Deze crisis toont onze verpletterende kwetsbaarheid

Vannacht sliep ik slecht. Ik piekerde over mijn moeder (77), over de ongrijpbare bizarre nieuwe realiteit, die surreëel aandoet. Slapen, zei ik tegen me zelf: je moet slapen. Want: zo blijf je weerbaar. Stond op het lijstje van de zeven belangrijke zaken voor 'mentaal kapitaal' dat ik zojuist in de krant voor het slapen gaan had gelezen. 'Zorg voor een goede immuniteit.'

In de Randstad hamsteren mensen wc-papier en paracetamol. Maar er is nog een schap dat voortdurend leeg blijft: de plank 'weerbaarheid' die voor die immuniteit moet zorgen. De drogist verkoopt weerbaarheid in de vorm van pillen, drankjes, zalfjes. Allerhande preparaten die beloven je te beschermen tegen hoest, verkoudheid, griep. Omdat ik zelf bijzonder gevoelig ben voor het placebo-argument, en ook denk dat ik tot het type mens behoor waarbij het placebo écht werkt, ben ik al jaren groot afnemer van die plank. Dat is van moeder op dochter overgegaan.

Mijn moeder gaf me tijdens mijn studententijd toen ik Pfeiffer had zogenaamde Green Magma-pillen mee, en die deden wonderen, tenminste, dat dacht ik, en omdat ik dat dacht was het misschien ook wel zo. Later kwamen de flessen Floradex voor een goede weerbaarheid. Zelf is ze al jarenlang grootafnemer van Rhodiola, en vertelt ze mij iedere keer in geuren en kleuren hoe ook soldaten op het slagveld hier wel bij hebben gevaren.

Is weerbaarheid te koop? De weerbaarheidsindustrie doet ons geloven van wel. Het gaat daarbij niet alleen om fysieke weerbaarheid, maar ook om mentale weerbaarheid. Veel media versterken deze gedachte. Want in tijden van corona vliegen de tip-lijstjes je om de oren. Van Zo blijf je mentaal gezond op nos.nl – hier wordt het heilige drietal ritme, gezond eten en bewegen aanbevolen tot NRC Handelsblad: Zes tips om veerkrachtig te blijven in een tijd van onrust.

Weerbaarheid, immuniteit, veerkracht en sterk blijven: het past in de retoriek die opduikt in de 'strijd tegen corona': die van de sterke soldaat die overeind blijft. Het past bij de overkoepelende metafoor: corona is oorlog. Trump noemt zichzelf 'oorlogspresident', en zal de war on corona winnen door het leger uit te laten rukken, terwijl de bevolking wapens hamstert.

'Lieve oudere, ga de loopgraven in', schrijft columnist Erdal Balci. Hij verbaast zich erover dat toch overal 'bejaarden' op straat zijn. Ja, ik zie ze ook, bejaarden in hoofdstad die eropuit trekken, maar ik moet (mag dat eigenlijk?) er toch ook een klein beetje om glimlachen. Daar gaan ze, in hun eentje met de rollator als trouwe houvast. Ik denk dat ik het wel begrijp: eindelijk houden mensen wat afstand, worden ze niet van hun sokken gereden en opgejut door groepjes gehaaste jongeren, kunnen ze 'veilig' over straat. Ook zij willen liever niet opgesloten worden, het zijn net mensen.

Ik zie ze ook, die dagjesmensen, onder wie bejaarden, en ja, ik keur het ook af, maar er is ook een andere blik mogelijk, want ik zie ze talloze wandelaars en joggers, onder het mom dat bewegen hun weerbaarheid verhoogt, lopen alsof hun leven ervan af hangt. Die hebben geen doodsdrift of 'coronaschijt' (verreweg het lelijkste en meest verbijsterende woord dat deze crisis heeft opgeleverd), maar zijn gewoon als een gek met hun weerbaarheid aan de slag – en dat wordt ze ook overal aangeraden in media.

Alle weerbaarheids- en oorlogsretoriek ten spijt, als deze crisis iets toont, dan is het onze verpletterende kwetsbaarheid. Zie de diverse oproepen van jonge mensen met corona die je op het hart drukken je niet te laten verblinden door de wijze waarop 'kwetsbaarheid' aan leeftijd wordt gekoppeld. Hét icoon van kwetsbaarheid is jaren jonger dan een bejaarde, namelijk Bruno Bruins, inmiddels oud-minister van Medische Zorg & Sport die live op televisie in elkaar zakte.

Een aantal jaar geleden vroeg ik namens Human voor Dus ik ben, dat toen net was opgestart, aan denkers, schrijvers en cabaretiers wat hun levensmotto was. Maak de zin '… dus ik ben' af. De Australische filosoof Peter Singer kwam met 'Ik ben kwetsbaar, dus ik ben'. Hij benadrukte in zijn bijdrage dat we gezondheid als individu niet in de hand hebben, dat het ook een maatschappelijke en economische kwestie van rijk en arm is, en dat het onze morele plicht als westerling is te delen met anderen (volgens hem: 10% van je inkomen).

Dat ging toen over Afrika, die armoede. Hij legde uit dat het moeilijk is, omdat hier de filosofische nabijheidstheorie opgaat: aan je naasten kun je gemakkelijker geven, maar Afrika voelt te ver weg. De wereld is rap kleiner geworden, want nu is Groningen te ver weg. De voedselbanken zitten verlegen om maaltijden, 400 gezinnen hebben niet hun maandelijkse pakket ontvangen.

Ik ben kwetsbaar, dus ik ben. Vannacht sliep ik slecht. Ik dacht aan het telefoongesprek met mijn moeder van die dag. Alles leek als vanouds, en toch was alles anders. Vanwege het hamsteren was de paracetamol op, vertelde ze, om vervolgens uit wijden over de krachten van Rhodiola. Ik antwoordde haar routinematig dat ik mijn Floradex in huis had. Ik ben zo ongelooflijk blij dat ik dit vertrouwde gesprekje over gezondheid en weerbaarheid nog met haar kan voeren. Het is vooral het ritueel dat ik koester, en dat ik nog lang niet kwijt wil.