Dosky, bekend van films als Meryem, Radio Kobanî en Sidik en de Panter, reisde af naar Koerdisch Irak om de verhalen van negen vrijgekomen meisjes vast te leggen. Zij waren door IS mishandeld, seksueel misbruikt en als koopwaar aangeboden of als cadeautje doorgegeven. In het vluchtelingenkamp Mamreshan zoeken de, inmiddels, vrouwen nu samen een weg om hun leven weer op te bouwen. In de documentaire Jezidi Vrouwen - Dochters van de Zon zien we hoe de vrouwen hun leven weer proberen op te bouwen met hulp van ‘Oom’ Hussein die zich over hun heeft ontfermd. De film ging in prèmiere op Movies that Matter en ontving een special mention in de categorie Dutch Movies Matter. De documentaire wordt donderdag 10 augustus om 22:10 uur uitgezonden op NPO 2 en is al te zien NPO Start.
In 2014 viel Islamitische Staat de provincie Sinjar in Zuid -Koerdistan binnen, waarbij veel Jezidi meisjes worden ontvoerd. Inmiddels zijn veel van deze meisjes weer vrij, maar hoe vinden ze een weg om verder te leven? In de documentaire Jezidi Vrouwen – Dochters van de Zon volgt Reber Dosky negen van deze vrouwen. We spreken hem over de film, die op het filmfestival Movies that Matter in première ging als Daughters of the Sun.
Hoe kwam je in aanraking met dit verhaal?
“Ik kom zelf uit Koerdistan. Ik ken dus de Jezidi gemeenschap want ik ben daarin opgegroeid. Maar toen IS binnenviel, het begin van die ellende, was ik in Nederland. In 2015 ben ik naar Koerdistan teruggereisd. Daar heb ik drie jonge meisjes ontmoet. Zij waren op eigen kracht gevlucht uit de handen van IS. Ik heb toen een korte film gemaakt, samen met cameraman Fernando Bariantes: Yezidi Girls. Het was destijds te vroeg om er een lange documentaire over te maken, voelde ik aan. Ik wilde hen eerst tot rust laten komen, de ruimte bieden om te begrijpen wat hen was overkomen. Maar het verhaal bleef bij mij hangen.
Met de drie meisjes heb ik altijd contact gehouden. Ik kreeg mee dat steeds meer meiden bevrijd werden. Drie jaar geleden heb ik (samen met HUMAN-eindredacteur Bert Janssens) besloten om deze film, Jezidi vrouwen – Dochters van de Zon, te maken."
Waarom moest je deze film maken?
“Als er aandacht is voor een onderwerp gaan mensen erover praten. Dan komen dingen los. Ik vind dat de slachtoffers van de misdaden van IS niet vergeten moeten worden. We zijn in een tijd beland waarin we helemaal gericht zijn op onszelf. Maar ik ben ontzettend blij dat er mogelijkheden zijn vanuit omroepen om nog internationale grenzen over te gaan en verhalen van anderen met het publiek te kunnen delen. Dat is ook altijd de kracht van Nederland geweest en dat moeten we ook zo houden.
Zes vrouwen uit de film en Oom Hussein komen naar Nederland om met de film mee te reizen en daar in gesprek te gaan met kijkers. Daarnaast hebben we een afspraak bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en met de Tweede Kamer. Wat de vrouwen hebben meegemaakt is ongekend. Zij hebben zeker hulp nodig en ik hoop dat Nederland daaraan kan bijdragen. Dat de film vertoond wordt tijdens Movies that Matter, draagt bij aan de aandacht die daarvoor nodig is.”
Jezidi vrouwen uit de film van Dosky.
Was het moeilijk om dit verhaal in beeld te brengen?
“De vrouwen zijn natuurlijk getraumatiseerd, dus het was belangrijk om meteen duidelijk te maken dat ik geen journalist ben en hen grondig kwam ondervragen. In eerste instantie heb ik dus ook geen vragen gesteld, maar alleen leuke dingen met ze gedaan. We gingen picknicken en wandelingen maken, bijvoorbeeld. Ik ga niet onder hun huid kruipen om alles naar boven te halen. Daar was ik heel voorzichtig mee. We hebben elkaar beter leren kennen. Vervolgens heb ik laten zien wat de vorm van de film kon zijn.
De film bestaat uit observerende scènes. Dat vonden de vrouwen zelf ook heel prettig. Die vertrouwensband is heel erg belangrijk. Ze moeten weten wie je bent en dat je hier niet bent om hun kwaad te doen. Je bent hier om ze te ondersteunen in hun proces.
Daarnaast bestaat onze crew uit drie mannen, daar hoorden we veel kritische geluiden over voordat we afreisden naar Koerdistan. Hoe kunnen mannen in zo’n vrouwenwereld duiken? Maar in die discussie ga ik niet mee. Er is nu een wereld opgebouwd van verschillen: vrouw-man, zwart-wit. Ik denk dat als je elkaar de ruimte geeft en met elkaar in gesprek gaat, je elkaar kan begrijpen. We zijn misschien fysiek anders, maar we zijn allebei mensen.
Bovendien is het ons gelukt, in de wereld van deze vrouwen duiken. Op een gegeven moment zei een van de vrouwen: ‘In het begin was ik heel voorzichtig. Jullie zijn alledrie man, oom Hussein is ook een man, maar ik vind het jammer dat het nu afgelopen is, dat jullie nu teruggaan.’ Dat gaf ons een goed gevoel.”
Wat geeft deze vrouwen de kracht om door te gaan?
"We maken allemaal donkere dagen mee. Dat hoort ook bij het leven. Maar dat ene lichtpunt aan het einde van de tunnel moet je vasthouden, dat moet je altijd voelen. In de film zegt een van de vrouwen: 'Ze hebben mij van alles aangedaan, ze probeerden mij te vernederen, veranderen, een ander mens te maken. Maar als ik een vrij moment had, dan ging ik naar buiten, naar de zon bidden.' Dat was haar hoop. Je ziet het ook terug in de andere verhalen in de film. De meisjes hebben natuurlijk grote wonden opgelopen, maar de hoop in het leven hebben ze niet verloren. Dat is denk ik het mooiste wat je kan hebben in het leven."
De documentaire heet Dochters van de Zon, waar komt die titel vandaan?
“Een van de belangrijkste elementen van het leven van Jezidi is de zon. Twee keer per dag bidden ze; als de zon opkomt en als hij ondergaat. Dan bidden ze ook richting de zon. Zonder de zon, zegt Jezidi, bestaat het leven niet. Vanuit daar dacht ik: ze zijn de kinderen, de dochters, van de zon. Daar komt de titel vandaan.”
Kijk 2Doc: Jezidi Vrouwen - Dochters van de Zon
De 2Doc: Jezidi Vrouwen - Dochters van de Zon wordt 10 augustus om 22:10 uitgezonden op NPO 2
Negen jonge Jezidi vrouwen werden door IS gevangen genomen. Ze werden mishandeld, seksueel misbruikt en op markten van Raqqa en andere door IS veroverde steden als koopwaar aangeboden of als cadeautje doorgegeven. Ze vertellen erover in deze film van prijswinnend filmmaker Reber Dosky.
De documentaire ontving tijdens Movies that Matter 2023 een special mention in de categorie Dutch Movies Matter.