Nynke en Sanne tracken alles: goed idee?

Steeds meer mensen houden dagelijks bij hoeveel ze bewegen, wat ze eten, wat hun hartslag en bloeddruk is en wat hun slaapritme is. Hiervoor gebruiken ze self-trackings-apps. De kans is groot dat je zo’n app al op je smartphone hebt staan: bijvoorbeeld een stappenteller.

Nynke (23) heeft sinds de coronacrisis een smartwatch en houdt haar leesbevordering, slaapritme en calorieën al jaren bij via self-tracking apps. “Ik was al langer bezig met afvallen,” begint Nynke. “Maar doordat alles stilstond, en ik veel thuis zat, bewoog ik amper. Daarbovenop moest ik afstuderen in coronatijd en probeerde ik een ritme voor mezelf te creëren. Een van mijn doelen is om elke dag achtduizend stappen te zetten. Al zie je mij niet nog duizenden rondjes rondom de tafel lopen, als ik dat een dag niet haal. Het voelt goed dat ik mezelf extra verantwoordelijk kan stellen om te blijven bewegen."

Sanne en Nynke zijn mede door het tracken toegewijde boekennerds geworden. “Vorig jaar was mijn doel om veertig boeken te lezen,” zegt Nynke. “Dat heb ik gehaald, dus mijn doel voor dit jaar is met vijf boeken verhoogd. Ik heb ook een reading journal waarin ik bijhoud op welke dagen ik lees, hoe ver ik ben, hoe dik het boek is, welk genre het is, en of het een fysiek boek is. En nee, ik lees niet alleen dunne boeken. Al kan ik daar wel makkelijker naar grijpen als ik een paar weken achterloop op mijn doel.”

Waarom gebruiken we massaal apps om alles bij te houden in ons leven? Het groeiende gebruik van self-tracking-technologieën gaat volgens psycholoog Hanan Haddouch samen met het gevoel dat we geen grip hebben op ons leven. “We willen controle, en zo’n app die alles voor je bijhoudt en je notificaties stuurt om je scherp te houden, geeft dat,” zegt Hanan. “Daarbij zitten we door de coronacrisis veel thuis. Dan kan het fijn zijn om een extra stimulans te krijgen om naar buiten te gaan en gezond te blijven.”

Nynke is het met Hanan eens. “Ik hou de controle omdat ik mijn smartwatch en apps puur gebruik als hulpmiddel. Het bepaalt niet mijn dag, maar helpt mij om die door te komen. Ik heb de notificaties uit staan, om obsessief checken zoveel mogelijk te voorkomen. Een app hoort niet je leven over te nemen.”

Bij Sanne sloeg het tellen van calorieën vorig jaar door. “Ik was zo obsessief mijn calorieën aan het bijhouden dat ik elke theelepel olie noteerde,” zegt Sanne. “Als ik over mijn maximum van de dag heenging, at ik de volgende dag nog minder. Ik moest mijn fouten herstellen. Uren was ik bezig met tracken. Soms voelde het alsof de apps de controle hadden over mij, in plaats van andersom.

"Mijn kantelpunt kwam toen ik aan vrienden ging voorstellen of we gerechten konden eten die bij mijn voedingsschema paste. Eindelijk vroeg ik mezelf af of ik nog wel aan het genieten was. Tegenwoordig gebruik ik de calorieën- en voedingstracker-app meer als een rem zodat ik weet wat ik eet, en mezelf een halt kan toeroepen."

De grens tussen toewijding en obsessie is volgens psycholoog Hanan een grijs gebied. “We leven in een prestatiemaatschappij, en door data en resultaten kunnen we bepalen of we het goed doen, of niet. Het wordt gevaarlijk als een app gaat bepalen wat jouw zelfwaarde is. Of hoe mooi je bent.

"Daarbij heeft een app, smartwatch of stappenteller geen context hoe het mentaal en fysiek met je gaat. Misschien heb je een slechte dag, dat weet die app niet. Zo kunnen we aangemoedigd worden om resultaten en data meer te waarderen dan lichamelijke signalen als honger en onze gevoelens. Het is belangrijk dat je naar je eigen lichaam blijft luisteren. Het is goed dat je bijvoorbeeld door een smartwatch stilstaat bij je gedrag, maar reflecteren moet je zelf doen.”

Tracken Sanne en Nynke vanuit het idee van zelfliefde, of het gevoel dat ze niet goed genoeg zijn? "Ik denk vaak dat ik beter kan en niet goed genoeg ben,” bekent Sanne. "Waarom zou ik mezelf anders zo controleren met deze apps? Je stelt een doel op voor jezelf, en als je dat niet haalt, heb je gefaald. Ik creëer mijn eigen afwijzing.

"En als ik eerlijk ben, denk ik dat deze apps juist slecht kunnen zijn voor je mentale gezondheid. Die meldingen alleen al zijn gekmakend. En je wordt de hele tijd geconfronteerd met je geforceerde en vaak onrealistische doelen, omdat Pietje op Instagram die wel heeft gehaald. En als hij het kan, moet jij het ook kunnen."

Nynke is even stil en weet niet wat ze moet zeggen. "Aan sommige apps beleef ik veel plezier,” begint Nynke. “Ik vind het heerlijk om meer te lezen. Maar ik gebruik de calorieteller-app bijvoorbeeld weer om af te vallen. Dus nee, ik ben nu niet tevreden met mijn lichaam. En laat ik duidelijk zijn: door het tracken ben ik niet meer van mezelf gaan houden, of ben ik gelukkiger."

In de kern zijn de apps, Fitbits en stappentellers volgens Hanan goed om mensen bewust te maken van hun gezondheid en welzijn. "Korte en duidelijke doelen werken beter, motiveren meer en zijn realistischer dan vage doelen die pas haalbaar zijn op de lange termijn. Als je dan een groot doel hebt, verdeel dat in kleine stappen. Geef jezelf de tijd: je hoeft niet alles binnen een maand te halen. Of een jaar. En vergeet niet dat het leuk moet blijven. Je doelen horen niet een derde baan te zijn.”

Ondanks hun haat-liefdeverhouding met de self-tracking-apps denken Nynke en Sanne dat een definitieve break-up voor nu niet mogelijk is. “Mijn smartwatch heb ik dag en nacht om,” zegt Nynke. “Maar ik ga niet meer gelijk na elke workout mijn data checken om te kijken hoeveel ik heb verbrand en wat mijn hartslag is.

"En als ik een keer in mijn calorieën-app tweehonderd gram noteer in plaats van tweehonderdtien, vergaat de wereld niet. Ik wil ook niet voor altijd verbonden blijven aan een calorieënteller. Elk koekje of appeltje bijhouden lijkt mij geen leuk leven.”

Dit is een productie van ons jongerenplatform bij 3FM. Samen met de dj's en andere programma's van 3FM zetten zij belangrijke sociaal-maatschappelijke onderwerpen voor jongeren op de agenda. Wil je ook iets agenderen? Mail naar socialmatters@3fm.nl.