Vliegtuigen staan aan de grond, er zijn minder auto’s op de weg, vervuilende industrieën komen tot stilstand. Het zijn allemaal effecten van de pandemie die de wereld in zijn greep heeft. Wat betekent deze tijd voor het klimaat? We vroegen het groene ondernemers Tom van de Beek en Mark Kulsdom. "We moeten in de nieuwe economie van consumenten weer producenten worden."

Op dag drie van de 'intelligente' lockdown in Nederland kwam Mark Kulsdom tot een inzicht: "Ik las dat autofabrieken gesloten werden en dat KLM voor negentig procent aan de grond stond. Alle maatregelen die nodig zijn om de klimaatontwrichting tegen te gaan konden opeens wél. Het leek altijd alsof er geen noodrem aan onze productiemaatschappij zat, maar als de urgentie hoog genoeg is, blijkt die er wel te zijn."

Het virus is een kans om radicale verandering te maken, realiseerde Kulsdom zich. Op het blog van zijn vegetarische hamburgerbedrijf schreef hij hoe de maatregelen die genomen worden om het coronavirus tegen te gaan laten zien dat een hervorming mogelijk is.

Net als Kulsdom strijdt ondernemer Tom van de Beek al jaren voor een betere planeet, zo startte hij het project 'The Pollinators' waarmee hij het uitsterven van de bij tegen gaat. Ook Van de Beek ziet dat er juist nu de kans is voor een drastische herziening van het bestaande systeem. "Dat we nu een omslag kunnen maken is misschien 'wishful thinking'," zegt Van de Beek. "Maar je moet wel aan wishful thinking doen als je ziet waar we nu zijn."

Doorgeslagen globalisatie is veroorzaker van corona

"We hebben zulke enorme problemen veroorzaakt: klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit, uitputting van de grond, verzuring van de oceanen... Dat hebben we allemaal veroorzaakt door de manier waarop wij met de aarde om zijn gegaan," legt Van de Beek uit. "En als de economie dan als gevolg daarvan groeit, zijn het vooral de rijken die daarvan profiteren. Door diezelfde doorgeslagen globalisatie heeft ook de coronacrisis kunnen ontstaan."

Mark Kulsdom ziet veel gelijkenissen tussen de coronacrisis en de klimaatcrisis. "Net als corona is de klimaatcrisis een onzichtbare vijand die onze hele samenleving kan ontwrichten. In mijn ogen is de urgentie voor het klimaat nog veel groter dan het gevaar van corona voor de mens. We moeten nu een duurzame transitie gaan maken zodat ook wij een generatie kunnen zijn waarvan de kinderen het beter gaan hebben dan wij."

Zo kunnen we het omslagpunt bereiken

In 2009 startte Tom van de Beek de stichting 'The Tipping Point Foundation', die de transitie naar een duurzame wereld promoot. "Malcolm Gladwell schreef in 'The Tipping Point' hoe iets van een idee een trend wordt en vervolgens mainstream. Als je kijkt naar welke mechanismen nodig zijn voor een echte verandering zie je dat je verschillende types nodig hebt: iemand die het idee heeft, iemand die het verkoopt en iemand met een netwerk. Daarnaast moet de tijd er rijp voor zijn, anders landt zo'n idee niet. Hij noemt ook de 'stickyness factor': is het een goed verhaal dat blijft hangen?"

"Wanneer deze tactiek toegepast wordt op duurzaamheidsthema’s, is de kans dat het slaagt groter. Bij 'The Pollinators' doen ook mensen mee die niet zo bezig zijn met biodiversiteit. Dat zorgt voor het groter worden van de 'groene olievlek' waardoor het thema uiteindelijk ook mainstream wordt. Ik denk dat het creëren van bewegingen van onderaf, die lokaal beginnen, het krachtigste middel zijn om verandering erdoor te krijgen."

Verander je voedselkeuze

Met zijn The Dutch Weed Burger pleit Mark Kulsdom voor het stoppen van het eten van vlees en het maken van een overgang naar plantaardige alternatieven. "Wat mij betreft is het simpel: verander je voedselkeuze. Het gros van de klimaatproblematiek vindt zijn oorsprong, of heeft raakvlakken met de intensieve veeteelt en dierhouderij. Verzuring van de aarde, verzilting van de grond, monocultuur, de eentonige inrichting van beschikbare landbouwgrond, kap van regenwoud, verzuring van de oceaan… Daarvan zit een heel groot aandeel in die industrie, wat ervoor zorgt dat onze planeet onleefbaar zal worden."

"We kunnen dat afwenden door direct radicale veranderingen door te voeren," zegt Kulsdom. "En we zitten nu in een periode dat radicale maatregelen mogelijk zijn gebleken om iets als een virusverspreiding af te remmen. Dan is de volgende denkstap die je maakt: er komt nog een veel groter onzichtbaar gevaar op ons af. Laten we daar, in het verlengde hiervan, mee aan de slag gaan."

Frikadel van kapucijners

Nieuwe technologieën zorgen ervoor dat we vlees steeds minder nodig hebben. Mark Kulsdom bakt zijn vegetarische hamburgers van zeewier, maar moest tot voor kort sojabonen gebruiken voor eiwitstructuren. "Tot een tijd geleden kon je alleen met eiwitten uit sojabonen bepaalde texturen maken, dat kunnen ze nu ook met erwten of veldbonen.

Laatst sprak ik een jongen die een frikadel gemaakt had op basis van kapucijners. Iets wat mensen vroeger veel aten en we nu terug op de tafel brengen in de vorm van vleesvervangers. Dat zijn gave dingen. En als mensen zoiets gruwelijks als slachtafval in een product accepteren, dan zal dat met bonen zeker ook lukken."

Tekst gaat verder onder afbeelding

© Markus Spiske / pexels.com

Niet consument, maar producent

Het antwoord op de klimaatcrisis is volgens Tom van de Beek om van een globale markt terug te gaan naar lokaal produceren en consumeren. "We moeten in de nieuwe economie van consumenten weer producenten worden," zegt Van de Beek.

"De vraag is: hoe kunnen we onze samenleving inrichten op een lokale manier, in plaats van een doorgeslagen globale samenleving die we nu hebben? Als we lokale economieën creëren zijn we veel beter in staat om voor elkaar en voor de planeet te zorgen. Ook in tijden van de coronacrisis zijn we dan veel weerbaarder."

Net als het RIVM een adviesraad voor het klimaat

"De heiligheid van de vrije markt blijkt een farce," zegt Mark Kulsdom. "Op het moment dat er problemen zijn, kloppen bedrijven onmiddellijk aan bij de overheid. Het is absolute waanzin dat een bedrijf als booking.com eerst belasting ontdook en vervolgens deed voorkomen alsof hun winst minder was, waardoor ze een financieel noodpakket konden ontvangen."

"Dit is bij uitstek het moment om te gaan evalueren en opnieuw te gaan bepalen welke waarden belangrijk zijn. Want het systeem dat we nu hebben is ziek. We hebben de economie zo ingericht dat we de planeet ten gronde richten, wat feitelijk collectieve zelfmoord is. We kunnen niet anders dan doorgaan op dit traject van verandering en nieuwe prioriteiten."

"Zoals het RIVM het kabinet advies geeft tijdens deze coronacrisis op het gebied van gezondheid, zou je er een raad van wijze ecologen en planetair deskundigen aan kunnen toevoegen die de overheid adviseert over wat goed is voor het klimaat. Als de wil er maar is en het bewustzijn, dan kunnen er nog mooie dingen gebeuren."

Dit is ook interessant