'Het zijn hamsterweken als er nieuwe lesbische verhaallijnen verschijnen'

In Mediastorm laat Annefleur Schipper zien dat het soms nog vreselijk misgaat met de weergave van lesbiennes op het witte doek. Schrijvers van lesbische verhalen schotelen je vooral clichés voor. Een paar parels: de lesbienne zweet en timmert een dak (Below her Mouth), de lesbienne staat in een muf korset voor een schilderij te grienen (Portrait of a Lady on Fire) en - deze komt het allermeest voor - de lesbienne wordt op gruwelijke wijze het graf in geslingerd (Orange is the New Black, en 224 andere voorbeelden)

Het zou je mogelijkerwijs kunnen verbazen, maar de lesbiaanse taal en cultuur is rijker dan verhalen over vrouwen die een boor uitzoeken in de bouwmarkt of een traan laten bij een klif. Dus roept Annefleur op tot meer realistische en diverse beeldvorming van de lesbienne en minder verhaallijnen met oersaaie archetypes.

"Ja, maar het aanbod van lesbiennes in media is altijd echt heel klein geweest. Ik kan me de ex-vrouw van Ross in Friends herinneren. In die verhaallijn wordt ze neergezet als een soort fetisj en worden er een boel seksgrapjes gemaakt, mannen die zeggen: 'Oh, dus je wil met een vrouw naar bed, was ik dan echt zo slecht?' Ik ben een voorstander van grapjes, maar als een lesbisch personage alleen wordt laten zien als geile aangelegenheid of mannenhater die een vreselijk lot te wachten staat, dan schetst dat voor jonge meisjes niet echt een toekomstbeeld waarvan ze kunnen denken: oh, nou, op vrouwen vallen kan best leuk zijn."

"Er is wel een recente trend, ook in Nederland, waarin er meer verschillende voorbeelden zijn van hoe je als lesbienne kan zijn, bijvoorbeeld in Anne+, en het Vlaamse Roomies. 

Maar er gaat ook nog een hoop mis. Ik zag laatst de film Below her Mouth, waarin twee lesbiennes, de één ‘butch’ en de ander hyperfeminien, vooral lopen te emmeren, en de butch staat dan spijkers in een dak te slaan, en dan denk ik: ja, echt? Alsof de makers dan een Wikipedia-pagina met een beschrijving van hoe een lesbienne eruitziet hebben opengeslagen. Da’s 2016 hè, echt nog niet zo lang geleden. En voor niet-witte mensen is er al helemaal weinig aanbod, misschien Pariah uit 2011, Rafiki uit 2018 en recenter nog The Half of It uit 2020 maar dat was het wel zo’n beetje. Voor hen is het nog veel lastiger om hun eigen geleefde ervaring ergens in te herkennen."

"Ja, dat vind ik zo goed aan zo’n megaserie als Stranger Things. Daar zit een personage in, Robin, die lesbisch blijkt. Het is maar een klein onderdeel van de serie, maar ze heeft een mooie coming-out en een hartverwarmende reactie erop, en dat heeft veel impact gemaakt, omdat mensen het niet verwachtten. Zo’n serie kijken families die wonen in alle hoeken van de Verenigde Staten. Als het Lesbian Things had geheten, had dezelfde familie zo’n verhaal waarschijnlijk niet voorgeschoteld gekregen op de zaterdagavond."

"Netflix maakt nu opeens ontzettend veel tienerseries, en als er dan een queer storyline in zit, zou het bijna raar zijn als het niet om een coming-out gaat. Dat hoort er op die leeftijd misschien ook een beetje bij. Maar dat zijn wel verhalen die al vaker verteld zijn. Het zou goed zijn als ook leuke, ongemakkelijke of vreemde kanten, zoals de relatie tussen Ola en Lily in Sex Education, worden belicht. Zodat je verschillende kleuren laat zien, en niet alleen de worsteling met identiteit. In de recente tienerfilm Do Revenge bijvoorbeeld, wordt de lesbische geaardheid van het personage niet geproblematiseerd, en is er ook geen coming-out. In Hacks is de hoofdrolspeler bi, en ook daar is het geen probleem. Dus dat is goed. En ik vind het dan ook leuk dat ze meer met vrouwen is dan met mannen, maar dat is mijn eigen obsessie."

"Ja, maar echt, zo zijn we allemaal. We hebben jarenlang niets gekregen, en hebben onszelf in de luwte moeten ontdekken. Daarom zijn we zo obsessief. Op lesbische online fora worden nog steeds tips gedeeld over, bij wijze van spreken, nieuwe lesbische personages uit obscure Canadese televisieseries. Dat gaan we dan als de bliksem downloaden, bekijken en bespreken. Vervolgens researchen we de actrice en vragen we onszelf af: zou ze ook van de club zijn? We pakken alles wat we kunnen, het zijn hamsterweken als er weer nieuwe lesbische verhaallijnen verschijnen."

"Ik vind dat eerlijk gezegd geen probleem. Volgens mij is de definitie van acteren dat je je verdiept in iemand anders. Iedereen kan in principe een lesbienne spelen. Maar ik denk wel dat iemand die echt lesbisch is een soort culturele bagage heeft die je niet kan hebben als je geen onderdeel uitmaakt van de gemeenschap. Die kent de nuances, en weet wat bepaalde blikken of grapjes betekenen. Je queer verhaal wordt beter als je mensen uit de gemeenschap erbij betrekt. Want dan weet je dat het heel cliché is om iemand in houthakkersbloes te laten lopen of te vermoorden aan het eind."

"Schrijf ze vaker in van die grote oerhollandse Nederlandse series, zoals Penoza of Goede Tijden Slechte Tijden. Of maak een datingprogramma waarin lesbiennes de hoofdrol spelen. Zet een streamingdienst aan, en je ziet een datingprogramma. Maar waarom komt daar bijna nooit een queer vrouw in voor?"

"Ik heb het vermoeden dat er bij veel Nederlandse productiemaatschappijen en schrijfkamers een soort ongemakkelijke politieke nadruk op minderheidspersonages ligt. Ze zijn bezig met een balans vinden tussen: oja, we moeten wel rekening houden met dat het divers is, maar we moeten ook oppassen dat het niet te ‘woke’ wordt. "

"Dat het idee heerst dat het hebben van een queer personage in je serie een soort statement is. Maar dan denk ik: wat is er nou ‘woke’ of politiek aan mijn bestaan? Ik leef in exact dezelfde wereld als heteroseksuele mensen maar als we iemand hetero laten zijn in een scenario is het veilig, en als iemand homo, trans of lesbisch is, dan moeten we er opeens goed over nadenken. Dat spanningsveld vind ik raar. 

Als je er nou voor zorgt dat je queer makers bij je producties betrekt, en het alledaags is, zoals in The Morning Show waar het personage van Reese Witherspoon er terloops achterkomt dat ze op vrouwen valt, dan haal je dat verkrampte eraf en kunnen we vooruitgang boeken. Dat is wel echt een verantwoordelijkheid die grote Nederlandse series moeten dragen, vind ik."

"Als hetero’s kunnen zeggen: oh, maar er zijn toch wel lesbiennes op het scherm? En dan drie voorbeelden van same-sex relationships in films of series kunnen noemen, zoals je Romeo en Julia, Ross en Rachel of Jim en Pam uit The Office kan opnoemen."