Hoe verbinding nodig is voor vrijheid

'De liberale hoogmis is ten einde aan het lopen, het blijkt geen succesverhaal te zijn. Individualisering heeft geleid tot eenzaamheid, heeft ervoor gezorgd dat de solidariteit onder druk staat. We zijn het algemeen belang uit het oog verloren: iedereen is bezig met eigenbelang.'

'Het is inderdaad een containerbegrip geworden. Iedereen gebruikt het, maar verbinding zoals ik dat begrijp zie je niet zo vaak terug. Om tot verbinding te komen zijn een aantal voorwaarden nodig. Je moet eerst weten waar je past in het grotere plaatje, voordat je je kunt afvragen hoe je je kunt verbinden met de ander. En dat besef, waar je staat, ontbreekt bij velen. Volgens mij omdat we in een samenleving leven, waarin de individualisering ver is doorgedreven.

'Allerlei ideologieën hebben ons willen onttrekken aan het feit dat we verbindende wezens zijn. Lange tijd werd ons de schijn voorgehouden dat we als individu niet zo hoeven te aarden in een hechte gemeenschap. Dat we zelf wel kunnen beschikken over ons leven en dat we zelf allemaal wel weten hoe het moet. Maar dat verhaal lijkt nu wel tot zijn einde te komen. Veel meer mensen willen terug naar gemeenschapsbinding en toch in een groter verhaal passen.'

'We zijn ervan uitgegaan dat we ons moeten losmaken van oude structuren. Van moraliserende, paternalistische en religieuze instellingen die ons vertelden hoe we ons leven moeten oriënteren. We hebben daartegen gevochten, we zijn ervan losgekomen, maar ik denk dat we het kind met het badwater hebben weggegooid.

'Je merkt dat we nu beseffen dat het verleden niet altijd zo slecht was. Natuurlijk hebben religies slechte zaken met zich meegebracht, maar ze hebben ook aan gemeenschapsvorming gedaan en sociale normen gebracht. Tegenwoordig hebben we een gebrek aan sociale normen, waardoor we onze samenleving louter rond juridische normen organiseren.

'We maken enkel nog maar wetten, ons wetboek wordt alsmaar dikker en dikker omdat we er als mensen niet in slagen om tot verbinding te komen. We zoeken geen maatschappelijke consensus en draagvlakken meer. Om verbinding mogelijk te maken moeten we kunnen discussiëren, niet alleen over wat juist  is om te doen, maar ook over wat goed  is om te doen.

Tekst gaat door na afbeelding

'Ja, er is iets nodig dat God overstijgt. Maar wat dat precies moet zijn is nu nog niet duidelijk. De Universele Rechten van de Mens zijn een belangrijk kader, maar het is niet voldoende. Het spreekt weinig over gemeenschapszin en democratisch burgerschap.

'Daarom vind ik dat in het onderwijs veel meer aandacht moet komen voor burgerschapsvragen. Onze jeugd heeft het geluk vandaag de vruchten te kunnen plukken van de waarden en vrijheden waar eeuwenlang voor gestreden is. Daar heeft veel bloed voor gevloeid.

'Die waarden en vrijheden hebben de basis gelegd voor zeventig jaar vrede in Europa. We moeten onze jeugd daar constant aan herinneren. Ze duidelijk maken dat we een geschiedenis hebben waar we niet naar terug willen keren. Vrijheid is geen natuurlijk bezit.

'De vrijheid die ik vandaag heb wordt mij gegarandeerd door de gemeenschap waartoe ik behoor. Daar zit ook een dimensie van verantwoordelijkheid aan verbonden. 

'Ik kan niet zomaar zeggen: "Ik heb die vrijheid, en ik kan doen wat ik wil en ik leef als een los zwevend atoom." Nee, ik ben deel van het geheel, want mijn vrijheid wordt ook door dat geheel gegarandeerd.

'We moeten eerst overeenkomen dat er vrijheden zijn en dat er een mensenrechtenkader is als basis van onze samenleving. Pas dan kun je toewerken naar die verbinding, naar gemeenschapszin, naar solidariteit en sociale cohesie.'