Regisseur Joris Spaanderman wilde een film maken over de kwetsbare kanten van een zwarte vader in de relatie met zijn queer zoon. “Ik heb hier zelf als tiener ook naar moeten zoeken," zegt Spaanderman. We spreken hem over het maken van zijn afstudeerfilm, zijn ambities als filmmaker en hoe het boek ‘Op aarde schitteren we even’ hem heeft geïnspireerd. Het boek is bovendien te winnen door HUMAN-vrienden.

De coming-of-age-film ‘Hoe liefde en ik bevriend raakten’ vertelt het verhaal van de 21-jarige student Manu, die slachtoffer wordt van anti-homogeweld. Ook krijgen we een inkijkje in de kwetsbaarheden binnen de vader-zoonrelatie. Dit zijn twee thema’s waar regisseur Joris Spaanderman zelf ook lang mee heeft geworsteld. “De film heeft veel raakvlakken met mijn eigen ervaringen als queer persoon,” zegt Spaanderman.

“Ik wilde een persoonlijk verhaal vertellen over de gevoelige kanten van een vader-zoon relatie. Daar worden wat mij betreft nog weinig films over gemaakt zijn. Hoewel dit mijn meest persoonlijke film tot nu toe is, is hij niet autobiografisch. Zo ben ikzelf niet fysiek geconfronteerd met anti-homogeweld. Manu’s verhaal is dus deels fictief,” zegt hij.

“Ik heb veel research gedaan en gesproken met mensen die slachtoffer zijn geworden van anti-homogeweld. Ook met mensen die lijden aan PTSS. Zo ontstond er geleidelijk een afstand tussen mij en mijn hoofdpersoon,” vervolgt hij. “Ik wilde het verhaal niet té persoonlijk maken, omdat dit me zou kunnen beperken in mijn creatieve vrijheid. Maar omdat ik zelf queer ben en mijn vader van kleur is, zijn die thema’s op een organische manier het verhaal binnengekomen."

De film gaat ook over traumaverwerking. Kun je daar iets over vertellen?

“In de film volgen we Manu, die moet omgaan met de gevolgen van anti-homogeweld. Noodgedwongen trekt hij in bij zijn vader, Otto, en worstelt daar met angstige herbelevingen en onverwerkte trauma’s. Manu heeft symptomen van PTSS. Een belangrijk aspect daarvan is dat je zintuigen constant in een soort fight or flight-stand staan. Prikkels kunnen daardoor veel heftiger binnenkomen. In de film word je meegenomen in hoe Manu dat ervaart. 

Er is een scène waarin vader en zoon gaan zwemmen in een koud meer. Een moment waarop de twee, na lang zoeken, weer dichter tot elkaar komen. Een duik nemen in koud water is voor iedereen herkenbaar: het gevoel van kou kan je overmeesteren, en die reflex moet je leren bedwingen om tot jezelf te komen.

Omdat Otto als zwarte man weet hoe het is om gediscrimineerd te worden, probeert hij aan de hand van zijn eigen ervaringen zijn zoon bij te staan in diens helingsproces. Maar tijdens het zwemmen probeert Otto voor het eerst het probleem niet op te lossen, maar er simpelweg te zijn voor zijn zoon.”

Wat hoop je met de film te bereiken?

“Ik vind het mooi dat kunst niet gekaderd hoeft te worden in wat je precies moet voelen of wat de boodschap zou moeten zijn. De kijker mag eruit halen wat voor hen resoneert. Ik zou blij zijn als mensen uit de film kunnen halen dat liefde veerkrachtig kan zijn, en dat zelfs als je diep gekwetst wordt, tijd kan helen. Iemand van wie je houdt kan soms pijnlijke dingen zeggen of doen - ook al bedoelen ze het goed, zoals ouders of een partner. Vaak komt dat voort uit onvoorwaardelijke liefde, maar het kan alsnog heel kwetsend zijn.

Liefde kan soms schuren. Niet omdat je niet van elkaar houdt, maar omdat je moet zoeken naar manieren om die liefde te kunnen ontvangen.

Ik denk dat de queer community op het gebied van liefde vaak op de proef wordt gesteld, bijvoorbeeld bij hand-in-hand lopen. Maar ik geloof sterk dat wij uiteindelijk veel veerkrachtiger zijn dan we soms denken.”

Het boek ‘Op aarde schitteren we even’ van Ocean Vuong heeft jou geïnspireerd bij het maken van deze film. Waarom?

“Ik werd enorm geraakt door de kwetsbaarheid die Vuong in zijn verhaal legt, dat grotendeels gebaseerd is op zijn eigen leven. Het is een fragmentarische vertelling, vrijwel zonder plot, waarin talloze herinneringen naadloos in elkaar overvloeien. De unieke structuur van deze poëtische vertelling voelde als een intuïtief schrijfproces. Dat gevoel wilde ik ook overbrengen in mijn eigen film. Tijdens het schrijven van mijn afstudeerfilm heb ik dan ook veel meer durven leunen op mijn intuïtie.

Het boek inspireerde me bovendien thematisch. Nog voor mijn afstudeerjaar begon, las ik het tijdens mijn zomervakantie. Ik haalde er verschillende elementen uit, waaronder het idee van intergenerationeel trauma. De moeder van ‘Hondje’, de hoofdpersoon, is getraumatiseerd door haar ervaringen in Vietnam tijdens de Vietnamoorlog. In de opvoeding van haar zoon zie je hoe het geweld van de oorlog is doorgesijpeld in haar moederschap. Die opvoedstijl wringt enorm, maar ondanks allle frictie voel je dat het wel degelijk voortkomt uit liefde.

Ook het thema liefde raakte me erg, omdat ik daarin deels herkenning vond in de relatie met mijn eigen vader. Hij heeft weleens tegen me gezegd dat hij blij is dat mijn homoseksualiteit niet zo zichtbaar is. Dat deed pijn, omdat ik daardoor het gevoel kreeg dat hij mij afwees. Het bracht mij terug naar de tijd dat ik nog in de kast zat. Maar later begreep ik dat hij het zei vanuit bescherming. Het kwam voort uit zijn eigen negatieve ervaringen met racisme, waarbij hij zijn ‘anders-zijn’ juist níét kon verbergen. De frictie kwam voort uit liefde.”

Je carrière als filmmaker is nu dan echt begonnen. Wat zijn je verdere plannen?

“Op dit moment lijkt het mij mooi om een langer verhaal te maken, waarmee ik ook een breder publiek kan bereiken. Daarom ben ik volop bezig met het onderzoeken van nieuwe thema’s die mij inspireren.

Ik hoop binnenkort weer een korte film te maken, en op termijn toe te werken naar mijn eerste speelfilm. Het lijkt me bijzonder om een film te maken die in de bioscoop draait. Om op die manier nog meer mensen te raken met mijn verhalen. Kwetsbaarheid kent vele vormen, en juist in het diep persoonlijke vinden we herkenning en kracht. Na het zien van mijn films hoop ik dat de kijker zich minder eenzaam voelt, waardoor hij zijn eigen leven net wat levendiger ervaart."

Win het boek 'Op aarde schitteren we even' van Ocean Vuong

Aangeraden door Joris Spaanderman

Onder vrienden van HUMAN verloten we vijf exemplaren van 'Op aarde schitteren we even' van Ocean Vuong. Reageer vóór 15 mei 2025 om kans te maken op het boek. Doe mee en win!

Abonneer je op onze nieuwsbrief om als eerste van alle winacties op de hoogte te zijn.

Dit vind je misschien ook leuk