Hoe zullen historici in 2050 oordelen over de tijd waarin we nú leven? Daarover gaat het dit seizoen in Het Filosofisch Kwintet. In de tweede aflevering bespreken we Groeiende ongelijkheid.

Wat betekent het voor onze kansen en die van onze kinderen, dat de macht van de superrijken groeit en groeit. Eén van de gasten aan tafel is Tamar de Waal, filosoof, jurist en universitair Docent aan Erasmus School of Law. In haar proefschrift richtte ze zich op migratie, inburgeringvereisten en democratisch burgerschap.

Met op tafel meerdere dure smartphones en laptops spreekt de redactie met De Waal in een brasserie aan de Amstel over groeiende ongelijkheid. De gevaren daarvan lijken zich ver van ons vandaan te bevinden. Anderhalf uur later zitten we minder gerust aan datzelfde tafeltje, als ons duidelijk is gemaakt dat de ongelijkheid ook ons treft.

Hoe ziet de wereld er in 2050 uit?

‘Als je de huidige trend doortrekt zal de ongelijkheid alleen maar toenemen. Uit recent onderzoek blijkt dat in 2030 de rijkste 1 procent van de wereld tweederde van de welvaart in handen heeft. Economische ongelijkheid van dit kaliber zorgt ervoor dat uiteindelijk de hele samenleving er minder goed vanaf komt. Segregatie in steden, zorg en onderwijs neemt toe. Vertrouwen in de democratie en sociale mobiliteit nemen af. Het wordt steeds moeilijker om op de sociale ladder omhoog te klimmen. Werken aan je toekomst heeft minder zin. Dat is dus eigenlijk alles wat je niet wil hebben in een gezonde democratie.’

Waarom doen we zo weinig aan die groeiende ongelijkheid?

‘Het lukt op de een of andere manier niet om dat als hoofdpunt op de politieke agenda te krijgen. Verkiezingen richten zich de laatste decennia sterk op diversiteit en grenzenbeleid, minder op economische ongelijkheid - terwijl dit verstrekkende gevolgen heeft voor ons allemaal.’

Hoe kan dat?

‘Mensen voelen te weinig urgentie voor economische ongelijkheid. Het is niet zoals de vluchtelingencrisis. Dan zetten mensen de tv aan en zien een stoet aan jonge mannen lopen. Maar bij economische ongelijkheid zit er een bepaalde apathie. We hebben onze smartphone, we kunnen lekker series bingewatchen, het voelt wel goed allemaal. Het is natuurlijk lastig in een democratie de neuzen dezelfde kant op te krijgen en politici de grootsheid te laten opbrengen dat ze niet alleen voor eigen gewin gaan. Het moet uit het besef van de kiezers komen.’

Hoe kunnen we dat bewustzijn bereiken?

‘Mensen moeten zich afvragen wat het woord ‘verdienen’ betekent. We zien nu eigenlijk dat de rijken op heel makkelijke manieren heel veel verdienen, bijvoorbeeld op hun huizen en kapitaal. Terwijl wijkagenten, zusters of basisschooldocenten - heel belangrijke banen voor de maatschappij - heel weinig verdienen. Verdienen is ook een moreel woord.’

Hoe kunnen we dit oplossen?

‘Piketty stelt dat een nieuwe crash of wereldoorlog een oplossing zou zijn, maar daar moeten we natuurlijk niet op hopen. Dus moeten we toch op de een of andere manier beter herverdelen. Dat kan door meer belasting op kapitaal, en dat kan dan gecombineerd met minder belasting op arbeid. Maar in plaats van meer herverdeling en regulering zie je deregulering. Arbeid is zwaarbelast ten opzichte van kapitaal dus de verschuivingen die nodig zijn lijken niet te gebeuren.’

Waarom gebeurt dit niet?

‘Het lastige is dat economische macht samenhangt met politieke macht, dat is een probleem waar we nu al mee kampen. Als de ongelijkheid in dezelfde snelheid toeneemt als nu het geval is, dan is de vraag of de politiek nog machtig genoeg is om echt een correctie te kunnen bieden op het beleid. De macht van de mensen die de economische welvaart in handen heeft neemt alleen maar toe. En als we echt in 2050 nog meer ongelijkheid hebben dan nu, dan kan alleen een soort crisismoment dat herstellen.’