Hoe maak je van journalistiek onderzoek een verhalende podcast? Podcastmaker en journalist Babs Assink onderzocht en produceerde samen met een collega meerdere true crime-podcasts. Hoe gaan zij te werk?
Het genre true crime lijkt populairder dan ooit. Journalisten en programmamakers gaan steeds vaker op de stoel van de recherche zitten. Maar zijn daar geen risico’s aan verbonden?
De keerzijde van true crime in Argos Medialogica: zondag 21 mei om 22.40 uur op NPO 2 en NPO Start.
Babs Assink, ooit verslaggever bij NOS Journaal en inmiddels doorgewinterd true crime-maker, werkte samen met AVROTROS-journalist Lammert de Bruin aan onder meer Mathilde’s Mysterie, De Showbizzmoord, De Butlermoord, De Indiaan en Het Geheim van Colonel Parker, de manager van Elvis, voor de NPO.
Ik heb altijd een fascinatie gehad voor het feit dat je nooit helemaal zeker weet wie iemand is. Wat beweegt mensen? Wat gaat er in ze om? Het spreekt tot de verbeelding. Wat is daar gebeurd? We zijn op zoek naar een soort spanning en sensatie. Jongeren kijken en masse Mocro Maffia. Mijn kinderen zijn pubers en kijken alles wat los en vast zit als het gaat om crime.
In mijn carrière deed ik veel met misdaad, rechtbankverslaggeving en moordzaken. Vooral sociaal maatschappelijke onderwerpen, of het nu Feyenoord-hooligans waren, junks op Perron Nul, of de ‘ghetto-delen’ van Rotterdam. Ik kan niet tegen onrecht.
Ja. We hopen op een doorbraak of dat er iets verandert. Dat is het ultieme doel, maar lukt vaak niet.
"Ik vind het heerlijk om een soort Netflixserie te maken, maar dan in audio."
De true crime-podcasts die wij maken zijn op waarheid gebaseerd. Daar komen geen dramaturgische ingrepen aan te pas. Ze hebben altijd een journalistieke insteek.
Neem bijvoorbeeld De Showbizzmoord. Dat is een journalistiek gegeven, namelijk een verjaarde moord. Wanneer je dat gaat opdienen in de vorm van een podcast, moet je spannende elementen aanbrengen, bijvoorbeeld met muziek of sprekers. Je denkt goed na over de constructie en gaat niet van A naar B. De verhaaltrend vergt meer. Je moet hier en daar een beetje teasen, het spannend houden en niet alles in aflevering één al vertellen. Dan bouw je het op zodat de luisteraar benieuwd wordt naar de volgende aflevering.
Ja, ik vind persoonlijk dat onze podcast niet gemaakt is op een sensationele manier. De Showbizzmoord gaat ook over de muziekindustrie in de jaren tachtig. We nemen de luisteraar mee in de geschiedenis. Inmiddels hebben we twee miljoen plays en de teller loopt door.
Het is bijna een audiofilm. Ik vind het heerlijk om een soort Netflixserie te maken, maar dan in audio. Zo voelt het alsof je er als luisteraar bij bent. Je kan wel een gortdroge podcast maken, maar ik wil dat je het voor je ziet. Je moet zo’n podcast gewoon pakkend maken. Iemand zei dat we de ‘showbizz-truecrime-journalistiek’ hebben uitgevonden. Dat vond ik wel leuk.
"Het opwerpen van vragen is een soort verhaalelement om een spanningsboog te creëren. Speculeren doet iedereen. De luisteraar ook. Ik vind dat wel kunnen."
Ja, dat vind ik wel. Wij hebben de boel aan de voorkant onderzocht. Bij De Showbizzmoord roepen we heel veel vragen op. Hoe kan het dat de zakenpartner op die dag zus of zo deed? Het opwerpen van vragen is een soort verhaalelement om een spanningsboog te creëren. Speculeren doet iedereen. De luisteraar ook. Ik vind dat wel kunnen.
Je kleurt een leven ook in. De luisteraar moet verbinding voelen met het hoofdpersonage, dat heb je nodig. Dat is gewoon een verteltechniek.
We roepen natuurlijk niet zomaar wat. In onze podcast Mathilde’s Mysterie ging het bijvoorbeeld over haar vriend, de drugshandelaar Gerard Vitali. We wisten uit onderzoek dat hij allemaal tegengestelde verklaringen had afgelegd. We denken goed na wanneer we iets wel en niet aankaarten, en altijd gebaseerd op feiten en documenten.
Babs Assink en Lammert de Bruin
In de journalistiek plegen we altijd wederhoor. Niet iedereen is blij met zo’n podcast, zoals de familie van de zakenpartner in De Showbizzmoord. Een secretaresse zei: ‘Ik weet al heel lang wie het gedaan heeft,’ doelend op de zakenpartner. We wisten op dat moment al dat er in de rechtszaak onderzoek bestond waar hij als mogelijke opdrachtgever uit de bus kwam. Als alle vingers zijn kant op wijzen, zijn dat de harde feiten. Wij roepen niks zelf.
Ik vlieg het aan als journalistieke podcast: één bron is geen bron. Maar als tien man tegen mij zeggen dat ze iets hebben gezien, dan vind ik het gerechtvaardigd om de vraag op te werpen.
De politie maakt heel veel fouten, blijkt uit meerdere onderzoeken. Ik vind het goed wanneer een zaak in de publiciteit komt, juist omdat er bij de politie zoveel achter de schermen gebeurt wat wij niet mogen weten. Daar worden ook veel onschuldige levens verwoest door tunnelvisie en gerechtelijke dwalingen. Dat heb ik nu een aantal keer gezien.
Het is ons werk om juist te laten zien wat er achter de schermen mis gaat. De politie is meester geworden in het delen wat ze kwijt willen of niet. Dat moeten journalisten controleren.
Veel true crime-makers rakelen oude zaken weer op en dat vind ik eigenlijk heel mooi. Als zij het niet doen, wie doet het dan?
‘We zijn als journalisten wel gewend om een verhaal te vertellen. Maar een journalistiek verhaal is iets heel anders dan een true crime-podcastserie,’ zegt journalist Lammert de Bruin in een interview over de podcast De Showbizzmoord. ‘Dat verhaal moet je toch meer als een detective of een ‘whodunit’ proberen te vertellen, met bijbehorende spanningsopbouw.’ De Bruin legt uit dat de podcast op een journalistieke manier is gemaakt, waarbij alles tot in detail is onderzocht, maar op een meer verhalende wijze is verteld.
Ook Mediastorm van HUMAN behandelt true crime. Daarin bespreekt Lammert de Bruin het genre met Tim de Wit.
De Bruin: Babs Assink en ik zochten in de zaak Mathilde Willink uit of het ging om moord of zelfmoord. Om daarachter te komen zei klinisch en forensisch patholoog Frank van de Goot: ‘De enige manier om erachter te komen is om haar op te graven.’ Dat vonden we echt heel erg heftig. Dan hadden we dus de familie moeten vragen om toestemming. We hebben besloten om dat niet te doen. Het was voor de podcast misschien heel mooi geweest, maar ging ons te ver.
Het is zeker een journalistiek verhaal wat je brengt. Het is eigenlijk een soort documentaire. Maar je moet in zo'n zesdelige podcast wel de aandacht van de luisteraar vasthouden. Je moet het verhaal goed opbouwen. Natuurlijk maak je dan ook gebruik van wetten uit de entertainmentwereld.