Astrid en Jolanda blijven knokken

"Er is geen kind dat niet wil leren." Het zijn misschien wel de meest krachtige woorden uit Klassen, uitgesproken door juf Jolanda, als ze met haar collega Astrid om de tafel zit met bestuurder Mirjam Leinders, die zestien basisscholen onder haar hoede heeft in Amsterdam-Noord. 

Leinders ziet de school waar de juffen werken, De Vier Windstreken, als voorbeeld omdat de kinderen daar net dat beetje extra krijgen om een zo goed mogelijke toekomst te krijgen. Tussen het lesgeven door spraken we deze twee kanjers van juffrouwen. 

Hoe ze dat doen? Door lesgeven leuk te houden, voor zowel de leraren als de kinderen. Astrid: "We geven ze kennis, daar bombarderen we ze echt mee. Ze slurpen het ook helemaal op. En het leuke is dat ouders het ook leuk vinden om mee te doen. Zelfs wij leren nog een heleboel. Ons enthousiasme zien die kinderen." 

De juffen gebruiken niet het standaard lesmateriaal en maken ook veel zelf. Ze werken onder andere met ‘Grej Of The Day’, waarbij kinderen elke dag een raadsel mee naar huis krijgen. De volgende dag bespreken ze het raadsel in de les. Zo leren de kinderen op een speelse manier hun kennis van de wereld te verbreden. 

Astrid: "Het is heel erg fijn dat we die vrijheid hier op school krijgen. Eerst mocht dat niet. Maar op een gegeven moment kregen we groen licht en toen zijn we eigenlijk twee jaar geleden…"
Jolanda: "Nee vorig jaar voor de zomervakantie begonnen we met onze site. De Grej Of The Day dat jaar daarvoor. Toen kwam het op Facebook voorbij…"
Astrid: "Toen was het net nieuw in Nederland!"
Jolanda: "En wij dachten, dat is wel héél interessant. We zijn dat toen gaan uitzoeken. We gaven een ouderavond, waar de ouders samen met een kind een Grej moesten opzoeken. Dat vonden de ouders prachtig! Dus toen is het eigenlijk zo gaan lopen."
Astrid: "We doen die Grej’s nu elke dag."

Rondom zo'n raadsel kun je als leerkracht zoveel vertellen als je wil. Astrid: "Vanmiddag ging het bijvoorbeeld over de maanlanding. Normaal staat daar tien minuutjes voor, maar ik denk dat we er wel drie kwartier mee bezig waren, want van het één kwamen we op het ander. Er was ook al een taalles die over de maanreis ging." 

Jolanda: "Op een gegeven moment was er een kind dat het over de vlag had die op de maan werd geplaatst, die zei: 'Er staat toch geen wind op de maan?' Dan komt er een ander kind: 'Nee het waait niet op de maan.' Dat zoeken ze zelf op. Dan heb je ze de hele middag geboeid in de les zitten. Je ziet ze groeien."

Astrid: "Ze gaan thuis ook echt op zoek naar het antwoord. Dan komen ze de volgende dag terug met: 'Wist je dat….?!' Helemaal trots zijn ze als ze iets gevonden hebben, dus het stimuleert."

De juffen merkten dat de reguliere leerstof steeds moeilijker te behappen werd voor de kinderen. Te talig, met stukjes tekst, een plaatje erbij en dat is het. "Onze kinderen hebben vaak problemen met de taal, omdat ouders de Nederlandse taal niet altijd machtig zijn. Kinderen met een laag leesniveau houden het dan niet bij en dwalen af. Nu zitten ze ademloos naar filmpjes te kijken," zegt Jolanda. "Samen met informatieve teksten over dat onderwerp, krijgen ze begrip van alles wat om dat onderwerp draait en is het niet alleen maar droge stof."

Astrid: "We zien gewoon dat het werkt. En dat het veel meer zin heeft dan gewoon sec uit zo’n boek werken. We werken wel met leerdoelen, dus we zorgen wel dat ze alles krijgen wat ze moeten leren. Alleen doen wij het gewoon wat speelser en zorgen dat de leerstof up to date is." 

Jolanda: "En als het straks niet meer werkt, gaan we weer op zoek naar iets anders. Die kinderen moeten straks wel een toekomst hebben, dus je wil ze zo veel mogelijk kennis meegeven."

Helaas zien ze steeds vaker om hen heen dat het reguliere onderwijs niet goed aanslaat bij de leerlingen. Dat komt volgens de juffen doordat het onderwijs steeds meer methodes en regels verzint, met een verhoogde werkdruk als resultaat. "Leraren zijn steeds meer tijd kwijt met het verwerken van administratie, en minder met lesgeven," zegt Astrid.

Ook zou de lesstof vaak niet meer aansluiten op de actualiteit. Jolanda: "Een vriendin van me werkt op de peuterschool. Daar moeten ze weer een nieuwe methode gebruiken. Laatst had ze een les over sneeuwballen, maar die kinderen hadden nog nooit sneeuw gezien! Dus hoe ga je daar les over geven? Dan moeten ze een bal gebruiken als sneeuwbal en daar moeten ze mee gaan gooien en stuiteren. 'Maar als je stuitert met een sneeuwbal, dan valt het uit elkaar.' Dat slaat helemaal nergens op natuurlijk." 

Astrid: "Met die peuters denk ik: laat die kinderen gewoon spelen en vergeet die methodes. Al spelend leren ze een heleboel."

Een ander voorbeeld dat ze benoemen, is de zogeheten PBS-methode: positive behaviour system. Een methode overgevlogen uit Amerika, bedoeld om kinderen bij de les te houden met beloningssystemen. 

"Dan mogen ze stickertjes op een kaart plakken als ze iets goed hebben gedaan," zegt Jolanda.
 
Astrid: "Bij tien stickertjes krijgen ze beloning."

Jolanda: "Het is toch van de zotte, dat je een beloningssysteem moet bedenken om kinderen aangepast gedrag te laten doen? Een kind hoort gewoon te luisteren en op te letten. Door een beloningssysteem werkt hij alleen maar voor de beloning. Een kind bedenkt zo niet dat hij iets moet doen omdat het goed voor hem is."
 
Astrid: "Wij staan niet achter dat PBS. Maar het is een schoolafspraak dus dat moet. We moeten de kinderen bijvoorbeeld stil krijgen met een belletje. Het stuit mij zo tegen de borst om een belletje te gebruiken. Ik zeg gewoon 'Sssssst'. En dan is het stil. Ik vergeet het belletje. En die beloning ook. Maar ik vergeet niet tegen een kind te zeggen: 'Wat ben ik trots op je, je hebt goed gewerkt.' Dat vind ik ook een beloning, dus daar hebben we een compromis." 

Jolanda: "Die beloning krijgen ze echt wel hoor. Maar niet omdat ze stickertjes willen."

De juffen manoeuvreren zich binnen het huidige systeem. Maar als ze de mogelijkheid zouden krijgen om het onderwijssysteem opnieuw op te bouwen, zouden ze beginnen met de opleidingen.

Beide juffen hebben de kleuterleidsteropleiding gedaan. Deze opleiding is samengevoegd met het basisonderwijs tot wat nu de pabo is. Daardoor verviel het onderscheid tussen kleuterleidster en onderwijzer. "Dat hadden ze nooit moeten doen," zegt Astrid. "Een kind van elf denkt heel anders dan een kind van vier."

Leraren krijgen daardoor te weinig kennis mee. "Ze leren niet hoe je kinderen verwijst naar het voortgezet onderwijs, hoe je oudergesprekken voert, hoe die kinderen nou echt in elkaar zitten. Het blijft allemaal te vaag," zegt Astrid. "Ik snap dat de tijd veranderd is, maar de opbouw van een kind en hoe die zich ontwikkelt, is niet veranderd."

Lesgeven zou voor leerkrachten bovendien een passie moeten zijn. "We werken heel vaak met studenten, die toch vaak na één of twee jaar stoppen, omdat ze het niet leuk vinden," zegt Astrid. 

Jolanda: "Onderwijs is geen baan van acht tot vier. ‘s Avonds appen kinderen mij ook nog met vragen. Dat wil niet zeggen dat ik ze altijd beantwoord. Ik heb natuurlijk ook een privé-leven."

Astrid en Jolanda kijken elkaar aan en schieten in de lach. Jolanda vervolgt: "Wij zijn er ook wel heel erg in doorgeslagen hoor. Het is niet het gros van de leraren, dat zo is." 

Astrid: "We vinden het gewoon leuk om te doen en ervaren daarom die werkdruk ook niet. Maar we zijn natuurlijk ook wel een beetje eigenwijs."