Argos Medialogica

Nooit meer kanker

Media doen regelmatig verslag van vermeende doorbraken in kankeronderzoek. De ziekte blijkt al decennialang lastig te verslaan en nieuwe ontwikkelingen mogen daarom rekenen op de belangstelling van journalisten. Maar zijn de ontwikkelingen wel echt doorbraken te noemen?

Vincent Verweij, Rosalyn Saab en Floor de Graaff
Zondag 18 december om 22.05 uur op NPO 2

Een aspirientje slikken om kanker te voorkomen of een enkele prik die tumoren als sneeuw voor de zon laat verdwijnen. De talkshow Khalid & Sophie kondigt eerder dit jaar een ‘spectaculaire doorbraak in de strijd tegen kanker‘ aan. 

Media doen regelmatig verslag van vermeende doorbraken in kankeronderzoek. Maar zijn de ontwikkelingen wel echt doorbraken te noemen? Of wordt valse hoop aan patiënten gegeven? En in hoeverre spelen financiële belangen van kankeronderzoekers een rol bij het genereren van media-aandacht voor nieuw onderzoek? 

Argos Medialogica onderzoekt de totstandkoming en invloed van media-aandacht voor doorbraken in kankeronderzoek, met onder anderen de hoofdredacteur Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde Marcel Olde Rikkert, wetenschapsjournalist Maarten Keulemans en onderzoeker Hanno Pijl.

op deze pagina

Wederhoor per casus

Casus 1: Vaccin tegen kanker

Casus 2: Vasten bij chemokuur

Casus 3: Virus tegen kanker

Casus 4: Bloedtest spoort kanker op

sprekers

Maarten Keulemans 

is wetenschapsredacteur van de Volkskrant. Hij uit geregeld kritiek op overdreven medische berichtgeving die hij voorbij ziet komen in de media.

 

Marcel Olde Rikkert 

is hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Volgens hem moet duidelijker onderscheid worden gemaakt tussen wetenschappelijke en maatschappelijke doorbraken, omdat kankerpatiënten in de praktijk vaak nog niets hebben aan wetenschappelijke doorbraken.

 

Hanno Pijl 

is internist-endocrinoloog en hoogleraar diabetologie. Hij werkte in 2019 mee aan een aflevering van het televisieprogramma Dokters van morgen over de effecten van vasten bij chemotherapie. Zijn onderzoek hiernaar werd een jaar na de uitzending gepubliceerd.

Lester du Perron 

is oprichter van Dokter Media, een platform dat medisch nieuws nuanceert en duidt. In 2019 diende hij een klacht in tegen het televisieprogramma Dokters van morgen, dat volgens hem een te positief beeld schetste van vasten bij chemotherapie.

 

Guus Bomhoff 

was net gepensioneerd toen hij de diagnose alvleesklierkanker kreeg. Na bestralingen en een operatie is hij nu tumorvrij, maar er is nog altijd 60% kans dat de kanker terugkeert.

 

Eleftherios Diamandis 

is hoogleraar klinische chemie in Toronto. Hij kijkt kritisch naar gemelde doorbraken over vroege opsporing van kanker door middel van bloedtesten, waaronder de test van voormalig hoogleraar Tom Würdinger van het Amsterdam UMC.

 

Pieter-Jan Vermeulen

is onafhankelijk accountant. Hij geeft financiële duiding aan de verkoop van het biotechbedrijf van hoogleraar en biotech-ondernemer Tom Würdinger.

 

Maarten van Smeden 

is medisch statisticus en epidemioloog aan het UMC Utrecht. Hij legt methodologische missers in onderzoeken bloot, ook in wetenschappelijke tijdschriften die bekend staan als toonaangevend.

 

John Veluchamy

werkt als wetenschapper bij Glycostem Therapeutics, een Nederlands bedrijf dat zich toelegt op het ontwikkelen en toepassen van cellulaire therapie en de daarvoor benodigde producten. Tijdens een congres in de Beurs van Berlage legt hij uit hoe hij vanuit zijn werkveld aankijkt tegen media-aandacht voor kankeronderzoek.

 

Achtergrondverhalen

Amsterdam UMC en voormalig hoogleraar in miljoenenconflict over kankertest

Het Amsterdam Universitair Medisch Centrum is in een juridische strijd verwikkeld met oud-hoogleraar immunologie Tom Würdinger over de verkoop van zijn B.V. aan het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Illumina. Dat blijkt uit een vonnis van de rechtbank Amsterdam, dat op 20 juli 2022 werd gewezen en waarover Argos Medialogica beschikt. De zaak gaat over vele miljoenen waarvan Amsterdam UMC zijn deel opeist.

Overdrijving in wetenschappelijk nieuws (en de rol van persberichten)

Wetenschappelijke informatie blijkt vaak lastig te vertalen naar een behapbaar, jargon-vrij nieuwsbericht. Een mogelijk gevolg is overdrijving, zegt hoogleraar Ionica Smeets. Zij ontdekte dat overdrijving in wetenschappelijk nieuws vaak al begint bij het persbericht van de universiteit: ‘Het is heel makkelijk om te zeggen dat het de schuld van journalisten is als er overdreven nieuws naar buiten komt.’

Deze artsen strijden tegen medisch nepnieuws

‘Coronavirus overleeft zelfs de diepvries’. Medisch nieuws wordt gretig geconsumeerd. Artsen Lester du Perron en Tijs Stehmann bieden duiding en nuance bij medische nieuwsberichten op hun website Dokter Media. Nu is er ook een boek: ‘Dokter, ik las in de krant dat…’.

Hoort wetenschap wel thuis in een talkshow?

Noelle Aarts is hoogleraar hoogleraar socio-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit en volgt met kritische blik het publieke debat rondom wetenschap in de media. We spreken haar over discussieprogramma’s op televisie, waarin debatten als een soort wedstrijd worden gepresenteerd. Ze benadrukt het verschil tussen een dialoog en een discussie.

Tegen kanker vecht je niet

Wanneer we over kanker praten gebruiken we graag strijdtaal: je ‘vecht’ tegen kanker, 'verliest' of 'overwint'. Deze manier van praten impliceert dat kankerpatiënten zelf invloed hebben op het verloop van hun ziekte, wat helaas niet zo is. Doktoren leveren de strijd, niet de patiënt. De Amerikaanse schrijver en filosoof Susan Sontag schreef in 1978 al hoe belangrijk de manier waarop we over kanker praten is. Wat kunnen we anno 2020 nog leren van haar beroemde essay 'ziekte als metafoor'?

Blijf op de hoogte

Meer Medialogica