang op, afgezien van een klimaatschadefonds, die armere landen moet compenseren voor de naderende ‘klimaathel’.

NOS-verslaggever Youssef Abjij deed voor het eerst verslag van de top, en zag diplomatie op het allerhoogste niveau van dichtbij. We spraken hem over waarom het zo belangrijk is om van begin tot eind aanwezig te zijn, het gebrek aan protest buiten de conferentiedeuren en of hij na thuiskomst nog hoopvol is over de toekomst. 

"Het was gigantisch. Het terrein alleen al is zo groot als Lowlands, schat ik. Er zijn beurzen, er staan overal loketten van landen die laten zien hoe zij bezig zijn met duurzaamheid en er wordt een heleboel onderhandeld. Ik kreeg van tevoren de tip om op sneakers te lopen, ik ben blij dat ik dat gedaan heb."

"Het is een klimaattop, maar we waren omringd door woestijn. Buiten het conferentiecentrum om waren er alleen toeristische resorts. Het vliegveld bevindt zich pal naast het terrein. Hierdoor kreeg je het gevoel dat je nog op de landingsbaan stond. Vooral in de begindagen raasde elke tien minuten wel een vliegtuig over je heen; heel bizar als je op een klimaattop staat, waar het onder meer gaat over fossiele brandstoffen.

En je bevindt je op VN-grondgebied, waar de VN-regels gelden. Buiten die grenzen gelden andere regels. Daar waren nauwelijks protesten of activisten, terwijl er normaal gesproken bij klimaattoppen gigantische protesten zijn. Vorig jaar in Glasgow waren er 100.000 mensen op de been. De klimaattop is een plek waar beslissingen vallen die voor de hele wereld van grote invloed zijn, maar demonstreren werd je door de Egyptische autoriteiten vrijwel onmogelijk gemaakt."

"Het werd je moeilijker gemaakt. We mochten buiten het conferentiecentrum nergens filmen zonder toestemming. En die toestemming was alleen te verkrijgen met een hoop administratieve rompslomp. Terwijl we juist benieuwd waren naar hoe Egyptenaren aankijken tegen deze klimaattop. De sfeer in Egypte was echt: oké, we hebben deze klimaattop, we willen dat het alleen op dit terrein plaatsvindt, en alles dat daarbuiten gebeurt hebben we liever niet."

"Ik heb eigenlijk niets van woordvoerders gemerkt. Je staat daar wel tussen honderden journalisten inderdaad, de wereldleiders geven geen één-op-één interviews. Je moet dan echt vechten voor je vraag. Da’s heel ingewikkeld, want soms kom je er gewoon fysiek niet tussen. Je vraagt je dan de hele tijd af: hoe ga ik dit doen? Hoe kom ik ertussen?"

"We gingen er al vanuit dat het langer ging duren, maar we vonden het ook heel belangrijk om elke keer de context van zo’n uitstel uit te leggen. Die laatste uren heb je veel stress. Je vraagt je af: ga ik voor het Achtuurjournaal nieuwe informatie kunnen geven? En hoe ga ik het vertellen? Daar zat ik soms wel mee in mijn maag.

In die laatste dagen houd je zoveel mogelijk contact met je bronnen. Dat zijn onderhandelaars, maar bijvoorbeeld ook klimaatgezanten van Namibië, Senegal of Pakistan. Dan vraag ik hoe de vlag erbij hangt. Maar ook voor bronnen is het moeilijk te voorspellen hoe het gaat. Er hoeft maar één land te zijn, bijvoorbeeld China, dat zegt: wij gaan het helemaal anders doen. En dan ligt het weer stil."

"Ik vond het interessant om de journalistieke keuzes van ieder land van dichtbij te zien. Wat wordt verslagen, en wat niet? Sommige journalisten waren er alleen in het begin van de top, en de rest van de verslaggeving deden ze dan weer vanuit de redactie. Ik vroeg me af waarom ze teruggingen."

"Ja, we vonden het, vanwege het klimaat, ongemakkelijk om daar maar even te blijven of heen en weer te vliegen. Maar niet elke dag is interessant, soms gaat het over hele specifieke, technische details. Daarom was het belangrijk om bredere verhalen te maken. Bijvoorbeeld over nieuwe onderzoeken die gepresenteerd werden. En het is ons uiteindelijk nog gelukt een verhaal over activisme te maken.

Bovendien leer je het meest van wat er nou echt op tafel ligt, als je off-the-record-gesprekken voert met de onderhandelaars bij de koffieautomaat en de mensen die bij de landenloketten staan. Die details hoor je niet als je de persconferenties volgt vanaf je bureau."

"In principe beloof je de onderhandelaars dat wat je bespreekt, achtergrondinformatie is. Maar als je iets hoort waarvan je denkt: wow, dit zou wel eens iets kunnen zijn, dan probeer je dat bij meerdere onderhandelaars gecheckt te krijgen. 

Een onderhandelaar vertelde bijvoorbeeld dat er landen waren die niet meer wilden dat 1,5 graad opwarming het doel zou zijn. Dat vond ik een heel saillant detail, en als dat zou kloppen, groot nieuws. We hebben dat gecheckt, en toen zijn we erachter gekomen dat sommige landen inderdaad niet meer hechten aan die 1,5 graad. Voor de EU was dat natuurlijk lastig, maar het is uiteindelijk niet beland in de eindtekst, de tekst waar de belangrijkste uitkomsten worden gedeeld. 

Ik heb heel sterk het gevoel dat we ons publiek beter konden dienen vanuit daar. We konden met alle informatie van onderhandelaars, wetenschappers, klimaatgezanten, mensenrechtenorganisaties en bewindslieden een completer beeld schetsen, de puzzelstukjes bij elkaar leggen en het knelpunt vanuit verschillende perspectieven bekijken. Daar krijg ik een enorme kick van."

"Weet je, nee. Je ziet bij de klimaattop ook hoopvolle dingen gebeuren. Er is een organisatie die een satelliet heeft ontwikkeld om te zien waar precies gigantische, of minder gigantische hoeveelheden methaan worden uitgestoten. Dat is een hele concrete ontwikkeling waar je winst mee kan maken. Een simpele oplossing ligt bijvoorbeeld ook in het goed dichtschroeven van gasleidingen, die nu soms zorgen voor methaanlekken.  

Maar ik word vooral hoopvol van de 40.000 mensen die daar elke dag enthousiast bezig zijn met voorkomen dat de aarde opwarmt. Ik voelde stiekem voor het allereerst optimisme."