Soms moet je idealen loslaten

De filosoof Kwame Anthony Appiah is niet makkelijk te plaatsen. “In São Paulo word ik voor Braziliaan aangezien, in Kaapstad voor een ‘kleurling’, in Rome voor een Ethiopiër, en een Londense taxichauffeur weigerde ooit te geloven dat ik geen Hindi sprak,” schrijft hij in zijn boek 'Leugens die ons binden', dat eerder dit jaar verscheen.  Zodra hij begint te praten wordt het nog verwarrender, met zijn chique Britse accent. 

Dat zijn vader uit Ghana komt, zijn moeder uit Engeland, en dat hij in New York woont, zegt weinig over wie hij eigenlijk is. Onze identiteiten zijn veel vloeibaarder dan we denken, volgens Appiah. Ze zijn niet beperkt tot kleur, cultuur, klasse en gender alleen. 

"Identiteiten schrijven idealen voor. Als ik mijn katholieke identiteit zou naleven, zou ik trouw zijn aan mijn echtgenoot, regelmatig biechten, proberen de grote zonden te vermijden en de kerk ondersteunen. Veel identiteiten houden ons het ideaal van een perfect mens voor."

"Zonder idealen kunnen we niet, we hebben iets nodig om naar te streven. Idealen bieden ons modellen om naar te leven. Maar idealisten worden gezien als mensen die zweven. Ik denk dat dat te cynisch is. Je kunt niet onmiddellijk een ideaal bereiken, of misschien zelfs nooit. Maar dat betekent niet dat het ideaal geen belangrijk onderdeel kan zijn voor het vormgeven van wat je doet."

"Ze kunnen ook afleidend of verlammend zijn. Als ik het idee heb van het ideale schilderij, vernietig ik alle schilderijen die ik maak tot ik een ideaal schilderij maak. Dan veroorzaakt het ideaal van het maken van een geweldig schilderij dat ik helemaal niets meer maak.

Idealen kunnen ons ook anders in de weg zitten. De vijand van wat jij als het goede ziet, kan toch je beste optie lijken om na te streven. Moet je in de VS nu een democratische presidentskandidaat kiezen die het dichtst bij je idealen staat of kies je voor iemand die de oppositie kan verslaan? Als je je te veel concentreert op je idealen, eindig je misschien wel met een republikeinse kandidaat."

"Ik noem mezelf liever een ‘meliorist’, iemand die zoekt naar manieren om de wereld te verbeteren. Je hebt niet altijd een ideaalbeeld nodig om te zien wat beter zou zijn. Ik weet eerlijk gezegd niet of het een betere wereld is als geslacht er helemaal niet meer toe doet, maar ik weet zeker dat de vormen van ongelijkheid op basis van geslacht op dit moment fout en slecht zijn.

Als ik gevallen van genderonderdrukking zie, weet ik heel zeker: het zou beter zijn als dat niet zou gebeuren en hoe kunnen we het voorkomen? Dus je hoeft geen duidelijk idee te hebben van wat het beste zou zijn om iets te willen verbeteren."

"Een ideologie is een pakket van opvattingen over hoe het zou moeten zijn. Mensen die deel uitmaken van een ideologie zien vaak niet dat de wereld niet precies zo is als de ideologie veronderstelt. Een liberale marktideologie ontkent bijvoorbeeld de vele manieren waarop markten imperfect zijn of misbruikt kunnen worden.

En dus overdrijven ze de successen van de markt en zien ze overal een bevestiging dat zoveel mogelijk dingen in het sociale leven door markten moeten worden beslist. Alsof er maar één soort sociale oplossing is die voor elk geval werkt."

"Het is heel moeilijk om van ideologie te veranderen, omdat het veel makkelijker is om je aan je eigen ideaalbeeld vast te houden en tegenbewijzen als uitzondering te zien. Misschien kan ik een racist of een seksist overtuigen dat die ene vrouw uit het Caribisch gebied aardig is, maar als je een racist of een seksist bent, zet je haar in de doos met 'speciale gevallen' en blijf je negatief staan ​​tegenover alle andere zwarte vrouwen."

"Het helpt om je bewust te zijn van deze neigingen in ons leven. Vraag jezelf af: is er een alternatief voor de manier waarop ik denk? Misschien zijn het geen uitzonderingen maar laten ze zien dat het de verkeerde regel is, misschien is er wel een beter beeld?"

"Ja, ik was een zeer vrome christen en ben nu atheïst. Al heel jong had ik al wel vragen over het christendom. Maar ik beschouwde die als moeilijke intellectuele problemen waar iemand wel de oplossing voor zou hebben. Tot ik bedacht dat ik ook mijn essentiële beeld kon veranderen: misschien was er wel helemaal geen god."

"Idealen leiden je in de compromissen die je sluit. Als ik het voor het zeggen had, zouden we de hoeveelheid CO2 in de wereld vrij snel kunnen verminderen, omdat ik bereid ben grote offers te brengen om dat te bereiken.

Maar de offers die andere mensen moeten brengen, zijn nog veel groter dan die van mij omdat ze hun baan of hun bedrijf moeten opgeven. Dus ik moet bereid zijn mee te gaan met enkele compromissen. Al heeft natuurlijk niemand iets aan een compromis dat ons allemaal dood achterlaat…"

"Ja. Ik weet op dit moment niet wat de situatie in Nederland is, maar in de Verenigde Staten is dit heel moeilijk. Onze politiek is extreem gepolariseerd. Als er een idee wordt voorgesteld door iemand van een andere partij, is dat een bewijs dat het fout is, zonder daadwerkelijk naar het argument te kijken. Het is zo belangrijk om voorbij de eigen stam te denken."