De beste vijf debatmomenten van 2017

Het publieke debat schoot ook dit jaar weer alle kanten op, zoals elk jaar sinds de intrede van social media. Human maakte een overzicht, uiteraard niet volledig, van de debaters die hun hart volgden, maar toch hun hoofd bleven gebruiken. 

Een goed gesprek in een hypercommercieel sausje: is dat een contradictio in terminis? Als het aan de Britse komiek Ricky Gervais en de Amerikaanse talkshowhost Stephen Colbert ligt niet. Ook al mag het gesprek maar een paar minuten duren en zijn de dialogen misschien gescript: toch ontpopt zich een scherpe discussie over waarom Gervais meer vertrouwen heeft in wetenschap dan in geloof. 

Gervais komt daarvoor met een sterk argument. 'Als we alle kopieën van een heilig boek vernietigden, dan zou het over duizend jaar niet opnieuw verschijnen, precies zoals het was. Maar als we alle wetenschappelijke boeken vernietigden, dan zouden ze over duizend jaar allemaal opnieuw verschijnen', aldus Gervais. 'Want alle wetenschappelijke experimenten geven precies dezelfde resultaten.'

(vanaf 44 seconden)

Rationaliteit is een mooi uitgangspunt voor debat, maar dat wil niet zeggen dat sprekers niet bevlogen mogen zijn. Zeker discussies over discriminatie kunnen vaak verhitte situaties opleveren. Dat is niet zo gek. Het gaat immers om de levens van de betrokkenen. 

Dat merk je ook aan dit fragment uit What's the Right Thing to Do, waarin witte en zwarte deelnemers discussiëren over de vraag of etnisch profileren gerechtvaardigd is. 'Jij bent wit!' roept deelnemer YMP tegen Ignatius Garcia, die vindt dat etnisch profileren gerechtvaardigd is. 'Jij weet niet wat het is om als zwarte van de straat gepikt te worden.' YMP besluit: 'Geef ons eerst dezelfde rechten. Laten we dan nog maar eens verder kijken.'

Het idee dat technologie de drijvende kracht is achter maatschappelijke ontwikkelingen zie je overal terug. In de aflevering Zijn wij marionetten van datareuzen?  van Het Filosofisch Kwintet is het historicus Philip Blom die stelt dat de mens wordt gevormd door de techniek. Was het eerst de boekdrukkunst die zorgde voor een revolutionaire verandering in mensenlevens, nu bepaalt de smartphone in toenemende mate ons denken, zo stelt Blom. 

Schrijver en internetscepticus Evgeny Morozov weerspreekt die gedachte. 'De logica achter platforms als Google en Facebook is allesbehalve technologisch. De reden dat jouw timeline van Facebook eruit ziet zoals hij eruit ziet, is omdat de mensen achter Facebook denken dat je zo het meest zult klikken op hun content.'

Een tegenstander in een publiek debat hoeft natuurlijk niet altijd aanwezig te zijn in de vorm van een persoon. De Britse econoom Kate Raworth trekt in het volgende fragment van leer tegen een diep ingebakken dogma in het denken van de mens: de overtuiging dat de mens altijd streeft naar vooruitgang en groei. 

'Maar', zegt Raworth, 'noem mij één ding in de wereld dat voor eeuwig kan blijven groeien. Alles in de natuur dat blijft groeien vernietigt uiteindelijk zichzelf of de omgeving waarvan het afhankelijk is.'

De econoom, die door The Guardian de Keynes van de 21e-eeuw wordt genoemd, pleit voor een economie waarin balans voorop staat. Dat evenwicht moet ervoor zorgen dat ieder mens voldoende voedsel, huisvesting en burgerrechten heeft. Maar ook dat de economie niet doorschiet naar klimaatcrises, oceaanverzuring en verlies aan biodiversiteit. 

Over wat nu eigenlijk een goed gesprek is, valt te praten. Kasper C. Jansen en Ewout Jansen van De Snijtafel doen dat dan ook naar hartelust in een analyse van het gesprek met Patricia Paay aan de tafel van journalist Eva Jinek. Paay doet daar verhaal over een filmpje van haar dat ongewenst verspreid werd. Op scherpe en kritische wijze toont het duo dat de opbouw van het gesprek onlogisch is en leggen ze de verdachte motieven van een aantal tafelgasten bloot.

Dat kan schadelijk zijn, merken de heren op. 'Er wordt een heel raar beeld geschetst van het recht, de politie en wat daar wel of niet normaal is. Dat werkt verontrustend.' De slotconclusie van de heren over het gesprek in Jinek is keihard: 'Jinek is één van de serieuzere programma's op de Nederlandse televisie. Dan is er echt iets niet in orde.'