‘De zorg moet over mensen gaan’

We horen en lezen het overal: Gijsbert van Herk is geen standaard bestuurder van een zorginstelling.

‘Ik heb anders wel een stropdas om en een pak aan,’ reageert Van Herk. ‘Maar dat had met iets anders te maken vandaag.’ Hij komt zijn kantoor binnengelopen na een presentatie bij World Press Photo in de Rotterdamse Laurenskerk. 32 portretten van Humanitas-patiënten prijken daar op grote borden. ‘Als je mensen van 7 tot 107 helpt, dan zijn dit de verhalen. Ik wil een statement maken: laat de zorg alsjeblieft over mensen gaan.’

Precies vanuit dat idee besloot Van Herk één van ‘zijn’ zorginstellingen, De Leeuwenhoek, open te stellen voor cameraploegen. Vijf weken lang liepen Adelheid Roosen en Hugo Borst in het tehuis rond en draaiden er zestig uur aan filmmateriaal. Hun missie: onderzoeken hoe het gesteld is met de zorg voor mensen met dementie. Alles mocht het tweetal vastleggen. Ook als er te weinig personeel was en bewoners zorg en aandacht tekortkwamen.

Dat Van Herk daarmee instemde, is extra opvallend omdat De Leeuwenhoek in 2016 nog op de zwarte lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) stond. ‘Ik heb vertrouwen in Hugo en Adelheid. Puur op onderbuikgevoel heb ik ingestemd met de plannen. Ik heb zelfs gezegd dat ik niets hoef te zien voor het op tv komt.’ Van Herk vindt het wel belangrijk dat er een echt en eerlijk beeld geschetst wordt. Niet alleen in de serie maar in de media in het algemeen. 'Mensen die wij helpen en verzorgen zijn heel kwetsbaar en het personeel werkt snoeihard. Als we dan in de media verschijnen als verzorgingshuis laten we dan alsjeblieft nog voorzichtiger zijn met beschuldigingen als feiten presenteren.'

‘Ik denk het. Veel zorginstellingen zouden waarschijnlijk nooit aan zo’n uitzending meewerken, laat staan carte blanche geven. Zo van: “Neem alles maar op wat je wil.”’

‘We besteden hier publiek geld, dus mag je best verantwoording afleggen voor wat daarmee gebeurt. Ik kom veel dingen tegen die mensen normaal zijn gaan vinden, die ikzelf totaal niet normaal vind. Meetings waar een uur lang niet over mensen gesproken wordt - dat trek ik niet. De zorg gaat over mensen. Blijkbaar is dat niet standaard en dat vind ík dan weer gek.’

‘Ik wil laten zien: dit is de staat van de zorg. Dit vinden wij de norm in Nederland. Bijvoorbeeld dat je één verpleger zet op acht patiënten met zware psychische problemen - want die heb je als je dementeert. Dat vind ik niet normaal. Maar wat ik niet wil en nooit gedaan heb, is afgeven op de inspectie, de media, de sector of mezelf. Het enige wat ik wil - ook met deze serie - is dat mensen zien hoe het is, wat goed gaat en wat beter kan.’ 

‘Nee. Dit is nu eenmaal de staat van de zorg in Nederland. In de serie zal je zien dat er op een gegeven moment een bewoner gaat hyperventileren, terwijl er twee uitzendkrachten aanwezig zijn die totaal niet weten wat ze moeten doen. Ze zijn er puur voor de bezetting. Dat is heftig, maar het is de staat waarin we zitten. We komen duizend mensen tekort in Rotterdam. En van de twintigduizend zorgmedewerkers hebben er vierduizend loonbeslag. Die hebben thuis net zoveel problemen als hier. Dat mag voor mij integer in beeld gebracht worden. Want alle goede bedoelingen en manifesten ten spijt: er is nog niks wezenlijk veranderd in de zorg.’ 

‘Nee, het geeft energie om niet op te geven.’

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

‘Ja, bij menig andere organisatie zou dit  niet gepikt worden. Maar Humanitas is een club waarbij het in de genen zit. Ik voel me gesteund door de medewerkers. En ik merk dat de organisatie er een beetje aan begint te wennen dat ik soms ongewone dingen doe.’

‘Ik doe graag ideeën op buiten de zorg. Een jaar geleden heb ik de CEO van de Bijenkorf gebeld. Ik zei: “Weet je, ik ben net nieuw in deze sector en ik hoor van alles over belevingsgerichte zorg. Ik weet niet wat het is, maar veel mensen die oud zijn - zeker in Rotterdam - hebben echt een beleving bij de Bijenkorf. Kunnen wij ze niet een keer allemaal naar het warenhuis halen? Ook dementerenden en mensen die niet uit bed kunnen?” Mijn ambitie was: de Coolsingel plat en dat ik dan gebeld zou worden door Aboutaleb. Zo van: ‘What the fuck is dit?” De CEO zei gelijk: “Dat gaan we doen.”’

‘De hele Bijenkorf is opengesteld op maandagochtend, exclusief voor ons. 160 medewerkers kwamen vrijwillig twee uur eerder dan normaal. Moet je je voorstellen: tweeduizend mensen met rollators, ziek, zwak en misselijk. Maar we dachten echt in mogelijkheden: “We hebben goederenliften, daarin kunnen twee bedden per keer.” We hebben modeshows, make-upsessies en bingo georganiseerd en de Bijenkorf draaide een omzet van 30.000 euro. Alle oubollige kraaltjes en dingetjes waren in één keer uitverkocht.’

‘Wat ik hiervan geleerd heb? Al die vrijwilligers zou je morgen aannemen in je zorginstelling. Zo betrokken, mensen aanraken. Daar heb je geen opleiding voor nodig.’

‘Je kent natuurlijk de personeelstekorten in de zorg. Toch worden op veel plekken alleen mensen met minimaal een mbo-diploma aangenomen. Maar als je geen diploma hebt, maar wel veel liefde en aandacht in je donder, kunnen we je perfect gebruiken. Adelheid Roosen heeft geen zorgopleiding gehad, maar die maakt meer contact met de bewoners dan menig ander die er acht jaar voor op school heeft gezeten. Gewoon door zichzelf te zijn! Veel mensen met mbo-2 zijn ontslagen uit de zorg, omdat ze niet bevoegd zijn om medicijnen uit te delen. Nou, ik heb ervan gemaakt: Je mag het aanreiken. Dus je stopt het medicijn niet in iemands mond, je geeft het alleen aan.’

‘Sommige dingen moet je gewoon op orde hebben, zoals hoe je omgaat met medicatie. Dat hebben we gestandaardiseerd en dat was nodig. Maar moet dat in een medicijnkar die 4500 euro kost en waarvan je er honderd nodig hebt? Of kan dat ook gewoon in een keukenkastje met een kinderslot erop? Daar kan ook niemand bij en het kost niets. Dan kan ik die paar ton investeren in de zorg.’

‘Ook als hier iemand valt of wordt geknepen, is het normaal dat je dat meldt bij de inspectie. Dat deden we hier nooit. Dus natuurlijk zijn er problemen. Maar wij zijn van de leefwereld en niet van de systeemwereld. Dat evenwicht hebben we altijd wel teruggebracht.’ 

‘Soms moet je durven zeggen: “Dit doen wij niet meer.” Als we iemand opnemen, moeten we binnen 24 uur zijn tandheelkundige staat checken. Dat kunnen we niet zelf, dus dan komt er een bureau dat daaraan veel geld verdient. Maar je moet je bedenken dat de gemiddelde leeftijd hier 84 is. Natuurlijk doet het gebit ertoe, maar is dat nou het belangrijkste dat je binnen een dag moet doen? Mensen hebben soms twintig jaar geen tandarts gezien. Het is heel belangrijk om te luisteren naar wat mensen zelf willen en hen daarin ruimte te geven.’

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

‘Ja, ik heb in bad gezeten met Adelheid. Hugo Borst zei net op het laatst: Ik heb zwemmerseczeem, ik kan niet meedoen.’ Lachend: ‘De eikel!’

‘Maar met Adelheid en twee bewoners heb ik dus gebadderd. Eén van de cliënten die niet meer kan spreken, zat op schoot bij Adelheid. Het idee was volgens mij: We helpen mensen hier die totaal machteloos zijn en zich moeten overgeven aan de zorg. En zo voelt het dus om buiten je comfortzone te zijn.’

Van Herk lacht. ‘Is dat niet standaard? Nee, geloof het niet.’ 

‘Spannend. Het mooie is dat zij echt contact weet te maken, iets dat mensen met een zorgopleiding soms niet eens lukt. Adelheid kan zo fysiek zijn en helemaal opgaan in de communicatie. Soms is het bijna ongemakkelijk om erbij te zijn, omdat het zo ongebruikelijk is. De zorg is professioneel: Als je iemand niet hoeft aan te raken, doe je dat niet. En dan zie je ineens iemand die echt in contact is. Ze heeft geen schaamte om in bad te zitten met iemand die kwijlt en brabbelt. Dat maakt de afstand heel klein. En het mooie is: mensen pikken het van Adelheid. Je ziet ze echt even uit hun gesloten wereld komen. Hoe mooi zou het zijn als je dat meer voor elkaar krijgt.’