5G onder de loep: veiligheid

Samsung, Huawei en Apple zijn de grootste smartphone-fabrikanten van het moment. Huawei is op Samsung na de grootste en is daarnaast zeer actief in het aanleggen van telecomnetwerken en alle bijbehorende hard- en software. Een bedrijf waar we met z’n allen dus niet omheen kunnen. Toch klinkt al jaren heel veel kritiek op Huawei. 

Dat begon al in 2012, toen Huawei in het rapport van het Amerikaanse House Intelligence Committee werd aangemerkt als een gevaar voor de veiligheid van de VS. Er zou namelijk aanleiding zijn om te geloven dat de Chinese overheid dankzij Huawei-apparatuur toegang heeft tot communicatiestromen en dataverkeer en deze gebruikt om te spioneren.

Om die reden kwam er vorig jaar een wetsvoorstel dat Amerikaanse overheidsmedewerkers verbiedt apparatuur van het telefoonconcern te gebruiken.

Maar dat was nog niet alles. Veiligheidsdiensten CIA en FBI kwamen in 2018 namelijk met de waarschuwing dat Amerikaanse burgers zelf ook beter geen apparatuur van Chinese fabrikanten kunnen kopen.

Daarnaast voerde president Trump in mei de druk verder op door een “decreet” te tekenen, dat niet alleen overheidsdiensten, maar ook Amerikaanse bedrijven verbiedt om zaken te doen met Huawei, en andere merken die een potentieel gevaar zijn voor het land.

Zo bevestigde Google afgelopen 20 mei via persbureau Reuters en het Amerikaanse medianetwerk The Verge dat het gehoor geeft aan de oproep van de Amerikaanse overheid om geen handel te drijven met merken die een gevaar vormen voor de nationale veiligheid. Het bedrijf laat weten alle overdrachten voor hard- en software met Huawei te verbreken, met uitzondering van overdrachten die via open source gaan. 

Maar waar komt die Amerikaanse overtuiging vandaan? Welke argumenten en bevindingen zijn er die erop wijzen dat de Chinese overheid de Huawei-apparatuur misbruikt om haar positie in politieke en economische zin te versterken?

Verschillende experts op dit onderwerp menen dat door "achterdeurtjes in de hardware" die Huawei levert het mogelijk wordt om als overheid toegang te krijgen tot apparaten. Het is moeilijk te zeggen of dit daadwerkelijk gebeurt. Wat niet helpt in de beeldvorming over Huawei is dat haar topman Ren Zhengfei lid is van de Communistische Partij (CCP).

Deze verdachtmakingen lijken bovendien te worden gevoed door een wet die China in 2017 invoerde om elk bedrijf te verplichten opgeslagen data te delen met Chinese veiligheidsdiensten als daarom wordt gevraagd. Iets was de VS zorgen baren. 

Het hele gebeuren heeft met name voor Huawei een vervelende staart gekregen. Naast de maatregelen die de VS nemen om de eigen nationale veiligheid te bewaken, zijn zij begonnen met het benaderen van bondgenoten in het Westen om ze te overtuigen van de risico's van de Chinese apparaten. Daarbij schuwen de VS pressiemiddelen niet. 

Denk aan het minder delen van informatie door Amerikaanse inlichtingendiensten aan landen als Duitsland en Nederland. Gingrich stelt in een artikel van RTLZ: “Als Amerikaanse bondgenoten worden gebruikt om te spioneren of om invloed uit te oefenen, wordt het uitdagend om bondgenoten te zijn”.

Door het tolereren van Huawei dreigt Nederland haar handelsrelatie met de VS op het spel te zetten, ondanks de economische potentie van zo’n dergelijke samenwerking.

Inderdaad. Wat hebben de zorgen over bedrijven als Huawei nu eigenlijk met 5G te maken? Om deze zorgen te begrijpen dienen we eerst te snappen wie deze netwerken in handen heeft en waarom. Zoals in ons artikel over 5G en onze gezondheid te lezen was, worden netwerkfrequenties door telecombedrijven opgekocht van overheden.

Op dit moment investeert Huawei meer dan 15 miljard in deze netwerken. Veel meer dan haar concurrenten. Hierdoor is Huawei bezig met het veroveren van een 5G-marktaandeel en zullen de frequenties in de toekomst in het bezit komen van maar een handjevol telecombedrijven.

Naast telecommunicatieapparatuur bezitten bedrijven als Huawei dus ook netwerken waarover het telecommunicatieverkeer plaatsvindt. Dit baart mensen zorgen aangezien deze netwerken in handen kunnen zijn van bedrijven afkomstig uit landen met een dubieus cyberprogramma. Een telecombedrijf als Huawei zou daarom teveel invloed krijgen.

Daarnaast gaan de zorgen over 5G en Huawei over de grootschaligheid waarmee dergelijke apparaten worden aangesloten op een centraal netwerk. 

Hoewel al jaren als gevolg van robotisering en automatisering steeds meer systemen en apparaten aangesloten worden op het internet, is er met de komst van 5G-datanetwerken de verwachting dat dit aantal nog veel meer zal toenemen. Dit biedt veel gemak, aangezien je voor het uitvoeren van updates veel minder tijd en geld kwijt bent. Ook op het gebied van predictive maintenance zijn er voordelen te noemen die gaan over kostenbesparing. 

Het vermoeden is dat in de toekomst steeds meer belangrijke en kwetsbare informatie uitgewisseld wordt over zulke netwerken en via deze apparaten. 5G gaat een heel belangrijk deel uitmaken van onze wereldwijde infrastructuur en men vreest dan ook dat de netwerken onder het mom van de voordelen onbedoeld een toegangspoort worden voor partijen met kwaad in de zin.

Met het aansluiten van steeds meer apparaten aan een centraal netwerk, wordt alle informatie en communicatie die via dit netwerk verloopt namelijk steeds interessanter en belangrijker om te onderscheppen. De 5G-netwerken zullen namelijk niet alleen gebruikt worden voor belverkeer, maar ook voor veel data- en betalingsverkeer en de aansturing van belangrijke telecommunicatienetwerken. En Nederlandse hulp- en veiligheidsdiensten maken voor hun communicatie gebruik van de dienst C2000, die wordt gemaakt door de Chinese techgigant Hytera.

Kortom, het belang van 5G is zo groot dat het netwerk daarmee ook kwetsbaar is. Zodoende groeien de zorgen over Huawei en de enorme veiligheidsrisico’s. Door de toenemende afhankelijkheid van mensen van apparaten, geproduceerd door landen die zich actief richten tegen de nationale veiligheid van Westerse landen, wordt het niet alleen makkelijker gemaakt om te infiltreren in belangrijke informatie en communicatie, maar ook interessanter om er misbruik van te maken. 

Hoe dan ook, Huawei is in ieder geval een belangrijke speler in de 5G-technologie en de infrastructuur maakt inmenging van buitenaf niet alleen gemakkelijker en interessanter, maar vervaagt ook de scheidslijn tussen het publieke, het politieke en het economische domein.

De lobbypraktijken van de VS om Huawei te boycotten zijn niet zonder resultaat: Japan, Australië en Nieuw-Zeeland hebben apparatuur van het merk in de ban gedaan. Ook is het voor Huawei in die landen niet toegestaan om in de toekomst een 5G-netwerk te bouwen.

Hoe zit dat in Nederland? Hoewel het besef dat Huawei een serieuze bedreiging zou kunnen vormen voor onze veiligheid pas laat op gang kwam, ligt het merk nu ook in Nederland onder vuur. Een meerderheid van de Tweede Kamer is tegen de aanleg van een 5G-netwerk door Huawei. 

Maar een daadwerkelijk besluit is nog niet genomen. Dick Schoof waarschuwde namens de AIVD eerder dit jaar dat Nederland beter voorzichtig kan zijn met het aanschaffen van Russische of Chinese apparatuur. China en Rusland behoren volgens Schoof tot de landen die 'zeer actief zijn met spionageactiviteiten in Nederland'.

Door apparatuur voor 5G-netwerken of andere belangrijke telecommunicatienetwerken uit die landen te kopen maakt Nederland zich volgens de AIVD-baas kwetsbaar. 'We moeten niet afhankelijk zijn van landen die een offensieve cyber-strategie hebben tegen onze belangen, in het bijzonder Rusland en China,' zegt Schoof. 'Zorg dus dat je dat soort software niet in de kern van je systeem hebt, want dan ben je daar afhankelijk van.'

In opdracht van de Europese Unie laat het Nederlandse kabinet nu een risicoanalyse uitvoeren waarin wordt gekeken waar de risico’s liggen van buitenlandse apparatuur.

Andere Europese landen zijn ook nog zoekende. De economische voordelen van 5G-netwerken zijn weliswaar evident, vanwege veiligheidsredenen vrezen deze landen de Chinese gigant nog sterk, hoewel ook dat inzicht enige tijd op zich heeft laten wachten.

Vrij recentelijk besloot Duitsland dat Huawei gewoon welkom is bij de bouw van een 5G-netwerk. Hoewel dit “welkom” toch iets minder gastvrij lijkt te zijn. De overheid stelt aanvullende beveiligingsvoorwaarden die Huawei-apparaten in de praktijk sterk moeten beperken.

Op advies van inlichtingediensten stuurt de Duitse regering aan op een wetswijziging, die Huawei dwingt bepaalde technische onderdelen uit haar systemen te verwijderen. 

In Engeland bestaan ook zorgen, terwijl Huawei wel in beperkte mate mag opereren omdat volgens deze veiligheidsdiensten de veiligheidsrisico’s te overzien zijn.

Ondanks alle geluiden over Huawei, ontkent het merk zelf tot op heden de beschuldigingen dat het betrokken zou zijn bij spionagepraktijken of dat er achterdeurtjes in de spullen verstopt zitten.

Huawei zegt zelfs van cyberveiligheid prioriteit nummer één te hebben gemaakt. Daarom opende het een testcentrum in Brussel om twijfels over integritiet bij Europese bedrijven en overheden weg te nemen. Daar zouden de spullen van het bedrijf kunnen worden onderworpen aan onderzoek.

Een woordvoerder van het bedrijf laat in een reactie aan NU.nl weten: 'In zijn algemeenheid kan ik aangeven dat wij voldoen aan alle wet- en regelgeving in de 170 landen waar wij actief zijn. In Nederland is de privacywetgeving met de komst van de AVG heel strikt.'

Ook sprak het bedrijf zich in januari in de Wall Street Journal uit tegen de aantijgingen. In het artikel ontkende de topman het “achterdeurtjes-verhaal”. Het merk zou de weg naar de rechter hebben gevonden, aangezien de huidige samenwerking en het wederzijdse vertrouwen in de wereldwijde handelsketen actief geschaad wordt.

Hoewel de Chinezen en Russen erom bekend staan niet vies te zijn van wat spionage, gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat er door de VS nooit publiekelijk bewijsvoering is geleverd voor dergelijke beschuldigingen. Ondanks dat er onderzoek is gedaan, is er niks concreets die de aantijgingen bevestigen.

Neem bijvoorbeeld de chipmachinefabrikant ASML, waar in 2016  bedrijfsgeheimen door Chinese medewerkers werden gestolen om met deze informatie vervolgens zelf een concurrerend bedrijf op te zetten.

Het Financieel Dagblad sprak hierover eerder al haar vermoeden uit dat de Chinese medewerkers niet geheel op eigen initiatief zouden hebben geopereerd, maar dat zij indirect financiële steun vanuit de Chinese overheid zouden hebben ontvangen.

Dat het lastig is om een uitspraak te doen over of het hier om een ordinaire bedrijfsspionage gaat of dat de Chinese overheid hierachter zit, blijkt wel weer uit het statement van ASML zelf. In een reactie laat zij weten niet hard te kunnen maken dat er daadwerkelijk sprake is van Chinese inmenging. 

Hoewel tot op heden onduidelijk blijft of de verdachtmakingen gegrond zijn (en zo ja, hoe), kan het geen kwaad om eens te kijken waar al deze geluiden vandaan komen. De VS zijn een belangrijke pionier gebleken in het prioriteren van de veiligheidsrisico’s verbonden aan bedrijven als Huawei.

Echter kunnen deze beweringen van de VS haast niet los worden gezien van de jarenlange handelsoorlog met China. De vete rondom 5G rijkt namelijk verder dan economische belangen; het heeft inmiddels ook sterke politieke elementen gekregen.

Dat het een politieke kwestie is, blijkt wel uit de discussie over de verdere bouw van 5G. De VS willen zoals gezegd niet alleen telecombedrijven uit landen met dubieuze belangen de das om doen, ook willen zij voorkomen dat met name China een stevige vinger in de pap krijgt bij de bouw van de 5G-netwerken in de wereld.

In veel landen wordt komende maanden een besluit genomen over welke partijen mogen gaan bouwen. En dat besluit zal niet worden genomen door veiligheidsdiensten, die zich nu zo in de media laten horen. Integendeel. De keuze voor een eventuele samenwerking met China en Rusland ligt niet in hun handen, maar in handen van de regering. De komende maanden zal blijken hoe dit eruit zal komen te zien.

Kortom, aan de mogelijkheden van 5G-netwerken en desbetreffende apparaten van telecombedrijven kleven veiligheidsrisico’s. Maar daarmee zijn nog niet alle risico’s van de uitrol van 5G onder de loep genomen. In het vierde deel van dit vijfluik gaan we verder in op de risico’s van 5G voor het milieu.

In een serie van vijf artikelen duikt projectredacteur Lisanne Swart voor Human in de wereld van 5G internet. Met deze serie laat Lisanne zien wat je precies over 5G moet weten en wat het voor je gaat betekenen.