Op het Hogelant waar Thijs Overgoor lesgeeft, is school zoveel meer dan alleen een opleiding. Dat de scholen dicht zijn vanwege corona is volgens Thijs daarom een slechte zaak. We spraken het baken uit onze serie Klassen, over hoe ver je gaat voor leerlingen en waarom cynisch worden het ergste is wat een leraar kan overkomen.

"Wie is het slimste van de klas," vraagt Thijs. "Ik," zegt Gianny. "En wie heeft het slechtste rapport van de klas?" Gianny beantwoordt de vraag van Thijs door naar de grond te kijken. Het is een van de eerste scènes in de documentaireserie Klassen die de relatie van Thijs met zijn leerling typeert: Thijs ziet wat Gianny in zijn mars heeft, maar ook hoe hij wordt tegengewerkt door zijn omgeving.

Zelf was Thijs Overgoor (42) ook geen makkelijke leerling. Hij ging in Amsterdam-Noord naar de havo op Damstede, maar werd daarvan 'afgetrapt omdat hij de kantjes ervan afliep'. De mavo was beter voor hem, zo kon hij wat rustiger aan doen en er een krantenwijk naast doen. Ruim twintig jaar later geeft Thijs les op het Hogelant, een vmbo-school voor leerlingen met een leerachterstand of met gedragsproblemen.

Helpt het je als leraar dat je zelf ook niet de makkelijkste was?

"Als ik op school vertel dat ik voor mijn meao (voormalig mbo) ben gezakt, dat ik mijn pabo-diploma twee maanden later haalde dan de bedoeling was, en dat ik ook wel eens van school ben gestuurd, dan zie ik de kinderen ontspannen. Dat hoort ook gewoon bij het leven, vind ik. Iedereen maakt fouten. Als je daarvan leert, is het oké. Ik sta daar redelijk ontspannen in altijd, ook met mijn eigen kinderen.

Ik heb twee zoons, één van tien en één van acht jaar oud. Laatst hadden we een oudergesprek over onze jongste. De Cito-uitslagen waren gewoon niet zo best. Ik had het idee dat de juf het lastig vond om dat te vertellen. Maar wij hebben daar helemaal geen problemen mee. Hij komt er wel. Of een jaar later. Of niet.

We zien tijdens het thuiswerken dat het beter met hem gaat nu. Hij heeft een meester en een juf naast zich aan wie hij alles kan vragen, en niet allemaal andere kindjes om hem heen die aandacht vragen. Dus voor hem is het niet zo erg. Voor mij wel, het is best pittig."

Moest je lang nadenken toen je gevraagd werd of je gefilmd mocht worden voor Klassen?

"Nee, helemaal niet. Ik heb meegedaan, zodat ik kon laten zien wat eigenlijk gaande is binnen dit gebouw. Dat het met heel veel kinderen niet vanzelfsprekend goed gaat. 

Veel mensen hebben niet zo’n goed beeld van wat ik hier doe de hele dag, en ik vond het een mooie kans om dat eens te laten zien. Ik woon in Monnickendam, hemelsbreed een paar kilometer verderop, en daar is het leven echt anders. Als ik mensen spreek, dan hebben ze geen idee hoe het hier is. Ik zag het als een mooie kans om te laten zien dat je blij mag zijn waar je geboren bent en wie je vader is en wie je moeder. En welke mogelijkheden je hebt."

© Elsie Vermeer / Human
Tijdens de draaiperiode gebeurden er dingen die je misschien liever niet voor het voetlicht had gebracht?

"Je bedoelt met Gianny? Dat heb ik niet, want dit is het. Ik had vorig jaar een klas van veertien leerlingen, Gianny was daar één van. Daarvan waren er een stuk of zeven die best wel goed gingen. Die verhalen zie je niet en dat is wel jammer.

Mensen denken af en toe wel: Mijn hemel, hoe houd je dat elke dag vol? Maar ik heb geen veertien Gianny's in de klas. Hij was één van de veertien kinderen, met een verhaal dat niet loopt zoals je graag zou willen. Ik ben wel blij om te zien dat je hem in de laatste aflevering ziet lachen en ontspannen, in die woongroep. Er is echt nog wel hoop."

Hoe gaat het nu tussen Gianny en jou?

"Hij zit hier niet meer op school en wij hebben in principe geen contact meer. De laatste keer dat ik hem zag, was bij de première van Klassen waar ik veel ongemak voelde. Ik snap dat allemaal. Hier op school steken we tijd en aandacht in de relatie die je hebt met leerlingen. En als dat dan weg is, dan is het ook echt weg. Je kan een keer een fout maken en dan moet je sorry zeggen en bewijzen dat je het oprecht meent. Maar als je zoals Gianny van school wordt verwijderd, dan vindt je alles wat met school te maken heeft gewoon stom. Punt. Daar kan ik heel goed mee leven.

Die relatie is er niet meer. Als ik hem over een jaar ergens tegenkom op straat dan zal het wel goed zijn, maar het is niet wat we hadden. Ik denk dat hij ten opzichte van mij een soort schild heeft opgebouwd, daar kom ik niet zo makkelijk meer doorheen. Het is niet zoals Anyssa en haar juf, maar dat hoeft ook niet. "

In de serie zien we dat je veel doet voor Gianny, maar dat je op een gegeven moment een grens bereikt. Hoe kom je tot het besluit dat je niet veel meer kan doen voor een leerling?

"Je moet eigenlijk altijd op een bepaald vlak groei zien. Zie je dat niet, dan moet je je best doen om het voor elkaar te krijgen. Je hebt te maken met de pedagogische driehoek, dus dat je samen met de ouders de neuzen dezelfde kant op hebt staan. Op een gegeven moment voel je dat alles wat je doet, eigenlijk niks oplevert. Sterker nog, het werkt averechts, want hij vindt school alleen maar stommer, hij komt steeds minder of heeft vaker ruzie. Dan moet je elkaar wel kritisch in de ogen kijken en vragen: moeten we hiermee doorgaan?

Wat ik bij mezelf zag, was dat het binnen mijn groep niet meer te verantwoorden was, wat ik allemaal deed voor Gianny. Dat neem ik hem niet kwalijk, maar je komt op een punt waarop je denkt: We zijn nu twee jaar verder. We hadden er heel erg op gehoopt, hij mocht naar die andere school, daar mocht hij proeflopen. Dat heeft mij best wel wat moeite gekost. Dan gaat het binnen een week fout. Op een gegeven moment is het op."

Als je ziet dat iemand veel potentie heeft maar weinig kansen heeft gehad in zijn leven, zet jij je daar dan extra voor in?

"Ja, want op een gegeven moment baal je gewoon ontzettend. Als je kinderen ziet waar weinig mogelijkheden zijn, thuis, of in het netwerk, dan probeer je vaak meer, maar heel vaak stoot je dan ook je kop omdat je teleurgesteld wordt.

Even een simpel voorbeeld. Wij hebben vorig jaar een aantal Chromebooks uitgeleend aan kinderen toen de school dichtging. Dat zijn kinderen waar je wat extra’s voor doet. Veel van die Chromebooks komen kapot, krom of met bananenschillen erin terug.

Wacht, wat...bananenschillen?

"Ik heb ook wel eens een banaan in mijn voetbaltas laten zitten, maar dit gaat wel erg ver. Net zoals krassen op het scherm, de oplader er niet bij, schroeven eruit. Dat je denkt: wat is er gebeurd, joh?

Laatst liep hier een jongen met zijn Chromebook door de gang, gooide 't in de lucht, liet 't een salto maken en ving 't weer op liep, alsof die laptop een bal was. Je had me moeten zien, ik word dan echt gek.

De truc is om wat extra's te bieden voor de kinderen die het nodig hebben, maar dat je niet te hard je kop stoot. Want als je dat te lang of te vaak meemaakt, dan denk ik dat het schade oplevert. Dat je cynisch wordt. En ik denk dat dat het grootste gevaar is."

© Elsie Vermeer / Human
Is het door corona extra moeilijk geworden voor kinderen die minder kansen hebben?

"Het is voor onze kinderen niet goed dat de scholen dicht zijn. Er zijn allerlei redenen te bedenken waarom het beter is dat iedereen thuis zit. Maar mijn belang ligt daar helemaal niet.

Een simpel voorbeeld. Wij geven de kinderen hier, in normale tijden, gratis fruit. En als ze willen, kunnen ze een bruine boterham met kaas of met kipfilet pakken. Niets bijzonders, maar het vliegt de deur uit. Ik sta er heel erg dubbel in, want ik vind eigenlijk dat we het niet moeten doen. Ik vind namelijk dat je de verantwoordelijkheid weghaalt bij de ouders, die gaan er dan op rekenen. Maar het is zo’n simpel en duidelijk voorbeeld van dat het bij heel veel gezinnen niet op orde is. Gewoon bruin brood, een glaasje melk en een appeltje.

Ik heb kinderen aan de lijn gehad waarbij je ruzies op de achtergrond hoorde. Dat je denkt: Wat moet ik nu, moet ik iemand bellen? Dat zijn echt ingewikkelde situaties."

School is veel meer dan alleen een opleiding?

"Al die pubers, op wie moeten ze nu verliefd worden? Met wie moeten ze nu ruzie maken en daarna sorry zeggen? Dat is toch dood- en doodzonde? Je moet toch een keer tegen de verkeerde aanlopen in je pubertijd? Je moet toch een zoen krijgen bij het fietsenhok?

Dat gebeurt nu allemaal niet. Terwijl je eerste zoen wel life-changing is. Of 'nee' zeggen tegen een sigaretje en onder groepsdruk uitkomen. Het zijn allemaal situaties waar deze kinderen door de coronacrisis niet in zitten. En daarnaast krijgen ze ook niet die bruine boterham met een appeltje van ons.

Plus dat ze ook niet een andere mening horen dan wat de grootste broer thuis zegt. Ik vind het echt heel erg. De scholen moeten open. Al is het maar twee uur per dag, kijk naar wat wel kan."