Wanneer iemand overlijdt, staan nabestaanden stil bij het leven van de overledene. Wat waren de mooie momenten van je vriend, oma of collega en welke periodes liepen wellicht wat stroever? Ieder heeft zijn eigen herinneringen en zal op een andere manier aan hem of haar terugdenken. In sommige gevallen zal iemand zelfs proberen de herinneringen aan iemand op te schrijven in de vorm van een biografie. Net als in onze podcastserie Wat blijft zal de schrijver waarschijnlijk op bezoek gaan bij mensen die de overledene goed hebben gekend, om een zo volledig mogelijk verhaal over hem of haar op te kunnen schrijven.
In onze podcastserie Wat blijft, bespreken nabestaanden de loop van het leven van een recent overleden Nederlander en bespreken hoogte- en dieptepunten. Maar wat als je zelf mag bepalen wat de belangrijkste momenten in je leven waren? We spraken hierover met Marion Nieuwenhuizen, die in opdracht van nog levende mensen hun levensverhaal opschrijft.
Het enige perspectief dat in zo’n biografie mist, is dat van de overledene. Wat waren volgens die persoon zelf de hoogtepunten van zijn of haar leven? En welke gebeurtenissen hebben in zijn of haar beleving een grote invloed op diens levensloop gehad? Dit perspectief kunnen mensen kwijt bij schrijver Marion Nieuwenhuizen van Schrijfatelier Caleidoscoop. Aan haar vertellen mensen hun eigen levensverhaal, dat zij voor hen opschrijft.
Tekst gaat verder na afbeelding
©
Marion Nieuwenhuizen
Marion Nieuwenhuizen in haar vroege jeugd.
Levenslessen
Sinds twee jaar heeft Nieuwenhuizen zich toegelegd op het opschrijven van levensverhalen, en in die relatief korte tijd heeft ze al veel verschillende mensen voor zich gehad. Ze ziet dan ook allerlei motieven om je levensverhaal vast te laten zeggen. “Sommige mensen krijgen het van hun kinderen cadeau, anderen willen het hun nageslacht juist cadeau geven. Bijvoorbeeld om over bepaalde ervaringen te vertellen of een soort levenslessen mee te geven.
“En soms wordt over bepaalde gebeurtenissen in de familie niet gesproken, maar wil iemand die toch graag naar buiten brengen. Zo had ik een opdrachtgever die na een scheiding verwijderd was geraakt van zijn kinderen, waardoor het contact op een gegeven moment helemaal verbroken was, ook met de kleinkinderen. Deze man is nu op leeftijd en zegt: ‘Ik vind het toch fijn als mijn kinderen ook vanuit mijn perspectief horen hoe alles gelopen is.’ Dat kan dus een reden zijn om je levensverhaal op te laten schrijven.”
Jezelf leren kennen
Nieuwenhuizen ontvangt ook vaak mensen die hun levensverhaal laten opschrijven ter opheldering voor zichzelf. “Gisteren nog had ik een meneer van negentig aan de telefoon,” zegt Nieuwenhuizen. “Hij vertelde veel te hebben meegemaakt in zijn leven en hij wil al die gebeurtenissen graag op een rijtje zetten. Op zo’n manier kan iemand orde scheppen, de balans opmaken en misschien wel een soort logica ontdekken in de loop die het leven heeft genomen. Het brengt je een beetje dichter bij jezelf.
“Iemand anders zei tegen me: ‘Ik heb eerbied voor mezelf gekregen, omdat ik nu pas zie hoe goed ik me staande heb gehouden.’ Zo'n effect kan het hebben om alles in een verhaal op een rijtje te zetten. Je kijkt met wat afstand naar je eigen leven en overziet misschien dan pas of je goede keuzes hebt gemaakt. Of je kan je juist realiseren dat je ergens spijt van hebt, maar ook inzien dat je toen, op dat moment, niet anders kon. In dit opzicht kan het vertellen en opschrijven van je levensverhaal soms helpen om te aanvaarden hoe het leven gelopen is en het beter te begrijpen.”
Wisselende perspectieven
Geen enkel boek is zo dik dat álles wat iemand heeft meegemaakt erin staat. Wanneer je een levensverhaal schrijft, zal je dus moeten selecteren welke gebeurtenissen wel en welke niet in het boek terecht komen. “In een serie als Wat blijft vertellen anderen over iemands leven en benoemen ze de hoogte- en dieptepunten,” zegt Nieuwenhuizen. “Mensen die bij mij komen, hebben zelf de regie en kunnen vertellen wat zij belangrijk vonden in hun leven en waar de accenten lagen. Ze kunnen er ook bewust voor kiezen om bepaalde mensen of periodes niet te benoemen. Voor sommige mensen is het heilzamer om te focussen op positieve momenten en gebeurtenissen, zodat ze hun levensverhaal in een positief daglicht kunnen zien en de mindere aspecten misschien beter kunnen accepteren.”
Nieuwenhuizen is zich ervan bewust dat dit een gekleurd verhaal oplevert. “Mijn bedrijf heet ook Schrijfatelier Caleidoscoop. Een caleidoscoop is een soort kijker waar je doorheen kijkt en als je eraan draait, krijg je telkens een ander motief te zien, een ander perspectief. Bij levensverhalen is het ook maar net hoe je ernaar kijkt. Waar leg je de nadruk op en hoe interpreteer je de dingen? Daar heb je zelf de hand in.
“Het is sowieso ook een momentopname: als je iemand op zijn dertigste over zijn jeugd laat vertellen en op zijn tachtigste weer, dan krijg je waarschijnlijk een heel ander verhaal te horen. Als je bijvoorbeeld meer leert over het levensverhaal van je ouders, ga je misschien begrijpen waarom ze bepaalde dingen deden en hoe dat jou gevormd heeft. Dat schijnt dan weer een ander licht op je jeugdherinneringen. Zo zorgen de dingen die je meemaakt en tegenkomt in je leven, dat je eerdere gebeurtenissen in een ander perspectief kunt gaan zien.”
Spiegelen
Nieuwenhuizen blijft leren van de levensverhalen die ze opschrijft. “Maar ook van de verhalen uit een podcast als Wat blijft: als je over het leven van anderen hoort en leest, werkt dat als een spiegel. Je gaat je afvragen hoe jij die situatie zou hebben aangepakt, wat jij zou hebben gekozen in diens plaats en wat je er zelf van vindt. Zo kunnen persoonlijke anekdotes van andere mensen je inspireren bij het maken van je eigen keuzes.
“En wat iedere keer weer indruk op me maakt, is het feit dat er zoveel gebeurtenissen zijn die impact op iemand kunnen hebben. Hoe je werd opgevoed, of je gepest werd, wat voor werk je hebt gedaan, met wie je omging, blijde gebeurtenissen, ziekte, verlies en verdriet: mensen dragen allerlei verhalen met zich mee en sommige daarvan werken levenslang door.”
Luister Wat blijft
In de podcastserie Wat blijft volgen interviewers als Coen Verbraak, Floortje Smit en Clairy Polak het spoor terug van recent overleden Nederlanders. Ze stellen de vraag wat dierbare overledene écht hebben betekend. Wat kunnen we leren van hun leven? En hoe leven zij voort?