Van lokale journalisten die oorlogsverslaggever worden in hun eigen stad Portland, tot een rondrijdende webcamkar in een Amsterdams verzorgingshuis: het bewogen jaar 2020 bracht ons een hoop aangrijpende documentaires. Omdat het einde van het jaar een moment van terugblikken is, zetten we hier onze dertien mooiste docu's van 2020 op een rijtje, in willekeurige volgorde.

#1. Waarom bleef je niet voor mij?

Rebekka, Stef, Hessel en Annabel zitten nog maar op de basisschool als hun ouder zelfmoord pleegt. Hoe gaan zij om met dit verlies? Het rouwproces is eenzaam. Met anderen praten over wat hen overkwam doen ze eigenlijk niet. Buitenstaanders vinden het ingewikkeld om er naar te vragen.

Documentairemaker Milou Gevers verloor tien jaar geleden zelf haar moeder aan zelfmoord en dacht vaak, net als de kinderen, dat zij de enige was. In haar documentaire Waarom bleef je niet voor mij? praat Milou met de kinderen over alles waar niemand over durft te beginnen.

#2. Sidik en de Panter

Tijdens de 32ste editie van IDFA, het grootste documentairefestival van de wereld, won HUMAN-film Sidik en de Panter de prijs voor beste Nederlandse documentaire. In de film volgt regisseur Reber Dosky in het landschap van zijn jeugd de wijze Sidik Barzani. Zwervend door de bergen van Iraaks-Koerdistan speurt hij naar tekens die kunnen duiden op de terugkeer van de mythische panter. Een terugkeer zou vrede kunnen betekenen voor het door oorlog geteisterde gebied.

Benieuwd naar meer achtergrond? Lees dan de interviews met Sidik Barzani en Reber Dosky. Lees je dit tussen 20:00 en 06:00 uur? Kijk dan ook zijn eerdere indrukwekkende films bij HUMAN: Radio Kobanî en de korte film Meryem. 

Interview met Reber Dosky

Sinds Sidik en de Panter is regisseur Reber Dosky begonnen met het houden van bijen. We spraken hem over zijn bijenvolken, zijn achtergrond als afstammeling van Koerdische vrijheidsstrijders en over hoe het maken van films kan helpen om trauma's te verwerken.

#3. Zie je me? Hoor je me?

In verzorginsghuis Het Hendrickszhuys in Amsterdam rijdt een webcamkar door de gangen. Het is de eerste coronagolf en bewoners zitten hermetisch afgesloten van vrienden en familie. De kar met het grote televisiescherm, een computer en een webcam brengt deze eenzame ouderen weer in contact met de buitenwereld.

De unieke inkijk in het leven van deze kwetsbare mensen toont hoe belangrijk aandacht voor elkaar is. En naast veel eenzaamheid bij de bewoners en stress van het verzorgend personeel, zit de film ook vol met hartverwarmende momenten.

#4. Sama

Sama is 25, Palestijnse, vrouw, moslim én internationaal vermaard dj. In haar woonplaats Ramallah voelt ze zich opgesloten. Het passeren van de grenscontroles en de muur naar Israël wordt steeds moeilijker. Maar ze heeft een ontsnappingsroute gevonden: dance.

In deze 2Doc Kort volgen we haar bij haar eerste grote optreden in Haifa, we zien haar in Caïro en tijdens optredens in het mekka van de dance-scene, Ibiza. Ontsnapping geslaagd, lijkt het. Tegelijkertijd koestert Sama geen enkele illusie dat haar persoonlijke succes iets verandert aan de omstandigheden waarin de Palestijnen leven.

#5. Leven in Bergamo

Marco Redolfi is al negentien jaar verpleger op de intensive care in Bergamo. Net zoals iedereen is hij overvallen door de vloedgolf van coronabesmettingen die Bergamo overspoelde. Hij besluit zijn ervaringen bij te houden door ze in te spreken op zijn computer. Met zijn zoon filmt hij thuis, op straat, in het ziekenhuis waar hij werkt. Regisseur Christine Pawlata maakte van hun materiaal een korte documentaire, een impressie van de dagelijkse dilemma's van een verpleger die te midden van de chaos het hoofd boven water probeert te houden.

#6. Samen

Carmen Cobos en Kees Rijninks doen alles samen. Al 25 jaar zijn ze partners in werk en in de liefde. Maar dan wordt Kees gediagnosticeerd met een ongeneeslijke ziekte: Parkinson.

Ze besluiten vervolgens om iets te doen wat ze nooit eerder gedaan hebben: ze richten de camera op zichzelf. Samen gaan ze op zoek naar een antwoord op de vraag hoe om te gaan met deze nieuwe realiteit. In deze zoektocht leren we naast Carmen en Kees nog vijf andere patiënten en hun partners kennen in een hartverscheurende film.

#7. Wolkenzusje

Toen Kess bijna vijf was overleed haar oudere zus Bo. Sindsdien leeft ze in een huis vol herinneringen. In de film zien we Kess worstelen met de overgang van de basisschool naar de middelbare school. Hoe gaat ze haar nieuwe klasgenoten vertellen over de dood van haar zus Bo?

Wolkenzusje toont de impact van verlies op jonge leeftijd door de ogen van een jongere zus wier leven gewoon doorgaat. "Soms ben ik uit het niets verdrietig en dan weet ik niet waarom."

#8. De Cubaanse Beschermheer

In het Italiaanse Piëmonte breekt kort na de uitbraak van het coronavirus paniek uit. Er is groot gebrek aan expertise en medisch personeel. 38 Cubaanse artsen en verplegers worden ingevlogen, gespecialiseerd in epidemieën- en rampengeneeskunde. Eén van hen is Adrian Proenza.

In HUMAN Shortdoc zie je korte versies van onze documentaires. In twee minuten geeft HUMAN Shortdoc duiding bij de actualiteiten, in de vorm van een korte en persoonlijke videobrief.

#9. Coronakoerier in New York

Bahar Baharlu (28), New Yorkse van Iraanse afkomst, fietst als vrijwilliger door de lege straten van New York om boodschappen te brengen naar mensen in corona-quarantaine. In 2Doc Kort: Coronakoerier in New York ziet ze hoe het virus discrimineert en de lege straten zich gaandeweg vullen met Black Lives Matter-demonstraties. "We komen er wel doorheen, want New York houdt van ons allemaal."

#10. De Lange Arm van Iran

Nederland lijkt het strijdtoneel te worden van het Iraanse regime en zijn tegenstanders. In 2015 werd Ali Motamed in Almere vermoord. In 2017 werd Ahmad Mola Nissi geliquideerd. Journalist Jacco Versluis reconstrueert de moorden. Motamed was ooit lid van een verzetsbeweging die in 1981 een bomaanslag pleegde in Iran, met 73 doden als gevolg. De naar Nederland gevluchte Motamed blijkt bloed aan zijn handen te hebben.

In hoeverre was de Nederlandse overheid hiervan op de hoogte? De moorden passen in een patroon. Ook elders in Europa zijn tegenstanders van het Iraanse regime bedreigd en geprobeerd te vermoorden.

#11. Portlands Brandend Hart

Het Black Lives Matter-protest in Portland begon vreedzaam, maar na de komst van de federale troepen raakte de stad in de maanden die volgden, verzeild in een spiraal van geweld. Fotojournalist Beth Nakamura stond er bovenop. De 2Doc Kort: Portlands Brandend Hart toont hoe ze van lokale fotojournalist oorlogsverslaggever werd in haar eigen stad.

Portlands Brandend Hart is samengesteld uit een reeks van Beth’s opnames en foto’s, begeleid door haar beklemmende voice-over. Het leidt ons langs een reeks steeds gewelddadigere en verwarrende scenes. 

#12. Thuis op Zuid

In deze lijst met beste documentaires van 2020 laten we je ook graag onze mooie documentaireseries zien.

Adelheid Roosen en Hugo Borst verloren beiden hun moeder aan dementie. Na alle lessen die Adelheid en Hugo uit de serie In De Leeuwenhoek hebben geleerd, gaan ze nu op zoek naar menselijke zorg bij dementie bij de mensen thuis.

Kán dat eigenlijk wel: langer thuiswonen met dementie? Wie kijkt er dan naar deze mensen om? En: kan een samenleving zo’n zware last dragen? Ook niet onbelangrijk: kunnen al die mantelzorgers dat ook?

#13. Klassen

Noem het de kers op de taart, want de serie Klassen staat dan wel onderaan deze lijst, het is absoluut een hoogvlieger. Na het succes van de documentaireserie Schuldig, kaarten Sarah Sylbing en Ester Gould kansengelijkheid in het onderwijs aan.

Elf jaar zijn de hoofdpersonen als ze het eindadvies voor de middelbare school krijgen, dat de rest van hun leven zal beïnvloeden. Niet alle kinderen kunnen terugvallen op steun van hun ouders, sommigen staan er helemaal alleen voor. Gelukkig zijn er nog leraren die zich om hen bekommeren. Maar is dat genoeg?

Meer terugblikken op 2020