Benthe en Sabien maken een doodnormale podcast over rouw en de dood

Sabien Brehler en Benthe Göbel leerden elkaar kennen op de Universiteit van Humanistiek. Na hun afstuderen vonden ze elkaar weer toen ze allebei een familielid verloren: Benthe haar moeder en Sabien een half jaar later haar zusje. De verhalen van verlies en hoe hun rouw aanvoelde waren verschillend, maar de gevoelens erg hetzelfde.

Samen besloten Benthe en Sabien voor HUMAN en 3FM het thema van de dood verder te onderzoeken. Want waarom praten we eigenlijk zo weinig over een thema waar iedereen mee te maken heeft? In Een Doodnormale Podcast spreken ze vanaf 24 mei met een jongerenpanel en experts over de dood en rouw en interviewen ze vijf BN'ers met een zogeheten rouwervaring: producer SirOJ, acteur Beau Schneider, schrijver Tatjana Almuli, acteur Nellie Benner en presentator Carolien Borgers.

Benthe is net klaar met haar bachelor als haar moeder ineens heel ziek wordt. Als ze hoort dat de kanker ongeneeslijk is, besluit ze weer thuis te gaan wonen en voor haar zieke moeder te zorgen. Als haar moeder na een kort ziekbed overlijdt, voelt Benthe zich vervreemd van haar omgeving.

“Ik kon eigenlijk bij niemand aansluiting vinden. Plotseling was ik het meisje met de dode moeder. Als ik zo'n meisje was tegengekomen, had ik dat heel erg gevonden, maar nu was ik het zelf. Leeftijdsgenoten zeiden constant tegen me: 'Wow, ik kan echt niet beseffen hoe erg dat is' en dan dacht ik steeds: ja, ik eigenlijk ook niet. Ik snapte heel goed dat mijn vrienden zich niet konden inleven in mijn situatie, maar ik miste dat begrip wel."

Het zusje van Sabien was haar hele leven al ziek. Ze werd geboren met een hart-long afwijking, maar pas de laatste twee jaar van haar leven werd ze echt ziek. Als kind was Sabien er wel eens mee bezig. "Ik vroeg me dan af wanneer ze dood zou gaan. Maar de artsen hadden gezegd dat ze tien, dertig, maar ook zestig jaar zou kunnen worden."

Zo plotseling als het ging bij de moeder van Benthe, zoveel langer duurde het sterven van het zusje van Sabien. "Het ging ineens heel slecht, de artsen zeiden dat ze niks meer konden doen en dat ze dood zou gaan. Ik zou eigenlijk mijn scriptie schrijven, maar besloot weer thuis te komen wonen. Maar toen ging ze maar niet dood. Dat klinkt raar, maar het ging dus ineens beter, daardoor kon ze een hart-long-transplantatie krijgen. Eigenlijk zat ik toen weer helemaal vol hoop, maar na een half jaar overleed ze alsnog omdat haar lichaam het herstel van de operatie niet aan kon."

Daarna voelde het voor Sabien alsof haar omgeving dacht dat ze met honderdduizend fluwelen handschoentjes moest worden aangepakt. "Ik kwam terug op de universiteit om mijn scriptie te schrijven, iedereen keek naar me, maar niemand zei wat. Dan merk je echt dat we niet goed weten hoe we met dood en rouw moeten omgaan. Mensen zijn zo bang om het verkeerde te doen, terwijl ik gewoon contact wilde."

Het contact tussen Benthe en Sabien werd sterker na het overlijden van het zusje van Sabien. Ze hadden allebei iets heel anders meegemaakt, maar toch herkenden ze zichzelf in elkaars gevoelens. "Het was heel fijn om te kunnen kletsen met iemand die het enigszins snapt," zegt Benthe. "Dan kun je het er ook ongegeneerd over hebben." Sabien lacht en vult aan: "Want je wil voor je omgeving niet altijd diegene zijn met die dode moeder of dat dode zusje, toch?! Je voelt je bij elkaar wat minder bezwaard."

Benthe: "Wanneer de gevoelens van rouw heel hevig zijn, kan alles soms een beetje te veel voelen. Het fijne van een podcast is dat je die op kan zetten en je gesteund kan voelen. We merkten dat hoewel alle verhalen van de BN'ers en het jongerenpanel anders zijn, je toch ook veel herkenning ervaart in de verhalen. Dat geeft steun en kan hopelijk wat eenzaamheid wegnemen, omdat je weet dat meer mensen door die emoties heengaan."

Benthe en Sabien maakten de podcast niet alleen maar voor mensen die rouw meemaken. Ook jongeren die nog niet in aanraking zijn gekomen met de dood zouden de podcast moeten luisteren. Tijdens ons interview blijven Benthe en Sabien maar herhalen dat de dood zo boeiend is. Maar wat is daar dan precies boeiend aan? "Kijk, uiteindelijk gaan we allemaal dood, maar niemand weet wat er dan gebeurt," zegt Sabien. "Daar zijn we gewoon met zijn allen niet uit."

Benthe knikt instemmend en vult aan. "Ik merk ook dat het je visie op het leven op scherp zet, als we meer nadenken over de dood. Als je beseft dat het een keer gaat gebeuren, kun je jezelf beter de vraag stellen wat je belangrijk vindt. Dat is een hele mooie kant van praten over de dood."

Ergens vinden Sabien en Benthe het ook wel logisch dat jonge mensen niet constant bezig zijn met de dood, het is immers voor velen echt nog ver weg. Maar als we het erover hebben, wordt het vaak alleen maar gezien als iets naars, verdrietigs en vooral ook iets wat heel eng is.

"Als jij de dood alleen maar ziet als iets heel engs, dan kun je het heel moeilijk krijgen, wanneer je het voor het eerst meemaakt," zegt Sabien. "Het is natuurlijk niet leuk, ik had het allemaal liever niet meegemaakt, maar het is ook wel echt gewoon wezenlijk onderdeel van het leven."

Tekst gaat verder na kader

1. Vraag aan de ander wat die nodig heeft
Benthe: "Veel mensen weten niet zo goed wat ze moeten doen, en dat benoemen is eigenlijk heel goed. Je kunt dat gewoon zeggen en vervolgens vragen wat die ander nodig heeft en wat die fijn zou vinden."

2. Laat liever iets van je horen dan helemaal niets
Sabien: “Mensen zijn soms zo bang dat ze iets doms zeggen, maar dat is echt niet nodig. Al die stress en druk kan ervoor zorgen dat je niks van je laat horen, dat is wel vervelend. Dus wees niet bang om het verkeerde te zeggen! Zolang je maar iets van je laat horen en het uit een goed hart komt, kun je eigenlijk niks fout doen."

3. Jij gaat het verdriet van de ander niet oplossen, en dat hoeft ook niet.
Benthe: "Soms zijn er mensen die de dood van mijn moeder goed willen praten, met het idee dat zoiets dan mijn verdriet verzacht, maar zo werkt het niet. iemand zei bijvoorbeeld: 'Maar gelukkig heb je nog een lieve vriend.' Dat maakt mijn verdriet niet minder, dat kan ook helemaal niet."

Sabien: "Ik merk dat vrienden soms denken dat ze mijn verdriet moeten oplossen, maar dat hoeft niet. Dan maak je de druk veel te hoog voor jezelf. Je mag daarin ook zacht zijn naar jezelf als omstander, je hoeft niet die ene tekst te schrijven die alles beter maakt. Dat kan niet. Gewoon er voor iemand zijn, is echt genoeg."

4. Bied praktische hulp aan
Benthe: "Veel mensen sturen appjes met 'je mag me altijd bellen als er iets is'. Dat is heel lief en ook zeker niet fout, maar je gaat natuurlijk niet om drie uur 's nachts iemand bellen met: 'Nou, nu is er iets!' Daar voel je je veel te bezwaard voor. Het is heel fijn als mensen concrete dingen aanbieden. Berichtjes met: 'Zullen we even een stuk gaan wandelen? Zal ik vanavond voor je koken?' Die kunnen echt heel erg helpen."

De belangrijkste les die Benthe en Sabien leerden tijdens het maken van Een Doodnormale Podcast was dat er niet maar één manier is waarop je kunt rouwen. Het is voor iedereen anders, en je hoeft nergens aan te voldoen. Benthe merkte veel twijfel aan het begin van haar rouwproces. "Soms moest ik heel erg huilen, en soms totaal niet. Dan was het mijn moeder's verjaardag en dacht ik: Moet ik nu niet verdrietig zijn? Terwijl op andere dagen het verdriet me ineens overviel."

Sabien en Benthe ontdekten dat rouw bijna onlosmakelijk verbonden lijkt met schaamte. Schaamte over de momenten dat je koos om geen tijd met de overledene door te brengen toen dat nog kon. Schaamte voor de momenten dat je vrolijk bent en even niet aan de overledene denkt. "Toen mijn moeder net was overleden, dacht ik wel eens terug aan de gemene dingen die ik tegen haar had gezegd als puber," zegt Benthe. "En dan dacht ik: Als ik op dat moment had geweten dat ze over een paar jaar niet meer zou leven, dan had ik dat niet gezegd. In de podcast hoorde ik dat veel jonge mensen deze schaamte ervaren. Maar ja, pubers zeggen nou eenmaal gemene dingen tegen hun ouders."

Sabien schaamde zich als ze naar feestjes en festivals ging. "Maar je kan helemaal niet niet 24/7 verdrietig zijn. Beau Schneider zei dat in de podcast ook treffend: 'Je hoeft niet alleen maar te huilen, je mag ook leuke dingen doen, dat had die ander ook gewild'. Ik vond dat echt fijn om te horen omdat ik vaak dacht: Waarom leef ik nog wel en mijn zusje niet? Terwijl dat eigenlijk ook dom is, want zij heeft er ook niks aan als ik alleen maar in een hoekje zit te huilen."

Rouw is een proces dat nooit helemaal klaar zal zijn. "Sommige mensen stoppen hun verdriet in het begin weg, omdat ze het misschien nog niet aan kunnen," zegt Sabien. "Dan gaat dat luikje vanzelf open wanneer jij er klaar voor bent." Benthe vult aan: "We hebben als maatschappij bedacht dat je bijvoorbeeld twee of drie jaar verdrietig bent en dat dan het rouwen wel over is. Maar bij sommige mensen komt dat verdriet pas na tien jaar. Mag het dan niet meer?"

Tekst gaat door na kader

1. Geef aan wat je nodig hebt
Sabien: "Voor een ander is het lastig om in te schatten waar je behoefte aan hebt. Je kunt dus het beste zelf aangeven wat je fijn vindt. Ik merkte bijvoorbeeld dat ik wel eens boos kon worden omdat mensen niet vroegen naar mijn zusje, maar ik kan natuurlijk gewoon zelf aangeven als ik het daarover wil hebben."

2. Je mag er ook even niet over willen praten
Benthe: "Andersom is ook waar. Dat op elk feestje waar je komt, mensen zeggen: 'Goh, hoe gaat het nou met jou? Want je moeder was toch overleden?' Dan mag je dus gewoon antwoorden met: 'Aardig dat je daar naar vraagt, maar ik wil het er nu even niet over hebben'."

3. Maak rouw voor jezelf normaal
Benthe: "Rouwen hoeft niet alleen ellendig te zijn, je mag ook leuke dingen doen. Het rouwen gaat onderdeel worden van je leven, probeer dat voor jezelf normaal te maken."

4. Rouw op jouw manier
Benthe: "Niet iedereen is een prater. Als praten voor jou niet helpt, maar sporten wel, dan mag dat gewoon! Rouw is van jou en je mag dat helemaal op je eigen manier doen."

De Nederlandse rouwcultuur kent volgens Sabien geen vaste rituelen. Iedereen kan daardoor rouw zelf vormgeven zoals die wil. Toch is er één onderdeel waar Sabien graag vanaf zou willen, het zware. "Op Nederlandse begrafenissen komt echt niet iedereen meer in het zwart, maar het is wel altijd heel zwaar. Nederlanders zijn geen uitbundig volk, we gaan niet dramatisch huilen bij een kist of met zijn alle dansen, dat past niet bij ons. Ik snap wel waarom onze rouw zo is geworden als het is. Maar als je het altijd allemaal zo zwaar maakt, houden we dat stigma rond de dood, terwijl het ook gewoon bij leven hoort."

Benthe vult aan. "De dood is in Nederland buiten de deur geplaatst. Mensen gaan dood in het ziekenhuis, of het hospice en daarna zijn we met ons allen verdrietig. Maar als iemand sterft op een late leeftijd kan dat toch ook mooi zijn?"

Het is honderd procent zeker dat de dood je gaat overkomen. Het is inherent aan leven, dus kunnen we het er maar beter over hebben met elkaar. Daarom, vanaf 24 mei in je favoriete podcast-app: Een Doodnormale Podcast. Abonneer je nu alvast om niks te missen.