Privacy gaat niet over data verbergen

Zelfs als je geen gebruik maakt van de diensten van datareuzen en als je weinig data denkt te delen met hen, weten ze veel over je te zeggen op basis van patronen, zegt filosoof Bart van der Sloot. Clairy: "Weten algoritmes beter of ik mijn belasting ga betalen, dan ikzelf?"
Van der Sloot antwoordt zonder aarzeling: "Zeker."  

Wij zijn ons niet bewust van ons onderbewuste, terwijl dat een belangrijke rol speelt bij het nemen van beslissingen, vertelt Van der Sloot. Bovendien zit bij ons ingebakken dat de uitkomst van een wiskundige formule 'wel zo zal zijn,' zegt filosoof Marjolein Lanzing. Als een algoritme vertelt dat iemand zijn belasting wel of niet gaat betalen, zal die wel gelijk hebben, "want het is toch een formule?"

"Het wordt ons voortdurend verkocht als makkelijk en in lijn met onze eigen wensen," zegt Bart van der Sloot over dataslurpende technieken. Als voorbeeld noemt hij een koelkast die je een seintje geeft, of zelfs al voor je bestelt, als een product op is. In sommige gevallen kan je daar zelfs niks aan doen. Een slimme energiemeter bijvoorbeeld, die om de zoveel minuten je energiestanden doorgeeft aan de maatschappij, wordt je bijna opgelegd. 

"Het gaat over voorspelbaarheid," zegt filosoof Thomas Nys. "Over hoe wij waarschijnlijk zullen gaan handelen. Tegen die voorspelbaarheid houden we het idee in stand dat we zelf kunnen gaan beslissen om ook iets anders te doen." Ons gedrag kan dus nog wel afwijken van wat een techreus denkt dat je gaat doen, is de kanttekening van Nys. 

Privacy gaat niet over de vertrouwelijkheid van dingen, zegt filosoof Daan Roovers. "Het etnisch profileren van de Belastingdienst gebeurde met postcodes en nationaliteit, dingen die niet geheim zijn. Privacy gaat over welke conclusies anderen aan jouw data verbinden. Je zou terug moeten naar iets meer regie over welke sporen je waar achterlaat."

"Het is bovendien belangrijk om je te realiseren dat door allerlei data af te staan, we niet solidair zijn," zegt techniekfilosoof Marjolein Lanzing. "Het argument dat je niets te verbergen hebt, komt voort uit een geprivilegieerde positie. Als je zelf nooit te maken hebt gehad met dat je opgepakt kan worden vanwege je data, of dat je afwijkt van de norm op basis van je data, ben je vrij snel geneigd te zeggen: 'Ik geef het op.' Maar dan realiseer je je niet dat je met jouw data ook wat vertelt over andere mensen." Lanzing pleit daarom voor solidariteit en handelen door ons als individuen.

Filosoof Bart van der Sloot is daar sceptisch over. Decennia lang werken we aan een neo-liberaal model, betoogt de filosoof. Het gaat daar over die individuele controle. "Een beter milieu begint bij jezelf. Terwijl, het is een publiek probleem dat veel structureler is."
Voor databescherming geldt hetzelfde, volgens Van der Sloot.

Vermoedelijk hebben meer dan vijfduizend partijen data over een individu. Van der Sloot: "Ik ga echt niet als individuele burger steeds denken: klopt het wel allemaal wat dat bedrijf, die overheid of die burger daarmee doet? En als het dan niet klopt, ga ik niet drieduizend keer bij een rechter aankloppen. Ik heb daar het geld, de tijd en de middelen niet voor."

Door niet de gemakken van alle grote techbedrijven te gebruiken, moet Bart van der Sloot veel opgeven. "Het is ontsnappen, maar met een prijs," zegt Van der Sloot. "Ik verzet me vaak tegen de digitale infrastructuur, maar bankieren zonder dat op een digitale manier te doen, daar ben je heel veel tijd aan kwijt. Noodgedwongen ben ik daar aan begonnen, maar uiteindelijk word je gedwongen door systemen." 

"Die macht van die bedrijven moeten we tegengaan, via politiek of op een andere manier," zegt Daan Roovers. "Maar nu die macht er is, moeten we daar mee omgaan. Omdat die techniek zo gaat, moeten wij er hard achteraan."

"We moeten ook niet te pessimistisch zijn," zegt Van der Sloot. "Een nieuwe industrie komt op, en dan is er een periode van twintig jaar waarin we uitzoeken wat we er mee moeten. Dan hebben we dat door, gaan we het er maatschappelijk over hebben en komt er wetgeving." Licht aan het einde van de tunnel, ziet Clairy.