Zo pakken we laaggeletterdheid aan

De gevolgen van laaggeletterdheid zijn groot, zo zien we in ons programma Duidelijke Taal. Denk bijvoorbeeld aan het lezen van straatnaamborden, gebruiksaanwijzing van medicatie, schrijven van een e-mail of sollicitatiebrief. Het is dus belangrijk om dit te erkennen en bespreken. En om goed te luisteren naar wat mensen nodig hebben, en hen ruimte te geven om hulp te vragen.

Op woensdag 13 december organiseerden we samen met Stichting Lezen en Schrijven en de Gemeente Rotterdam een bijeenkomst over laaggeletterdheid. Hier kwamen professionals en hoofdpersonen van de serie bij elkaar om oplossingen voor het probleem te bespreken. We luisterden aandachtig en hebben vijf lessen uit de bijeenkomst op een rijtje gezet.

Een leven lang leren is belangrijk. Zonder een goede basis lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden lopen mensen vast met financiën, werk, gezondheid en gezin. Zo bestaat bijvoorbeeld de helft van mensen met schulden uit mensen die laaggeletterdheid zijn. Om mee te kunnen doen in onze ingewikkelde samenleving is het belangrijk dat volwassenen kunnen blijven leren.

Dit heeft ook effect op de kinderen van de ouders die laaggeletterd zijn. Zo bouwen de kinderen ook een taalachterstand op doordat taalontwikkeling niet genoeg gestimuleerd wordt in huis. "Taal is een middel, taal is niet een doel," zegt Natasha Mohammed-Hoessein, wethouder taal in Rotterdam tijdens de sessie. "Van leren, leer je. En met lezen en schrijven kan je de stappen nemen."

Zorg voor bewustzijn en draagvlak buiten gemeentes. Professionals in de zorg, welzijn en het bedrijfsleven zijn nodig om laaggeletterdheid succesvol aan te pakken. Daar zijn de mensen om wie het gaat, die impact kunnen maken. Op die plekken loopt men tegen moeilijkheden aan. Zorg als werkgever ervoor dat je werknemers de mogelijkheid hebben om te kunnen groeien. Spreek werknemers aan als je ziet dat ze moeite hebben met lezen en schrijven, en zoek naar een hulpmiddel. "De mensen die het lelijkste doen als je ze benadert, hebben de hulp het hardste nodig," vertelt ervaringsdeskundige Hans Esbach tijdens de bijeenkomst.

Deze cursussen moeten ook makkelijk te vinden zijn. Zorg ervoor dat het cursusaanbod eenvoudig vindbaar is voor iedereen, voor de persoon met laaggeletterdheid maar ook de werkgevers hiervan. “Ik zou zeggen dat als eerste de drempel komt,” vertelt ervaringsdeskundige Elayna Martina. “De drempel is te groot om ervoor uit te komen dat je laaggeletterd bent, daar moet aandacht aan gegeven worden.”

Een goed cursusaanbod ligt dichtbij de mensen zelf en sluit aan bij hun vraag: waar worden zij mee geholpen? Er is tegenwoordig een overduidelijk tekort aan docenten bij onderwijsinstellingen in Nederland. Ook gaat er te weinig geld richting het volwassenenonderwijs, concluderen aanwezigen op de bijeenkomst. Op dit moment wordt er te weinig aandacht besteed aan de huidige taalontwikkeling van de individuele leerlingen op school. Zorg daarom voor een goed aanbod van cursussen, een actief taalbeleid en voldoende docenten. Hiervoor zijn voldoende en flexibel inzetbare middelen nodig. Deze veranderingen zullen niet alleen investeringen zijn in het leven van de mensen zelf, maar ook de Nederlandse samenleving als geheel.

Meer samenwerking, binnen gemeenten en tussen verschillende ministeries, is belangrijk. Maak samen beleid om laaggeletterdheid aan te pakken en zorg dat capaciteit en budgetten gezamenlijk worden ingezet. Op het moment is veel werk verspreid over verschillende gebouwen en ministeries, en te weinig samenwerking. Door deze ongeorganiseerde situatie is er weinig kans op goed aanbod zodra hulp nodig is en blijft het probleem liggen. "Voor de bezoeker is dit een doolhof," zegt Jacco Vonhof, voorzitter van ondernemersorganisatie MKB Nederland. "De versnipperdheid van het aanbod is enorm. Er zijn te veel loketten."

Er zijn dus acties en plannen die de situatie kunnen verbeteren, alleen hebben deze misschien veel tijd nodig om ontwikkeld te worden. Belangrijk is om niet alleen toekomstgericht te focussen, maar om de al beschikbare middelen in te zetten in het hier en nu. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven hebben zonder directe hulp hier morgen ook nog last van.

Focus op de toekomst, focus op het nu.

Zorg voor toegankelijk, inclusief taalgebruik dat iedereen kan begrijpen.

Wil je meer weten over waar en hoe je Nederlands kunt leren, ga dan naar de site van Stichting Lezen en Schrijven.

In de vierdelige serie Duidelijke Taal onderzoekt Loes Luca wat het betekent om laaggeletterd te zijn. Hoe neem je de tram, hoe regel je de juiste zorg voor jezelf als je ziek bent, hoe ga je naar school en hoe houd je een baan vast?