De Cartooncrisis

Op 16 oktober 2020, drie jaar geleden, werd de Franse geschiedenisleraar Samuel Paty op klaarlichte dag vermoord. Hij werd op straat onthoofd nadat hij in zijn klaslokaal een cartoon met de profeet Mohammed toonde in een les over de vrijheid van meningsuiting.

Ter nagedachtenis aan Paty, gaat Stine Jensen in deze vierdelige podcast op zoek naar de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Sinds de moord op Paty worstelen docenten daarmee. Want tonen of niet, bespreken of niet? Dat is ook iets waar Stine zelf mee worstelt. Zou ze moediger moeten zijn? Of is het goed om rekening te houden met de gevoeligheden van bepaalde groepen die zich beledigd kunnen voelen?

En de cartoonisten, durven die de grens nog op te zoeken? Niet alleen rondom cartoons zijn de grenzen onduidelijk, debatten over censuur en kwetsuur zijn aan de orde van de dag. Denk aan de rellen rondom lentekriebels, gender, Roald Dahl of ‘woke’. 

Via Jensens persoonlijke zoektocht komen in deze podcast heikele en actuele thema’s aan bod: de spanning tussen moed en angst, vrijheid van meningsuiting en rekening houden met elkaar, humor en religie.

Afshin Ellian kwam als uitgenodigde politieke vluchteling naar Nederland, studeerde rechten en filosofie en promoveerde voor de waarheid- en verzoeningscommissie van Zuid-Afrika. Sinds 2005 is hij hoogleraar Encyclopedie van de Rechtswetenschap.

Floor Bouma is correspondent Frankrijk voor NRC en woont in Parijs. Daarvoor werkte ze voor NRC als buitenlandredacteur in Amsterdam. Ze studeerde Frans en journalistiek.  

Voormalig politicus en filosoof Ronald van Raak is hoogleraar Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij was SP-lid van de Eerste Kamer (2003-2006) en Tweede Kamer (2006-2021).

Jaap Kooijman is universitair hoofddocent Mediastudies en onderzoeksdirecteur van ASCA (Amsterdam School for Cultural Analysis) aan de Universiteit van Amsterdam.

Marli Huijer is emeritus hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voormalig Denker des Vaderlands. Zij is filosoof en arts en promoveerde op het late werk van Foucault.

Halil Karaaslan is kerndocent aan de Hogeschool Rotterdam bij de AD-opleiding Pedagogisch Educatief Professional. Hij heeft lesgegeven op diverse scholen in regio Rotterdam en gewerkt als programmamanager diversiteit en inclusie.

Joël Valk studeerde Algemene Cultuurwetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Via via kwam hij als zij-instromer in het middelbaar onderwijs terecht en doet nu met een Dudoc Alfa onderzoeksbeurs, promotieonderzoek aan de Universiteit Utrecht naar de mogelijkheden die de materiële benadering in de religiewetenschap biedt voor lessen over religie in de multiculturele klas. 

Christiane Gruber, hoogleraar islamitische kunst, voormalig voorzitter afdeling Kunstgeschiedenis van de Universiteit van Michigan, en directeur van Khamseen: Islamic Art History Online. Haar wetenschappelijke werk onderzoekt middeleeuwse tot hedendaagse islamitische kunst, met name figuratieve representaties, afbeeldingen van de profeet Mohammed, manuscripten, boekkunst, architectuur en moderne culturen.

Joep Bertrams verzorgde tot begin 2011 de dagelijkse politieke prent in Het Parool. Daarna verschenen zijn cartoons wekelijks in De Groene Amsterdammer en op vaste dagen in De Limburger en De LeeuwarderCourant. Verder verschenen zijn politieke tekeningen bij buitenlandse media als Die Zeit,Le Monde, Courrier International en vele andere. Voor het tv-programma NOVA maakte hij vanaf 2004 tot 2010 opiniërende animaties. 

Ruben L. Oppenheimer is een Nederlandse cartoonist, bekend van zijn politieke prenten. Hij studeerde grafische vormgeving aan de Academie Beeldende Kunsten Maastricht en illustratieve vormgeving aan de Karel de Groote-Hogeschool te Antwerpen. Oppenheimer is als freelancer verbonden aan verschillende kranten als NRC Handelsblad, Brabants Dagblad, De Standaard en het Algemeen Dagblad.

Sanaz Bagheri is een Iraanse freelance cartoonist die sinds vijf jaar in Nederland woont als politiek vluchteling, mede door haar protestcartoons tegen het Iraanse regime. Met haar cartoons uit ze haar zorgen over het gebrek aan rechtvaardigheid en komt op voor de rechten van vrouwen en de vrijheid van meningsuiting. Een van haar cartoons is opgenomen in de speciale Iran-editie van het satirische Franse weekblad Charlie Hebdo.

Tamara Buruma zet zich als strafrechtadvocaat in voor zaken met een politiek component. Ook op nationaal niveau treedt zij op voor personen die middels burgerlijke ongehoorzaamheid en geweldloos activisme onder de aandacht van de overheid zijn gekomen. En verdedigt verdachten van internationale oorlogsmisdrijven en genocide. Als expert anti-terrorismemaatregelen treedt zij zowel in strafzaken, als in bestuursrechtelijke procedures op.

Jos Collignon is politiek cartoonist bij de Volkskrant sinds 1980. In 2009 won hij de Inktspotprijs. In 2022 verwijderde de hoofdredactie van de Volkskrant zijn cartoon van Marokkanen die de wereldbeker stelen. Onlangs werd zijn spotprent over 'de dikke duim op de lange arm' van Israël onderwerp van discussie.

Bas van der Schot maakt sinds 2011 politieke cartoons voor de Volkskrant. Hij won drie keer de Inktspotprijs, in 2023 met zijn tekening van een ijsbeer vastgelijmd aan een ijsschots.

Eliane Gerrits werkt sinds 2011 voor EW-magazine en maakt daar vanaf 2021 wekelijks politieke cartoons. Ze is veelzijdig tekenaar van illustraties en autonoom werk. Ze doet live cartooning bij evenementen, waar ze razendsnelle tekeningen maakt.