Draait de Aarde nog om ons?

Maakt de onzekerheid van de coronacrisis dat we terugwillen naar vroeger, of biedt het momentum voor radicale verandering? Wat heeft de coronacrisis gemeen met minder tastbare rampen die ons voortbestaan bedreigen? Staat de mens boven de natuur, of moeten we ons leren schikken? Wat is nodig om ons gedrag te veranderen? Is het succesverhaal van de mensheid aangekomen bij het laatste hoofdstuk?

Samen met sociaalwetenschapper Shivant Jhagroe, schrijver Philipp Blom, socioloog Ruben Jacobs en filosoof Daan Roovers spreekt Clairy Polak over dit thema.

Over dit seizoen
Welke zwakheden legt de coronacrisis bloot? Clairy Polak onderzoekt met vier steeds wisselende denkers het thema onzekerheid en onze omgang daarmee. Een virus liet onze vaste structuren op hun grondvesten schudden. De wereld kwam tot stilstand; opeens was niets meer zeker. 

Lees meer over dit seizoen →

Philipp Blom is een Duits-Nederlandse historicus en romanschrijver. Hij studeerde in Wenen en Oxford. Van zijn hand verscheen onder meer het boek Wat op het Spel staat. Verder publiceert hij onder meer in The Times Literary Supplement, The Independent, Frankfurter Allgemeine Zeitung en Die Zeit.

Daan Roovers is filosoof. Aan de Universiteit van Amsterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam is ze docent Publieksfilosofie. Tegelijkertijd promoveert ze op de ontwikkeling van publieke opinie. Tot april 2021 was Roovers Denker des Vaderlands. Eerder was ze hoofdredacteur van Filosofie Magazine. 

Ruben Jacobs is socioloog, schrijver en docent aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Daarnaast is hij columnist voor Brainwash en presenteert hij de podcastserie De Groene Eeuw. Eerder werkte hij als journalist voor de VPRO en de NTR en schreef hij meerdere boeken, waaronder Iedereen een Kunstenaar en Artonauten.

Shivant Jhagroe is sociaalwetenschapper en universitair docent aan het Instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden. Uit zijn promotieonderzoek eind 2016 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam bleek dat de opkomst van een duurzame stad gepaard gaat met ongelijke machtsrelaties. Veel duurzaamheidsinitiatieven bereiken minder vermogende burgers nauwelijks, wat kan leiden tot een ongelijke verdeling van schone, groene en leefbare ruimtes. In zijn huidige werk richt Jhagroe zich op klimaatrechtvaardigheid en de politieke verwevenheid tussen mens, natuur en technologie.

Tijdens de voorbereiding van de opnames van Het Filosofisch Kwintet deelt de redactie interessante artikelen, video's en podcasts met elkaar. Duik in een selectie van wat wij met elkaar uitwisselen.

De toekomst lijkt onduidelijk: we weten niet wat klimaatverandering precies betekent voor de wereld. Sterven we als mens uit? Loopt Nederland onder water? Is in de toekomst maar een klein deel van de aarde bewoonbaar? VPRO Tegenlicht dook in een gelekt IPCC-rapport en laat zo concreet mogelijk zien wat klimaatverandering voor gevolgen heeft. En wat we er nog tegen kunnen doen.

In de aflevering onderzoekt het kwintet onder meer de vraag of we aan het laatste hoofdstuk van de mensheid zijn begonnen. Paleontoloog John de Vos geeft ons als mensheid nog 22.000 jaar. Als het voorbij is, zal het een zegen voor de aarde zijn. De Volkskrant vroeg de paleontoloog - die onder meer drie dieren naar zich zag vernoemd - wat dan wel zinvol leven is, als we zo destructief bezig zijn.

Dat we moeten veranderen om onze soort te redden, is evident. Wezentjes die bijzonder goed om kunnen gaan met verandering, zijn mieren. In Brainwash Talks vertelt boswachter Arjan Postma over wat we van hen zouden kunnen leren. Misschien dat we de machine dan een andere kant op kunnen laten draaien.

Hoe zouden historici van de toekomst terugkijken op de manier waarop we nu leven? Het is een vraag die we in Het Filosofisch Kwintet eerder probeerden te beantwoorden. Ook De Correspondent stelt die vraag, specifiek als het gaat om onze omgang met dieren. Zal dat op dezelfde manier zijn zoals wij nu kijken naar heksenverbrandingen, slavernij, en mensenoffers van de middeleeuwers, oude Grieken en oude Egyptenaren? Antropoloog van de toekomst Roanne van Voorst probeert een antwoord te geven in gesprek met Rutger Bregman en Jesse Frederik.

Leuk, al die veranderingen om het klimaat te redden, maar wie betaalt dat? Tafelgast Shivant Jhagroe betoogt dat neoliberaal klimaatbeleid samenhangt met uitbuiting en uitsluitigen. Een pervers effect van veel klimaatinitiatieven is dat vormen van ongelijkheid worden verbloemd of versterkt. Daardoor wordt de kloof tussen arm en rijk vergroot. In Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid schreeft Jhagroe een hoofdstuk met deze strekking, dat je hier kunt lezen.

Liever kijken? Bij Studium Generale van de Universiteit Utrecht gaf Jhagroe een talk over de uitdagingen die komen kijken bij een ecologische transitie.