Sijmen werkt in de jeugdgevangenis

Sijmen werkt in de jeugdgevangenis in Breda, waar 3FM-DJ Herman Hofman onlangs was om een podcast voor Tussenuur, het jongerenplatform van Human, op te nemen. Sijmen is verantwoordelijk voor de begeleiding en verzorging van een groep jongeren. Tussenuur sprak met hem.

"Ik leid de jongeren door het hele dagprogramma," legt de senior pedagogisch medewerker uit. Hij wekt ze ’s ochtends, zit hij bij hen aan het ontbijt, brengt ze intern naar school en haalt ze weer op. In de avonden speelt hij spelletjes met ze op de leefgroep. Volgens Sijmen is een dagstructuur erg belangrijk voor de jongens die vastzitten. "Veel jongeren hebben dat buiten niet. Dat is al een heel simpel voorbeeld van behandelen. We doen eigenlijk niks anders de hele dag."

Daarnaast houdt hij vaak, als mentor, een praatje met sommige jongens op de leefgroep. Hij merkt dat veel van hen in de weerstand binnenkomen. "Ze zijn niet altijd gewend om problemen op tafel te leggen of zijn bang om zich kwetsbaar op te stellen."

"Ik probeer ze elke dag weer te motiveren," vervolgt Sijmen. "Het is wachten tot zij zich openstellen. Dat moment grijp ik aan om in gesprek te gaan." Soms geeft een potje voetbal iemand de mogelijkheid om te vertellen dat hij zich schuldig voelt, dat hij niet bij de verjaardag van zijn zusje kan zijn. Of vertelt iemand tijdens het tafeldekken dat hij uit zijn plaat ging omdat hij bang was voor een belangrijke toets. 

Hij voert met veel geduld en zonder oordelen het gesprek en kijkt door het gedrag van een jongen heen. "Om hier te werken, moet je wel willen investeren in jongeren. Als je dat niet wil of niet kan, moet je hier niet zijn."

Jongeren die in een jeugdinrichting terechtkomen, zitten nog in voorarrest of hebben van de rechter al een straf gekregen. Vanaf de eerste dag dat een jongen binnenkomt, wordt gestart met behandelen. "In het jeugdstrafrecht staan behandelen en straffen naast elkaar," aldus Sijmen. Daarnaast kan iemand een PIJ-maatregel krijgen, zoals Costa uit de Tussenuur-podcast.

Officieel staat dit voor Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen, maar in de volksmond wordt het ook wel jeugd-tbs genoemd. "In alle gevallen behandelen we de jongere en iedereen heeft zijn eigen traject," legt Sijmen uit. "Elke jongere heeft zijn eigen leerdoelen, waar ik op focus. Ik ondersteun ze bij hun ontwikkeling."

"Een jongere wordt hier geplaatst en moet het uiteindelijk zelf gaan doen, maar hij staat er niet alleen voor. Hij doet het met zijn hele omgeving. We betrekken ouders erbij, om de jongeren een goede kans te geven en klaar te stomen voor zijn terugkeer in de samenleving."

Volgens Sijmen helpt het als de directe omgeving contact houdt en weet waar de jongere aan werkt en mee worstelt, zodat zij hun gedrag hierop kunnen aanpassen als de jongere weer vrijkomt. "We proberen de drempel zo laag mogelijk te maken, zodat de jongere thuis ook op de been blijft. Uiteindelijk moet het sociale netwerk het weer van ons overnemen."

Sijmen vindt zijn werk een grote verantwoording naar de maatschappij. "Je doet je best om – binnen de tijd die je krijgt – te zorgen dat een jongen uiteindelijk op zijn eigen benen kan staan. We bouwen het langzaam op, maar de tijd verschilt per individu. Het ligt eraan in welke fase ze zijn."

Sijmen zoekt in zijn behandelingen naar redenen voor iemands gedrag en werkt met de jongere aan een persoonlijk plan om de situatie te stabiliseren. "De ene ziet snel dat het anders moet en gaat meteen aan de slag. De ander blijft zichzelf nog lang tegenwerken of valt terug in zijn oude patroon. Het is tof als ik ze tools kan geven om dat te leren herkennen en ze de keer daarna wel over die hobbel heen te zien komen."

Zo mag een jongen pas op verlof, als hij binnen heeft laten zien te kunnen werken aan zijn leerdoelen en zich aan afspraken kan houden. "Als dit binnen lukt, gaan we het buiten proberen. Net zolang tot hij weer zelfstandig kan meedraaien in de maatschappij."

Volgens Sijmen is een verlof te vergelijken met een opvoeding. "Jouw ouders lieten je eerst ook niet alleen naar school fietsen, maar brachten je. Toen ze dachten dat je het zelf kon, mocht je het alleen gaan doen en moest je bellen als je er was. Dat is eigenlijk precies wat wij doen. Wij bereiden jongeren voor, net zolang tot ze het zelf kunnen."

Als een jongen 'verkeerd fietst', gaat Sijmen met hem in gesprek. "Bij ongewenst gedrag sanctioneren we en begrenzen we ze meteen, maar ik wil ook weten waarom hij verkeerd fietste."

Behandeling staat namelijk centraal in de jeugdgevangenis, hoewel Sijmen vaak genoeg hoort dat de jongeren in de jeugdgevangenis gestraft moeten worden. 'Laat die jongens maar vijf jaar binnen zitten,' klinkt het dan vanuit de samenleving.

Volgens de groepsleider is dat makkelijk gezegd, maar de jongeren moeten na een tijdje ook weer meedraaien in diezelfde samenleving. "Natuurlijk moeten ze een straf krijgen voor wat ze hebben gedaan en het leed van slachtoffers is niet te verzachten. Maar als we niks aan hun gedrag doen, maken ze dezelfde fout weer."

"Veel jongeren die hier zitten zijn zelf ook slachtoffer," vervolgt Sijmen. "Ze hebben dingen gedaan die echt niet door de beugel kunnen, maar je moet niet alleen oog hebben voor het delict." Sijmen benoemt dat er ook gekeken moet worden naar wat er vooraf heeft afgespeeld, binnen de opvoeding van een jongen, en waar het uiteindelijk naartoe kan.

"Als je ze kan helpen om niet meer in de oude situatie terecht te komen of soms zelf een diploma of uitzicht op een baan kan geven, dan is de jongere daar mee geholpen en de maatschappij uiteindelijk ook. Er zit potentie in elke jongere. Dat mag je nooit uit het oog verliezen."