Documentaireserie STAAL toont de spanning tussen de zorgen om het klimaat en de luchtervuiling rondom Tata Steel, en anderzijds de angst voor werkloosheid als de fabriek zijn deuren zou moeten sluiten. Martijn Dekker, politiek antropoloog gespecialiseerd in activisme, protesteert naast zijn werkzaamheden aan de UvA mee met Extinction Rebellion (XR). Hij ziet zowel de urgentie als de complexiteit van het probleem. Martijn Dekker tipt daarom het boek Limitarisme, van Ingrid Robeyns. Onder vrienden van HUMAN verloten we vijf exemplaren van dit boek.
Antropoloog en UvA-docent Martijn Dekker doet onderzoek naar protest en tegencultuur. Hij bevindt zich naar eigen zeggen op het snijvlak tussen activisme en de academie. "Ik sta achter activistische leuzen als 'Kappen met Kolen', maar tegelijkertijd weet ik: het is veel complexer dan dat."
Wat maakt Tata Steel zo'n complex vraagstuk?
"Kort samengevat komt bij de casus Tata Steel de ogenschijnlijke spanning tussen de werkers, de vakbonden, en aan de andere kant de klimaatbeweging, die bij meer casussen bestaat, heel sterk naar boven. De oplossingen die de klimaatbeweging ziet voor de vervuiling die Tata Steel veroorzaakt, lijken haaks te staan op de belangen van de mensen die er werken. Daardoor is het een herverdelingsvraagstuk. Er moet een manier worden gevonden om de schade van Tata Steel te beperken, zonder dat de werkers van Tata Steel, vaak uit de arbeidersklasse en niet altijd met heel veel andere baanopties, daar de prijs voor moeten betalen."
Wat bedoel je met herverdeling?
"Ik zeg herverdeling, omdat je ziet dat geld en middelen in de wereld niet eerlijk verdeeld zijn. Om tot een oplossing te komen die ook voor de arbeidersklasse leefbaar is, moet die oneerlijke verdeling worden herverdeeld. Momenteel ligt veel geld, en dus macht, bij grote bedrijven die veel uitstoten. Die bedrijven hebben het behouden en vergroten van hun winst als leidende motief. Ethische overwegingen, zoals klimaatproblematiek en gezondheidszorgen, komen altijd op de tweede plek. In het herverdelen van geld en macht ligt de oplossing."
Je zegt dat het een complex vraagstuk is, maar je protesteert wel met XR tegen Tata Steel. Waarom toch zo aan één kant gaan staan?
"Ja, ik heb inderdaad regelmatig bij de poort gezeten om Tata Steel hun doorgangswegen te blokkeren. Ik zie mezelf naast academicus ook als activist. Vanuit academische interesse, maar ook persoonlijke overtuigingen, bevind ik me nu voornamelijk in de klimaatbeweging. Vaak wordt er een actie aangekondigd door XR en dan ga ik me inlezen. Waar gaat deze actie over of waar protesteren we tegen? Als dat iets is waar ik me in kan vinden dan sluit ik graag aan.
Zo ben ik betrokken geraakt bij Kappen met Kolen, dat is gelieërd aan XR, maar het is een iets specifiekere groep met een specifiekere focus. Er zijn verschillende acties rondom het gebruik van kolen in de industrie, en logischerwijs is Tata Steel één van de doelwitten, als grootgebruiker. Doelwit klinkt een beetje militant, maar eigenlijk is de boodschap aan Tata Steel dat we vragen of ze hun grootgebruik aan banden willen leggen en de fabrieken waar kolen worden gebruikt sluiten.
Inmiddels heeft Tata Steel de ambitie uitgesproken om dat te doen, maar concrete stappen zien we nog niet. Tot dat gebeurt, blijven wij protesteren. Het probleem is complex, maar de CO2-uitstoot en de gezondheidsrisico's zijn in mijn ogen zo urgent dat ik ervoor in actie wil komen."
©
HUMAN / Still
Bergen kolen in onze documentaireserie STAAL.
Hoe is het om zo'n protest bij te wonen?
"Het uitgangspunt van XR en Kappen met Kolen is dat verzet altijd vreedzaam moet zijn, dus geweld komt er nooit aan te pas. We hebben respect voor omstanders, van de politie tot aan de Tata Steel-medewerkers. Ook verbaal blijven we geweldloos: we gaan geen mensen beschuldigen of uitschelden. Er zijn verschillende actievormen die we gebruiken. Een veelgebruikte bij Tata Steel, is de zogenaamde die-in.
Dat houdt in dat we rondom het luiden van het luchtalarm, elke eerste maandag van de maand, zogenaamd dood neervallen om aan te geven hoe ernstig de problemen zijn en wat de langetermijngevolgen kunnen zijn. Daarna blokkeren we één of meer toegangspoorten tot Tata Steel. Daarmee leggen we de normale gang van zaken in het productieproces van Tata Steel even stil."
Hoe reageren de medewerkers van Tata Steel daar op?
"Heel wisselend. De reacties nemen toe, net als onze acties. Dat begrijp ik ook: als een stel mensen één keer je werkdag overhoop haalt om een punt te maken is dat te begrijpen, maar als dat vaker gebeurt, gaat het natuurlijk frustreren. Sommige medewerkers steken hun duim naar ons op, die vinden het wel goed, wat we doen. Andere medewerkers worden echt boos en vinden dat we weg moeten. Soms blokkeren we de weg als er net een wissel in shifts is. Mensen die na hun dienst naar huis willen kunnen er dan niet langs, en die kunnen flink boos worden. Dan roepen ze verwensingen naar ons of schreeuwen ze dat ze ons iets aan willen doen. Dat soort situaties is best bedreigend."
Begrijp je dat?
"Jawel, ik snap dat wij frustreren. Ik baal ook dat onze acties dan vooral werkers treffen, terwijl we de bedrijfstop natuurlijk het liefst willen bereiken met onze boodschap.
Iets wat ik interessant vind, is dat de werkers vaak roepen dat we een baan moeten zoeken. Ik vermoed dat veel van hen denken dat wij naast demonstreren niet werken, dat we misschien leven van uitkeringen, of geloven in de complottheorie dat klimaatactivisten stiekem worden gefinancieerd door een soort internationaal complot.
Dat is niet waar, de meesten van ons doen dit naast onze baan of nemen zelfs vrije dagen op voor dit soort acties. Die aanname zorgt ervoor dat de Tata Steel-werkers ons moeilijk kunnen zien als bondgenoten met wie ze samen kunnen strijden voor grootschalige herverdeling, maar eerder als een soort vijandige elite die hun banen wil afpakken. En ook wij moeten goed nadenken over hoe we onze boodschap formuleren. We moeten gezamenlijk werken aan solidariteit."
Je ziet de werkers als potentiële bondgenoten, maar neem je ze het ook niet kwalijk dat ze werken voor Tata Steel?
"Dat vind ik moeilijk. Ik erken dat veel mensen afhankelijk zijn van Tata Steel voor hun inkomen en niks te zeggen hebben over de grote, vervuilende beslissingen die worden genomen. Tegelijkertijd denk ik inderdaad ook weleens: we zijn allemaal verantwoordelijk voor onze eigen keuzes. Waarom werken voor zo'n vervuilend bedrijf en niet ergens anders? Maar uiteindelijk is het de overheid die andere keuzes moet maken. Want die hebben invloed op ons allemaal, en ook op de keuzemogelijkheden van individuele werknemers."
We vroegen je een boekentip. Welk boek heb je uitgekozen?
"Limitarisme van Ingrid Robeyns. In dit boek legt Robeyns uit waarom er een limiet moet komen aan de buitensporige welvaart van de allerrijksten."
Waarom dit boek?
"Het past goed bij de problematiek waar STAAL over gaat. Hoewel er soms spanningen lijken te bestaan tussen de vakbeweging en de klimaatbeweging, voeren ze in wezen dezelfde strijd tegen (de uitwassen van) de kapitalistische inrichting van onze samenleving. Uiteindelijk is iedereen gebaat bij klimaatrechtvaardigheid. We staan voor een enorm (her)verdelingsvraagstuk. Er zullen duidelijke politieke keuzes gemaakt moeten worden als we een leefbare, duurzame, eerlijke toekomst willen.
Of het nu gaat om het afschaffen van fossiele subsidies voor grote bedrijven of over het stimuleren van eerlijke, goed betaalde groene banen. Limitarisme van Ingrid Robeyns biedt goede handvatten voor dit verdelingsvraagstuk door specifiek te kijken naar de allerrijksten: zij die niet alleen onrechtvaardig veel bezitten, maar ook verrweg het meeste uitstoten en vervuilen. Door stevige grenzen aan rijkdom te stellen, kunnen we klimaatrechtvaardigheid flink dichterbij brengen."
Win een exemplaar van Limitarisme
Aangeraden door Martijn Dekker
Onder vrienden van HUMAN verloten we vijf exemplaren van Limitarisme van Ingrid Robeyns. Reageer hier vóór 2 mei 2024 om kans te maken.
Abonneer je op onze nieuwsbrief om als eerste van alle winacties op de hoogte te zijn.