Waarom iedereen sociaal zou moeten ondernemen

Hoe kunnen we iedereen een plek geven op de arbeidsmarkt? Dat is de grootste vraag van het publiek dat via Zoom deelneemt aan deze Wasstraat Inspiratiesessie. Aanwezig zijn regionale spelers, zoals de lokale wethouder, het UWV, werkgevers en werknemers die zich willen inzetten om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen en houden. Kunnen ondernemers, net als Martin Kniest, duurzame arbeidsrelaties creëren met werknemers die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt? Wat komt hierbij kijken en wat kunnen we leren van werkgevers én werknemers? 

Tekst gaat verder na kader

In De Wasstraat volgen we wasstraat-baas Martin Kniest en een aantal van zijn werknemers, die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Zij zijn niet de enige die worstelen met het vinden van een plekje. In Nederland zijn 430.000 mensen afhankelijk van een bijstandsuitkering, en het lukt voor velen niet passend werk te vinden. Hoewel het werk en de wil bij werkgevers en werknemers er is, lukt het niet deze mensen een plek te geven. In drie regionale bijeenkomsten zoeken wij met inspirerende ondernemers, beleidsmakers en beleidsuitvoerders naar duurzame oplossingen. 

Tijdens deze eerste Inspiratiesessie maken we nader kennis met Kari's Crackers, Zalfsman Kampen Drukkerij, en is daar natuurlijk Matz Carwash, waar De Wasstraat werd opgenomen. Stuk voor stuk ondernemingen die een plek bieden aan mensen die behoefte hebben aan extra ondersteuning. Hun gemene deler: werknemers krijgen de ruimte om op hun eigen manier, eigen tempo en eigen belastbaarheid werk te verrichten.  

Maar hoe kan je in dit economische systeem altijd focus hebben voor het individu?  “Het is soms moeilijk om altijd de mens voorop te stellen, want we zitten met de economische realiteit van het verkopen van ons product, crackers,” vertelt Patrick Roozenmond van Kari’s Crackers. Toch is het bedrijf tot stand gekomen vanuit het sociale idee dat iedereen zich welkom moet voelen, ongeacht achtergrond, cultuur en situatie. Het werkte: werknemers bleven toestromen. 

Het succes van Kari’s Crackers verklaart Roozenmond door de aandacht die er is voor de behoeften en verlangens van elk binnenwandelend individu, maar ook vanwege het familiegevoel op de werkvloer. Een cultuur van warme soep bij de lunch, een plek waar je jezelf mag zijn.  

Deze cultuur zie je ook terug bij de Zalfsman Kampen Drukkerij. In 2012 begonnen met het inclusief werkgeverschap, en inmiddels uitgegroeid tot 140 man personeel, waarvan ruim 45 mensen een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Er was geen cultuurverandering nodig om deze aanpak goed te laten landen in het bedrijf. “Gaandeweg is ons bedrijf één grote jobcoach geworden,” vertelt Gerwin de Vries van de drukkerij. De werknemers ontwikkelen zich tot een compleet ander mens, doordat ze zich door dik en dun gesteund weten.

Thomas Walder is wethouder in Deventer en komt dagelijks over de vloer bij werkgevers om te praten over het arbeidsmarktvraagstuk. De ambitie van de gemeente in Overijssel is te zorgen dat werkgevers genoeg banen aanbieden en dat al deze banen ingevuld worden. Een mooie doelstelling, maar moeilijk te realiseren. In Deventer staan ongeveer 2.700 mensen aan de zijkant van onze arbeidsmarkt. Zij ontvangen een uitkering vanuit de Participatiewet. “Ons doel is om die mensen zo goed mogelijk te laten meedoen in de samenleving, met betaald werk of met vrijwilligerswerk,” legt Walder uit tijdens de Inspiratiesessie.

Werk maakt ons gelukkig, ook al zou je dat misschien niet verwachten, zegt wethouder Walder. “Werken zorgt voor dagritme, zingeving, een sociale omgeving, zelfvertrouwen en zelfwaarding. Mensen bloeien op, voelen zich krachtig en gaan met een rechte rug lopen,” stelt de wethouder. Werk is dus eigenlijk een wondermiddel voor een gezond en gelukkig leven, concludeert hij.   

Dat klinkt als een verrijking, maar toch is het niet gemakkelijk om iedereen aan het werk te krijgen. “Het wringt vaak bij mensen die een hele beperkte arbeidscapaciteit hebben of die niet gemotiveerd zijn om te werken. Dat maakt het een behoorlijke uitdaging dus om al die 2.700 mensen te motiveren, activeren en binnenboord te houden op de arbeidsmarkt.” 

Maar dat is nog geen reden om al die mensen dan maar lekker op de bank te laten zitten. Neem de wasstraat van Kniest. Je wordt overspoeld door een ongekend enthousiasme, motivatie en een immense veerkracht van de werknemers, merken de ondernemers. Om kippenvel van te krijgen. De meerwaarde van een bedrijf hoeft niet altijd uitgedrukt te worden in geld, stelt Jeroen van der Geest, van sociaal werkbedrijf KonnecteD. Het gaat om impact.

Maar hoe moet je als kleine ondernemer hiermee aan de slag? Waar begin je, wie bel je? Hoe baan je je een weg door het oerwoud aan regels en instanties? Het lijkt allemaal ingewikkelder dan je denkt, maar – zo vertellen de ondernemers – stap één is simpel. Ga naar werkgeversanno.nu. Dit is een website waar je de postcode van jouw bedrijf invult en direct de telefoongegevens krijgt van instanties die je in jouw regio moet benaderen.  

De gemeente, het UWV en werkbedrijven helpen vervolgens de werkgever zo goed mogelijk verder. Zo zijn werkgevers 'kandidaatfit'. De werkomgeving en het werk moeten passen bij de werknemer én de werkgever, legt Diana Speerstra van het UWV uit. Samen met een accountmanager van het UWV uit dezelfde branche zoekt de werkgever waar in het bedrijf mensen ingepast kunnen worden. “Het station van kijken naar openstaande vacatures zijn we al gepasseerd. Onze mensen kunnen niet op vacatures instromen. Binnen de bedrijfsprocessen echter wel,” legt Jeroen der Geest, sociaal werkgever van KonnecteD, uit. 

Is er een match, komt een medewerker eerst een periode proefdraaien, zonder loon en mét behoud van uitkering. “Proefplaatsingen kunnen werkgevers comfort bieden. Tegelijkertijd is het voor werknemers een fantastisch instrument om een sollicitatieronde over te slaan waar ze normaal gesproken op falen, doordat zij bijvoorbeeld moeilijk contact kunnen maken”, zegt van der Geest.  

Daarnaast kunnen werkgevers aanvullende voorzieningen aanvragen. Het UWV en de gemeente staan klaar met advies om een werkplek geschikt te maken. En een werkgever kan een jobcoach aanvragen. Deze coaches vormen een soort centrale vertrouwenspersonen binnen het bedrijf. Met deze extra hulp kan de privé-omgeving van de werknemer in balans komen, om zo meer stabiliteit te bieden. En werkgevers krijgen de Harrie-training aangeraden. Deze tweedaagse cursus biedt handvatten om met hun doelgroep aan de slag te gaan.

Bovendien kunnen werkgevers subsidies en vergoedingen ontvangen. Zo kan een deel van het loon door het UWV worden aangevuld. Maar: “De regelingen zijn niet bedoeld om het bedrijf financieel in de lucht te houden,” erkent Kniest. “De basis blijft altijd het bedrijfsmodel. Daarin geven de instanties begeleiding,” verduidelijkt van der Geest.

Een goed verdienmodel blijft essentieel. Bovendien: “Als we veel verdienen, kunnen we ook veel impact maken,” zegt Gerwin de Vries, van de drukkerij. “Ga je echt een verdienmodel maken van werken met deze doelgroep, dan mis je het hart en is het grotendeels gedoemd te mislukken,” waarschuwt Kniest.

Het gaat uiteindelijk om de ontwikkeling en de zelfontplooiing van werknemers. Dat komt vanuit het hart en de oprechte overtuiging om deze doelgroep te helpen. En dat dient dan weer het commerciële belang. “Ik kijk niet alleen of het goed gaat met het poetsen van de auto’s, maar ik kijk vooral of het ook goed gaat met iedereen zelf,” zegt Martin Kniest.

“Door die extra interesse en door de juiste partijen erbij te betrekken ontstaat een ideale samenwerking die zorgt voor een stabiele werknemer en een goedlopend bedrijf,” vervolgt Kniest. “Zo kan je een goed bedrijf laten draaien met een trots die ik mis bij de eigenaren van reguliere bedrijven,” vindt van der Geest. “Maar als je het voor het geld doet, dan wordt het hem niet.” 

De tijd verandert. De verwachting verandert. Maar de doelgroep verandert niet. “Het plezier, het enthousiasme en de trotsheid straalt elke dag uit de ogen van mijn mensen. En dat is iets zeldzaams in deze tijd,” constateert Martin Kniest. Juist daarom is het zo waardevol om deze doelgroep van de zijlijn te trekken, vinden de ondernemers. Ze vinden dat we onze kromme oordelen over mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt moeten loslaten. “Iedereen heeft zijn eigen kracht en doet waar die goed in is. Sommige van ons hebben alleen behoefte aan extra begeleiding”, zegt van der Geest.

In de Inspiratiesessie gaat het vooral over grotere ondernemingen die veel mensen met begeleidingsbehoeften onder hun hoede nemen. Terwijl, "elk bedrijf heeft plaats voor de groep waar we het over hebben," vindt Kniest. Wethouder Walder ondersteunt dat. Het is volgens hem een denkfout dat bedrijven niet geschikt zijn omdat er geen fouten gemaakt mogen worden, of omdat het werk te snel en te ingewikkeld is. 

De echte grote kansen liggen nu bij de mkb-ondernemers, die tot veertig man personeel in dienst hebben, vinden de ondernemers in de Inspiratiesessie. “Als alle 40.000 bedrijven allemaal twee van deze mensen in dienst nemen, zijn we er al,” zegt drukker Gerwin de Vries. Een kleine oproep van deze ondernemers aan de fietsenmaker, de bakkerij om de hoek, de drogist, supermarkten, kledingwinkels en iedereen die luistert: open jullie deuren en omarm deze doelgroep. De benodigde ondersteuning om dit te behapstukken volgt.