Best practice van de week: dakpanbrugklassen in Friesland. In Klassen zagen we verschillende mensen in het onderwijs die aanliepen tegen het bieden van gelijke kansen aan kinderen. In de Meetups die in het land georganiseerd worden, praten mensen uit het onderwijs samen over oplossingen rond deze thema’s. En daar komen soms bijzondere oplossingen om ongelijkheid in het onderwijs te verkleinen naar voren.

De overgang van het basis- naar het middelbaar onderwijs is groot. Geen vaste docent meer, veel meer leerlingen en steeds wordt van lokaal gewisseld. Dat vraagt een grote zelfstandigheid van kinderen, wat ervoor kan zorgen dat de basisschooldocent 'veilig' adviseert om te voorkomen dat de leerling in kwestie afzakt.

Hoe kunnen we het contact tussen primair en voortgezet onderwijs versterken zodat de basisschooldocent met een gerust hart optimistisch kan adviseren, wetende dat de middelbare scholen extra op de kwetsbare kinderen letten? Scholengemeenschap Singelland in Drachten doet een manhaftige poging. Vanaf het moment dat een basisschoolleerling wordt aangemeld bij het Singelland, treedt een systeem in werking om het kind te begeleiden naar een succesvolle schoolcarrière. De school wil door dit leerlinggerichte systeem kijken naar wat mogelijk is in plaats van wat niet kan. 

Veel beter inschatten

Sicco Gjaltema is teamleider eerste jaar op de locatie Van Haersmasingel (VHS), een school voor vmbo-onderwijs met brugklassen voor b/k, k/t en t/h. “Nadat leerlingen digitaal bij ons zijn ingeschreven en de basisschool alle uitslagen via het overstapdossier heeft klaargezet, maken wij een afspraak met de basisschool om in een gesprek de leerling door te spreken. Die gesprekken worden gevoerd door een team van collega’s waarin docenten, een onderwijsbegeleider, een zorgmanager, mijn collega teamleider en ikzelf. Het doel van deze gesprekken is dat wij als school veel beter kunnen inschatten waar we de toekomstige brugklasser kunnen plaatsen.”

Je kunt als school puur kijken naar de cito-score, maar daarmee ga je voorbij aan de behoeftes van een kind, vindt Gjaltema. Van de basisschool wil je ook weten hoe zelfredzaam een kind is, hoe de verstandshouding is met andere kinderen in de klas en hoe iemand in de klas zit qua werkhouding.

"Dat zijn toch kenmerken waarmee je beter kunt inschatten of een kind bijvoorbeeld naar de brugklas k/t moet of misschien geschikt is voor de dakpanklas tl/havo. Ook kun je overleggen wie de beste mentor kan zijn voor iemand. Sommige kinderen passen overal, maar soms luistert het nauw en past de ene persoon beter dan de ander. Zeker als kinderen wat meer sturing of begeleiding nodig hebben.”

© Sicco Gjaltema

Sicco Gjaltema van het Singelland in Drachten.

Kinderen zichtbaar maken

Nynke Postma is docent in groep 8 op de OBS De Meander in Drachten. Zij zit ieder jaar met Sicco om tafel om ‘haar’ leerlingen, die voor het VHS Singelland hebben gekozen, door te spreken. “Wij hebben zowel met de vmbo- als de havo/vwo-afdeling een warme overdracht," zegt Postma. "Ergens in maart of april komen we bij elkaar. Ik geef aan hoe iemand in de groep ligt of zich in de groep voelt. Of ik geef mee dat iemand nog begeleiding nodig heeft bij dyslexieproblemen. Soms ben ik bang dat een kind ondersneeuwt omdat hij of zij weinig vraagt. Maar ik benadruk net zo goed de creativiteit van een kind of een talent in sport. Je wil de kinderen zichtbaar maken.”

Hoewel Nynke haar leerlingen ook een frisse nieuwe start gunt op een school waar ze hem of haar nog niet kennen, vindt ze het toch belangrijk om wat ze weet door te geven. “Ik heb de behoefte een kind te positioneren. Anders kan het een tijd duren voor een school een compleet beeld heeft. Ik heb de kinderen een jaar van dichtbij meegemaakt en hoop ze op deze manier iets mee te geven naar het voortgezet onderwijs.”

© Singelland

Scholengemeenschap Singelland in Drachten.

Zo min mogelijk schotten

Eenmaal op het VHS wordt zoveel mogelijk gedaan om kinderen op de goede plek te houden en een eventuele doorstroom zo makkelijk mogelijk te maken. Dat gebeurt met zogenoemde dakpanklassen en een speciale onderwijs-op-maat-voorziening: de schakelklas voor leerlingen die onvoldoende geprofiteerd hebben van het onderwijsprogramma op de basisschool.

Met het dakpannensysteem willen ze het voor leerlingen zo makkelijk mogelijk maken van niveau te wisselen mocht dit nodig zijn. Zo worden in de dakpanklas tl/havo leerlingen geplaatst die zeker de theoretische leerweg aankunnen, maar misschien ook geschikt zijn voor de havo. "Het idee hierachter is om een kind al direct op de juiste plek te krijgen," zegt Gjaltema. "Daardoor is het voor een leerling prettiger leren, omdat het de mogelijkheid krijgt om bij een goede ontwikkeling snel door te stromen. Of dat een leerling niet op zijn tenen hoeft te lopen als het onderwijs toch te moeilijk blijkt. We wilden zo weinig mogelijk schotten in school creëren, zodat kinderen makkelijk door de school kunnen bewegen.”

Het zijn geen doubleurs

Ook is er een schakelklas voor leerlingen die het vmbo-niveau zouden moeten aankunnen, maar daar nu nog niet klaar voor zijn. In deze klas krijgen ze een jaar lang extra lessen in taal en rekenen zodat ze daarna goed voorbereid kunnen doorstromen naar de brugklas.

"Deze leerlingen zitten dus vijf jaar bij ons," zegt Gjaltema. "Het zijn vaak kinderen die niet zo goed mee komen, omdat ze beter apart werken of een apart programma moeten volgen. Met extra aandacht begrijpen ze de materie ineens wel en daar krijgen ze een boost van. Aan het eind van het schooljaar kunnen ze met de verworven kennis gewoon doorstromen naar de brugklas vmbo. Daarmee voorkom je uitval op lange termijn.”

De enige drempel voor Gjaltema is het structuursysteem van de onderwijsinspectie. “Voor hen heb je per definitie 36 zittenblijvers in een schakelklas. Elk jaar moeten we weer toelichten waarom dit geen doubleurs zijn. Dat zorgt van onze kant wel eens voor irritatie, je wil inzetten op de successen die je boekt in plaats van administratieve afhandeling. Inmiddels snappen ze onze constructie enigszins, dus gaat het al wat beter.”

Een goede inschatting

Voor Nynke Postma is het een prettige gedachte dat ‘haar’ kinderen op de juiste plek terecht komen. Eind februari moet zij al een definitief advies geven. De overdracht gaat digitaal, waarbij het vooral gaat om administratieve gegevens. "Maar je kijkt niet sec naar de cijfers, je kijkt ook hoe een kind omgaat met teleurstellingen, hoe het omgaat met instructies of met zelfkritiek, hoe iemand zich ontwikkelt. Tot drie jaar na de overgang blijven we op de hoogte van cijferlijsten van kinderen. Het is prettig om bevestigd te zien dat jouw inschatting goed was. En als het te hoog gegrepen bleek, leer je daar ook weer van.”

Toch worstelt Postma ook. “Ik ben heel voorzichtig met de Algemene Verordering Gegevensbeschermers (AVG). Hoe ga je hiermee om? Binnen de pilot Kansrijke Overstap die we hier in de regio hebben, is hierover uitgebreid aandacht. Zo worden op het voortgezet onderwijs nu veel sneller startgesprekken gehouden door de mentoren met de ouders en kind. Op doe manier weten ze veel sneller wat voor kind ze in de klas hebben.”

© Nynke Postma

Nynke Postma, groep 8-docent aan de OBS De Meander in Drachten.

Leerling is gedeelde verantwoordelijkheid

Zo’n warme overdracht gebeurt via gesprekken. Kleine teams vanuit het VHS Singelland bezoeken de basisschool om kinderen die bij hen zijn aangemeld door te spreken. "Idealiter bezoeken die teams steeds dezelfde scholen," zegt Gjaltema. "Zo ontstaat een band tussen de leerkrachten van groep 8 en onze collega’s. Ik heb regelmatig ook nog contact met docenten. Het is ook relatiebeheer.”

Postma beaamt de goede relatie met het Singelland. “Bij twijfelkinderen vraag ik soms advies aan Sicco. Hij kijkt mee en ondersteunt ons. Een leerling is toch ook een gedeelde verantwoordelijkheid.”

© Singelland

Het Singelland.

Kansen in plaats van drempels

Nauw contact tussen de basis- en middelbare school is hoe dan ook een goede zaak. "In het voortgezet onderwijs verandert veel en daarvan moet je als docent toch van op de hoogte blijven," zegt Postma. "Ouders hebben veel behoefte aan informatie, zeker als het over de toekomstige scholen van hun kinderen gaat. Dankzij de korte lijntjes ben ik snel op de hoogte van ontwikkelingen.”

Ook Gjaltema is blij met hoe de VHS zich blijft ontwikkelen om kinderen een soepele overgang te bieden. "Waar sommige scholen soms zeggen: ‘Wij kunnen niet met zo’n kind werken omdat er problematiek omheen hangt’, zeggen wij vaak: ‘Dat gaan we ervaren’. We bieden kansen in plaats van het opwerpen van drempels."

Het risico is, omdat je ook zorgkinderen binnenhaalt, de beeldvorming. "Dat ouders denken dat we een school zijn waar je alleen heen gaat als je problemen hebt," zegt Gjaltema. "Daar waken we voor door goed de balans te houden in het aantal leerlingen per brugklas. Gelukkig hebben we daar nog geen last van gehad en kunnen alle kinderen bij ons terecht, we zijn per slot van rekening een school.”

Ook deelnemen aan een Meetup?

In totaal zijn er twaalf van dit soort Meetups in het hele land. Alle oplossingen die worden aangedragen worden uiteindelijk besproken in de grote slotbijeenkomst in Den Haag op 26 mei 2021, om zo tot een concreet actieplan te komen waarna deze wordt aangeboden aan landelijke beleidsmakers.

Heb jij ideeën voor hoe we gelijke kansen voor elk kind kunnen creëren, of ben je op zoek naar oplossingen? Meld je aan voor de Meetup in jouw regio. Wil je zelf een Meetup organiseren naar aanleiding van Klassen? Graag! Mail ons.

Meer Klassen