Biedt het Recht ons Houvast?

Welke grondrechten werden aangetast, en hoe bepaal je of zo'n inbreuk legitiem is? Wie gaat eigenlijk over het waarborgen van onze grondrechten? En als een overheid tijdens een gezondheidscrisis zo kan ingrijpen op het dagelijks leven, kan dat dan ook in de klimaatcrisis? Gaat het algemeen belang boven individueel belang? En wie bepaalt dat dan? 

Samen met rechtswetenschapper Ingrid Leijten, historicus Annelien De Dijn, filosoof Daan Roovers en rechtsfilosoof Bart van der Sloot spreekt Clairy Polak over dit thema.

Over dit seizoen
Welke zwakheden legt de coronacrisis bloot? Clairy Polak onderzoekt met vier steeds wisselende denkers het thema onzekerheid en onze omgang daarmee. Een virus liet onze vaste structuren op hun grondvesten schudden. De wereld kwam tot stilstand; opeens was niets meer zeker. 

Lees meer over dit seizoen →

Ingrid Leijten is universitair hoofddocent bij de afdeling Staats- en Bestuursrecht aan de Universiteit Leiden. In 2015 promoveerde Leijten op fundamentele rechten. Zij doet onderzoek naar de betekenis en werking van deze rechten als belangrijke waarborg binnen de democratische rechtsstaat. Leijten is bedenker en host van de grondrechtenpodcast Ons Goed Recht. 

Bart van der Sloot is filosoof en specialiseert zich in privacy en big data. Hij doet regelmatig onderzoek naar nieuwe technieken zoals gezichtsherkenning, drones en artificiële intelligentie in opdracht van nationale en overzeese overheden en de EU. Op dit moment is Van der Sloot verbonden aan de Tilburg University. Eerder was hij verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en de WRR. 

Daan Roovers is filosoof. Aan de Universiteit van Amsterdam en Erasmus Universiteit Rotterdam is ze docent Publieksfilosofie. Tegelijkertijd promoveert ze op de ontwikkeling van publieke opinie. Tot april 2021 was Roovers Denker des Vaderlands. Eerder was ze hoofdredacteur van Filosofie Magazine. 

De Vlaamse Annelien De Dijn is hoogleraar moderne politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Met haar boek Vrijheid: Een Woelige Geschiedenis won ze de Amerikaanse Prose Award 2021 voor filosofie. Ze reist in het boek door 2.500 jaar vrijheidsgeschiedenis en concludeert dat we onze hedendaagse visie op vrijheid niet te danken hebben aan de vrijheidsliefhebbers van het tijdperk van de revolutie, maar aan de vijanden van de democratie. 

Tijdens de voorbereiding van de opnames van Het Filosofisch Kwintet deelt de redactie interessante artikelen, video's en podcasts met elkaar. Duik in een selectie van wat wij met elkaar uitwisselen.

Een klassiek voorbeeld van botsende grondrechten is het recht om religie aan te hangen en te bedrijven, wat soms botst met het recht op gelijke behandeling. Tim Hofman legt in Boos de vinger op de zere plek, als hij laat zien dat de vrijheid van religie zo groot is dat andere wetten genegeerd mogen worden, uit naam van religie. Leon is homo, en voelt zich door zijn voormalige kerk beledigd en gediscrimineerd. Samen met Tim Hofmen probeert hij in gesprek te gaan met de dominee die hem dit leed aandeed. Hoe werkt dat als het botst?

De rechtszaak tegen Shell wijst bedrijven op hun eigen verantwoordelijkheid in de klimaatcrisis. Eerder wees de Urgenda-zaak ook de staat op die verantwoordelijkheid. Maar hoe zit het met de taken van het individu? Trouw spreekt drie (rechts)filosofen. 

Nederland loopt voorop met zaken van milieugroepen en klimaatactivisten tegen de overheid. Rechters spelen een cruciale rol in die dynamiek. Zij bepalen nu voor toekomstige generaties dat een goed klimaat een mensenrecht is. Maar is dat wel aan hen? In onze aflevering spreken we daarover. Nieuwsuur nam vast een voorschot met deze video.   

Dat het met de democratie en de rechterlijke macht in Oost-Europa een minder democratische kant op gaat, is inmiddels wel bekend. Kees Sterk, voorzitter van het Europese Netwerk voor de Raden voor de Rechtspraak, maakt zich daar zorgen om, en gooide de Poolse Raad voor de Rechtspraak uit het Europese Netwerk.

Verdachten worden niet langer zonder meer naar Polen uitgeleverd, als de Poolse autoriteiten daar om vragen. Ongekend in Europa. Hoe is het zover gekomen? Hoe kan het dat het recht daar niet meer de zekerheid biedt die we bijvoorbeeld in Nederland wel kennen. In mei 2020 reconstrueerde de Volkskrant de aftakeling van rechtspraak in Polen, samen met Kees Sterk.

Wat is de grondwet eigenlijk? De jongens van Rundfunk maakten voor NPO 3 een zesdelige serie om uit te leggen wat de Grondwet inhoudt, waarom die belangrijk is, wat sociale en klassieke rechten zijn, en welke artikelen in de Grondwet staan. Hieronder kijk je de eerste aflevering, afleveringen 2 tot en met 5 vind je in deze playlist.