Op 22 maart 2020, Wereld Water Dag, staan we stil bij het belang van schoon water. Het is één van de taken van onze waterschappen. Maar het waterschap doet meer, en is essentieel om droge voeten te houden. “Als wij twee dagen niet pompen, loopt de boel onder water.”
De waterschappen zijn al jaren bezig met beter omgaan met klimaatverandering, vertelt Erna van der Werp. Als Systems Engineer Water heeft ze voor het waterschap Hollandse Delta de taak om zogenoemde strategische doelen om te vormen naar tactische maatregelen.
Simpeler gezegd: als het doel droge voeten is, kijkt Van der Werp welke maatregelen nodig zijn om niet onder te lopen.
Een waterschap is het allerbelangrijkste in een gebied, volgens Van der Werp. Het oudste democratische orgaan van Nederland – waterschappen bestaan al sinds 1255 – is essentieel in onze strijd tegen water. “Als wij twee dagen niet pompen, loopt de hele boel onder water. Wij zorgen al eeuwen dat je hier kunt wonen en werken. Respect voor de omgeving waarin we dat doen is heel belangrijk.”
En terwijl iedereen moet proberen z'n ecologische voetafdruk te verkleinen, komt de rekening voor een deel bij het waterschap te liggen als we dat niet doen. "Wij moeten echt verder denken dan alleen de circulaire doelen die voor heel Nederland gelden. Zonder waterbeheer en dijken kan je al die woningbouw bijvoorbeeld wel vergeten," zegt Van der Werp.
“In 1998 hadden we enorme hoosbuien, ik was toen net begonnen. De rol van het waterschap is toen wel veranderd. Waar we eerst vooral agrariërs faciliteerden en bijvoorbeeld sloten en gemalen beheerden, worden we nu ook veel meer betrokken bij die ruimtelijke ordening, in een eerder stadium dus.” Bovendien zijn de verwachtingen van de maatschappij toegenomen.
"Mensen verwachten dat wij blauwalg overal succesvol bestrijden zodat ze kunnen zwemmen, boeren verwachten dat ze voldoende zoet water hebben om akkers te beregenen, en tegelijkertijd moeten we zorgen dat bepaalde diersoorten in onze waters kunnen leven. En soms staan die belangen haaks op elkaar," vertelt Van der Werp.
Tekst gaat verder na kader
Waterschap Hollandse Delta beschermt de Zuid-Hollandse eilanden tegen wateroverlast, beheert het oppervlaktewater, zuivert afvalwater, beheert vaarwegen en draagt bij aan de ruimtelijke invulling van het gebied. Grotendeels onder zeeniveau, omringd door rivieren, waar natuur en landbouw gecombineerd worden met wonen, werken en een wereldhaven. De grootste uitdaging is volgens het waterschap klimaatverandering.
Bekijk hieronder wat het waterschap precies allemaal doet.
Omdat iedereen droge voeten verwacht, maar buien steeds heviger worden, moet het waterschap hard aan de slag. Midden in een grote stadswijk in Rotterdam, bijvoorbeeld. Langs de kant van een grote weg staat een kast van twee bij twee meter, met daarin zo’n gemaal. Water van de wijk aan de ene kant van de weg wordt door een persleiding onder de straten van de naburige wijk door, afgevoerd naar een sloot verderop. Maar door steeds heviger buien is die persleiding nu te klein geworden. Als er niets gebeurt, krijgen inwoners van de hele wijk natte voeten.
Simpelweg grotere gemalen en dikkere buizen aanleggen is niet de oplossing. “Je kan veel water wegpompen, maar het kan maar zo zijn dat je dat twee weken later keihard nodig hebt. En als je het eenmaal de zee in hebt gepompt, ben je het kwijt en kan je het niet meer gebruiken om bijvoorbeeld akkers te besproeien," vertelt Van der Werp. "Bovendien zullen de buien van de toekomst niet weg te pompen zijn. We moeten dan kijken waar we de regen tijdelijk op kunnen slaan."
Tekst gaat verder na kaart
Water opslaan kan door in gemeentes beschikbare ruimte zo in te richten dat het meerdere doelen dient. Denk aan een park met verhoogde paden. Is het droog, kun je spelen op de lagergelegen grasvelden. Heeft het net geplenst, kun je delen gecontroleerd laten vollopen, het water daar tijdelijk opslaan en later langzaam afvoeren of hergebruiken.
Van der Werp is constant in overleg met gemeentes en projectontwikkelaars om dit soort buffers te creëren. "Wijken die nu worden gebouwd, worden niet gebouwd voor tien, maar voor honderd jaar. Dan is het belangrijk om te kijken hoe we die gebieden klimaatbestendig kunnen bouwen," zegt Van der Werp. "We moeten bovendien niet al ons groen opgeven voor woningbouw, ook niet met deze woningnood."
Naast gemeentes en het waterschap kunnen burgers ook hun steentje letterlijk bijdragen. "Regenwater is prachtig, maar als iedereen tegels in z'n tuin heeft stroomt het regenwater vooral in overvolle sloten of riolen." Gemalen zoals die in Rotterdam pompen de wijk vervolgens dan wel leeg, maar een week later kunnen we dat water weer keihard nodig hebben.
Van der Werp hekelt die volledig betegelde tuinen. "In de zomer is dat niet te harden, zo heet. Je kan beter wat groen in je tuin hebben. Dan kan je water opvangen, ga je droogte tegen, en heb je in de zomer een veel koelere tuin!"
Het waterschap is belangrijk, net als de gemeente, en net als de burger, in de strijd tegen droogte en wateroverlast. Van der Werp zou hopen op meer bewustwording bij burgers. Haar waterschap heeft andere problemen dan bijvoorbeeld een waterschap in de Achterhoek. Maar naar welk waterschap je ook kijkt, overal gaat volgens Van der Werp hetzelfde op als het gaat over leven met water: "We moeten het uiteindelijk echt met elkaar doen."