Zo veranderde de publieke opinie in de jaren 10

De jaren 10 komen bijna tot hun eind en er is veel gebeurd in deze ‘tienerjaren’. De oorlog in Syrië breekt uit, terroristen slaan toe in verschillende Europese plaatsen, het referendum voor Brexit vindt plaats, bij de publieke omroep vervangt de roetveegpiet definitief zijn voorganger, en zo zijn er nog talloze gebeurtenissen die onze samenleving en ook onze mening en visie op de wereld beïnvloeden.

Wat is er de afgelopen tien jaar gebeurd? En kunnen we de verandering van de publieke opinie koppelen aan deze gebeurtenissen? We onderzochten de rapporten van het sociaal cultureel planbureau (SCP) en zetten die naast de belangrijkste gebeurtenissen van de jaren 10.

• De vliegramp in Libië vindt plaats, waarbij 103 inzittenden om het leven komen. 
• De Griekse economische crisis begint een grote omvang aan te nemen.
• Een man schreeuwt op de Dam tijdens de nationale dodenherdenking.
• Het vierde kabinet-Balkenende valt, na onenigheid over de Nederlandse militaire activiteiten in Afghanistan. De PvdA-ministers besluiten op te stappen.
• Haïti wordt getroffen door een zware aardbeving.

In dit jaar merken burgers ‘politiek en bestuur’ als tweede grootste probleem van Nederland aan, volgens het SCP. 'Saamhorigheid' wordt als een van de belangrijkste sterke punten van Nederland aangemerkt. Een van de redenen hiervoor is het bedrag van 111 miljoen euro dat Nederland ophaalt om de mensen in Haïti te steunen. Over het eigen leven geeft 95 procent van de ondervraagden aan tevreden te zijn.

• De pensioenleeftijd gaat naar 67 jaar.
• De Costa Concordia kapseist, waarbij 32 doden vallen.
• Wilders opent een meldpunt voor klachten over Oost-Europeanen.
• Het uit de hand gelopen 'feest' Project-X leidt tot rellen in Haren. 

Het meest genoemde maatschappelijke probleem dit jaar is de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Mensen ergeren zich aan toegenomen intolerantie en onverdraagzaamheid, gebrek aan respect, verslechterde omgangsvormen en de ‘ik-cultuur’. De burger wil bewegen naar een verdraagzamer en socialer Nederland.

Ook nemen dit jaar de zorgen over criminaliteit en veiligheid toe, onder andere door de rellen bij ‘Project X’. Tot slot blijft de eurocrisis voortduren, waardoor mensen hun financiële toekomst steeds somberder inzien.

• In Groningen beeft de aarde heftiger dan ooit te voren.
• Willem-Alexander volgt koningin Beatrix op als de nieuwe koning.
• Als Poetin naar Nederland komt, protesteren mensen tegen het Russische homobeleid.
• Voor het eerst is er een publiekelijk protest tegen Zwarte Piet.
• Klokkenluider Edward Snowden onthult informatie over de grootschalige spionage van de Amerikaanse geheime dienst NSA. 

In de metingen van het SCP zijn dit jaar geen opvallende veranderingen ten opzichte van 2012, al zijn de zorgen over criminaliteit en veiligheid iets afgenomen.

• Bij de MH17-ramp komen 298 mensen om het leven en Nederland is in shock.
• Jongeren beginnen uit te reizen naar Syrië om zich aan te sluiten bij IS.
• In West-Afrika breekt een ebola-epidemie uit en kost bijna 5.000 mensen het leven.
• Burgers protesteren tegen de gaswinning in Groningen.
• Wilders stelt zijn aanhangers de vraag: "Willen we meer of minder Marokkanen?"

Een probleempunt dat dit jaar sterk groeit is ‘immigratie en integratie’. Mensen maken zich zorgen over ‘asielzoekers’, ‘vluchtelingen’, ‘buitenlanders’ of ‘allochtonen’ en de zorgen gaan meestal om de groep ‘Marokkanen’ of ‘moslims’. Dit lijkt aan te sluiten bij de beruchte vraag die Wilders dit jaar stelt over meer of minder Marokkanen.

Er is ook een forse groei te zien in de steun voor meer uitgaven van de politiek aan militaire missies en aan de bestrijding van terrorisme. Dit kun je in het licht zien van de oorlog in Syrië, waar ook Nederlanders deel aan beginnen te nemen, en met de toenemende angst voor buitenlanders. 

'Zwarte Piet' wordt opmerkelijk vaak genoemd als belangrijk probleem. Dit komt voornamelijk uit de hoek van mensen die zich boos maken om het verdwijnen van Zwarte Piet. De polarisering tussen de twee verschillende groepen lijkt in 2014 dus te beginnen. 

Afsluitend wat positief nieuws over 2014: de economie trekt aan en mensen worden daardoor minder somber over hun financiële toekomst.

• V&D gaat failliet.
• 52 procent van de Britten stemt vóór de Brexit – onwetend over de lange nasleep die deze stemming zal hebben.
• In Turkije proberen opponenten van Erdogan een coupe te plegen. Die mislukt, wat leidt tot onrust in Turkije, maar ook onder de Turks-Nederlandse bevolking in Nederland.
• In Nice rijdt een terrorist met zijn vrachtwagen in op voorbijgangers. 86 mensen overlijden.
• In Brussel beeindigen bomaanslagen het leven van 35 mensen.
• Op een kerstmarkt in Berlijn rijdt een man met terroristisch motief op de bezoekers in. Twaalf van hen overleven dit niet.

In het SCP-rapport is dit jaar een piek te zien in de steun voor politieke uitgaven aan het bestrijden van terrorisme, wat een logisch gevolg lijkt van de gebeurtenissen dit jaar.

De discussie rond Zwarte Piet gaat ook dit jaar door en voor velen lijkt deze discussie symbool te staan voor het idee dat de Nederlandse cultuur wordt bedreigd door de komst van mensen met een andere cultuur, maar ook door de al aanwezige etnische minderheden die hun plek steeds meer innemen, blijkt uit SCP-rapport. ‘Nederland is Nederland niet meer’, zeggen ze.

• In de zomer hebben we te maken met extreme hitte en droogte.
• Asielkinderen Howick en Lily mogen na een spannende tijd in Nederland blijven.
• De gele hesjes-beweging in Frankrijk begint.
• Het ongeluk met de Stint vindt plaats, waarbij vier kinderen om het leven komen. 
• De dividendbelasting wordt uiteindelijk toch niet afgeschaft. 

De klimaatverandering wordt tastbaar door de hitte en de droogte en de steun voor beleid tegen klimaatverandering blijft dit jaar (licht) groeien. Uit de gegevens van het SCP blijkt dat er dit jaar geen grote veranderingen zijn in wat mensen zien als de problemen of trots van Nederland. Wel neemt de trots over ons sociale stelsel wat toe en daalt de steun voor politieke uitgaven aan werkgelegenheid – het gaat immers weer goed met de economie.

• De klimaatmarsen brengen tienduizenden mensen op de been.
• Boeren gaan in protest tegen de maatregelen om de stikstof-uitstoot te verminderen. 
• Bij een schietpartij in een Utrechtse tram komen vier mensen om het leven. 
• Het laatste IS-bolwerk wordt overwonnen, alhoewel hier de oorlog nog niet afgelopen is. Ook de topman van IS wordt omgebracht. 
• We hebben te maken met alweer een hete en droge zomer. 

In het rapport van het SCP is te zien dat ‘klimaat’ steeds vaker als probleemwoord wordt opgeschreven, alleen is niet duidelijk of de bevraagden daarmee de klimaatverandering bedoelden, of juist het ‘overdreven’ klimaatbeleid. Mensen zijn bang dat toekomstige generaties het slechter krijgen dan wij en de meest genoemde redenen daarvoor zijn migratie, het klimaat en de economie. Onder andere minder vaste contracten, hoge studiekosten en de hoge prijzen op de woningmarkt boezemen angst in.

Maar toch houden Nederlanders veel vertrouwen in de toekomst. En over het huidige leven is het merendeel van de Nederlanders, net als in 2010, nog steeds content: negentig procent van de ondervraagden geeft in 2019 aan tevreden te zijn met het eigen leven.