Hij is filosoof en archeoloog, en pleit niet voor minder maar voor beter populisme. David Van Reybrouck (1971) schreef Pleidooi voor Populisme (2008) en Tegen Verkiezingen (2013). Hij denkt dat het essentieel is dat we onze democratie anders inrichten. Bas Heijne sprak hem voor de nieuwe Human-VPRO-serie Onbehagen, over populisme en democratie.
Populisme is protestpolitiek. Het is een vorm van politiek bedrijven die de afgelopen decennia eerst vooral op rechts, maar later ook op links is gegroeid. Populisme heeft vele vaders, maar essentieel is de groeiende kloof van een massa die zich afzet ten opzichte van de elite. En ten opzichte van wat van buiten komt, wat onderaan bungelt. Het is een politiek van de massa die zich afkeert ten opzichte van allerlei buitenstaanders.
In de jaren 60 kon je een land vergelijken met een huis. Europa was een soort straat met rijtjeshuizen, die hun eigen autonomie bezaten. Wat er in de woonkamer gebeurde, ging weliswaar door tot boven in het huis waar de bestuurders zaten, maar globalisering heeft ervoor gezorgd dat het dak van dat huis is opgelicht. Europa, een vorm van globalisering, heeft ervoor gezorgd dat veel bevoegdheden van degenen die vroeger op zolder zaten te besturen, een laag naar boven zijn opgeschoven. Moeilijk te bereiken.
Boven die Europese bestuurders is er nog een laag bijgekomen: de wereldeconomie. En daarboven de financiële economie. Dan zitten we in de stratosfeer en zelfs de exosfeer. En dáár zit nu pas de macht. Het is een beetje koud aan het worden in dat huis. En de verwarming (de klassieke sociaal-democratie, wat een vangnet vormt voor alle burgers) probeert wel te sputteren om dat huis warm te krijgen. Kom, we gooien nog een blok op het vuur, we draaien nog een hectolitertje brandstof erdoor. Maar het is niet genoeg, en de mensen die er zitten krijgen er een kil gevoel bij. Zij worden boos op degenen op zolder, die blijkbaar meer moeten luisteren naar wat er uit die wolkenmassa neerdaalt, dan naar wat er beneden speelt. En dan roepen ze van boven: 'Hak de muur nog eventjes in, dat is handiger om de kopjes suiker uit te wisselen met de buren. Goed voor de vrijhandel!
Aan de overkant van dat krakkemikkige huis is er een villa waar het lekker warm is, en je ziet de bewoners in bikini en bermuda polonaise dansen rond de salontafel. Boven de deur hangt het bordje: 'Villa Panama'. Daar zitten ze dan, de belastingontduikers. Degenen die de belastingen niet betalen, terwijl ze hier wel winst opstrijken.
En vervolgens komen er migranten, die er ook nog ergens bij moeten in dat tochtig geworden huis. Niet zo gek dat mensen in opstand komen. Politieke en economische ongelijkheid versterken elkaar. Als je ziet dat de rijksten rijker worden en op legale manier belasting ontlopen door hun geld weg te parkeren in allerlei fiscale constructies, en als je tegelijkertijd merkt dat jouw stem er eigenlijk niet zoveel toe doet, dan is het evident dat daar ressentiment groeit.