Ze kunnen niet meer slapen. Ze doen niet meer mee. De hoofdpersonen in de documentaire Tegen de Tijd worden onderzocht omdat zij vastlopen op school, hun werk en in het sociale leven. Ligt de oorzaak in een uitputtende 24/7 ratrace, de smartphone, of iets anders? De muzikaal-ritmische film maakt voelbaar wat zij tijdens een rigoureuze behandeling doormaken.
11 mei | 22:15 uur | NPO 2
Eén op de vijf Nederlanders van twaalf jaar en ouder kampt met slaapproblemen. Daarnaast slaapt ruim 42 procent van de Nederlandse jongeren (12-24 jaar) te weinig, een tendens die Nederlandse ziekenhuizen terugzien nu steeds meer jonge mensen hulp zoeken bij slaapproblemen. Ligt de oorzaak hiervan in een uitputtende 24/7-ratrace, de smartphone, of iets anders? In de 2Doc: Tegen de Tijd volgt regisseur Nelleke Koop de behandeling van Muied, Nienke, Leon en Maurice, en de zoektocht naar hun eigen ritme.
Leon volgt een behandeling in een slaapcentrum
Muied, een scholier van 17 jaar is al vier keer van school gewisseld en in niveau gedaald vanwege zijn slaapproblemen. Nienke (22), een ambitieuze student aan de dansopleiding is na jaren van luttele uren slaap per nacht in een burn-out terecht gekomen. Ook Maurice (51) en Leon (24) zijn hun dag- en nachtritme kwijt, en verliezen zo langzaam het contact met de wereld om hen heen. In het slaapcentrum vinden ze eindelijk gehoor. De behandeling is een reset van het lichaam om weer synchroon te lopen met het gewenste ritme van school, opleiding of werk. Muied, Nienke, Leon en Maurice doorstaan moedig de behandeling in de hoop hun dagelijkse leven weer op te kunnen pakken.
Lesbrief voor het onderwijs
Ben je docent op de middelbare school en wil je samen met je leerlingen aan de slag met het onderwerp de biologische klok en ritme? Hier vind je een lesbrief + een verkorte versie van de documentaire.
Tegen de Tijd geeft een welhaast fysieke beleving van wat Muied, Nienke, Leon en Maurice doormaken. De eenzaamheid omdat niemand je serieus neemt en het gevoel van een permanente jetlag. ‘Een goed ritme daar gaat het om’, zegt de behandelaar van het slaapcentrum. Door de verleidingen en eisen waar we aan moeten en vaak ook willen voldoen, is er haast geen ruimte voor een eigen ritme en staan veel mensen altijd 'aan'. 2Doc: Tegen de Tijd laat zien hoe essentieel het is om soms ook uit te staan.
2Doc: Tegen de Tijd is een coproductie van Witfilm en HUMAN.
5 vragen aan de maker
Nelleke Koop (1977) werkt sinds haar afstuderen aan de Filmacademie als freelance documentaire filmmaker vanuit Amsterdam. Eerder maakte zij voor HUMAN al Kanaal Sociaal (2022), Moeder aan de Lijn (2018) en Waterlijken (2014).
Wat wil je vertellen met de documentaire?
"Met de documentaire wil ik vragen stellen bij hoe wij omgaan met onze tijd. Want, hoe kan het dat steeds meer techniek ons veel werk uit handen neemt (wasmachine, computer, smartphone) maar dat we desondanks niet genieten van rust en eindeloos veel vrije tijd? Maar eigenlijk zelfs het tegendeel ervaren."
Hoe groot is slaapproblematiek onder jonge mensen?
"Een groot deel van de jongeren ervaart stress en slaapt slecht. In de media zie ik hierover veel verontrustende berichten.
Een op de vijf Nederlanders van 12 jaar en ouder kampt met slaapproblemen (volgens cijfers van het CBS). 42,7 procent van de jongeren van 12 tot 24 jaar, slaapt te weinig (cijfers van de Hersenstichting). Onder jongeren (met name meisjes) is een forse stijging van 28 procent naar 43 procent te zien van stress; angsten, piekeren en depressieve gevoelens (onderzoek van HBSC tussen 2017-2021)."
Wat is hiervan de grootste oorzaak?
"Het lijkt wel of we in een hamsterrad leven met ons allen. Een hamsterrad dat we zelf steeds sneller laten draaien: van de trein, naar de auto, het vliegtuig, het internet en de smartphone. Alles kan sneller en daardoor bewegen wij sneller mee. Maar als we zouden willen stoppen met rennen, dan liggen we er uit.
Een aantal jaren geleden leerde ik over chronobiologie. Ik werkte voor een videoinstallatie bij een theaterfestival samen met wetenschapper en chronobioloog Martha Merrow. De kennis over chronobiologie is relatief jong.
Chronos betekent tijd. In het kort komt het er op neer dat alle processen in ons lichaam een secuur klokwerk zijn. Spijsvertering, celdeling, alles werkt in een 24-uurscyclus van 'aan' en 'uit'. Dat maakt dat je lijf op specifieke momenten van de dag het beste presteert om eten te verteren, afvalstoffen te verwerken, seks te hebben, sportprestaties te leveren. Je wordt slaperig als de temperatuur van je lichaam daalt en de melatonine stijgt. Elke dag heeft een ritme.
Het is een simpel maar essentieel inzicht: de zon gaat op, de zon gaat onder. Aan en uit.
In de documentaire kijk ik vanuit dit inzicht, door de ogen van een behandelaar in het slaapcentrum, naar de patienten met slaapproblemen. Zij hebben geen goed ritme meer. Zij kunnen niet meer 'uit'."
Je ziet ook een rol van de mobiele telefoon hierin. Hoezo?
"In een steeds maar sneller draaiende westerse samenleving, zet de smartphone een tandje bij in de versnelling. Door de smartphone kunnen we van alles tegelijk: aan tafel eten met je gezin én mailtjes voor je werk beantwoorden. Gesprekken voeren met klasgenoten van school terwijl je ’s avonds op bed ligt in je slaapkamer. Alles kan tegelijk, maar daardoor is er geen moment van rust, van herstel, van tot jezelf komen.
Het alles tegelijk willen en kunnen doen, maakt onze aandacht versnippert. Ons brein verkeert voortdurend in een hyperalerte modus alsof we luchtverkeersleiders zijn die dag en nacht moeten werken."
Wat viel je op tijdens het maken van deze film?
"In de documentaire volg ik Muied, Nienke, Leon en Maurice tijdens de behandeling. Ze krijgen een 'reset'. Met een uiterst strak schema en een daglichtlamp worden zij als het ware teruggeduwd in het gewenste ritme. Zodat zij weer kunnen meedraaien in het sociale ritme. Het ritme van school en van werk.
Ze zijn stuk voor stuk enorme doorzetters. Zeker als je bedenkt dat Muied, scholier die door zijn slaapproblemen van havo naar vmbo is gegaan, bijvoorbeeld nachten achtereen niet slaapt en dan toch in de les zit (dat lukt niet altijd, maar toch). Nienke, een ambitieuze student aan de dansacademie dreigt door haar burn-out uit te vallen. Als je op de dansacademie uitvalt, kom je niet meer terug. Fysiek haal je dat niveau niet meer in. Iets waar Nienke van doordrongen is. 'Dan mis ik de trein,' zegt ze. Maar tóch lukt haar om de eindvoorstelling te halen.
Dat zij allemaal de moed hadden hier doorheen te komen, daar heb ik ontzettend veel bewondering voor."