8 december 2022 | 22:15 uur | NPO 2
In Het is geen Verleden - 08 12 1982 blikt regisseur Ida Does aan de hand van getuigenissen, archiefbeelden en het werk van hedendaagse kunstenaars terug op de gebeurtenissen van die nacht, dit jaar veertig jaar geleden. Journalist Noraly Beyer spreekt in de documentaire met jongeren en generatiegenoten over een verleden dat geen verleden blijkt te zijn.
Voor veel mensen heeft deze decembernacht Suriname voorgoed veranderd. De folteringen en moorden die in Fort Zeelandia plaatsvonden worden door professor John Dugard, Zuid-Afrikaanse mensenrechtenexpert, betiteld als misdrijven tegen de menselijkheid. Noraly Beyer spreekt in Het is geen Verleden - 08 12 1982 met onder andere Dugard, advocaat Gerard Spong, studenten van de Anton de Kom Universiteit in Paramaribo en verschillende hedendaagse kunstenaars. Daarnaast voert Beyer gesprekken met getuigen die niet eerder hun verhaal deelden, zoals toenmalig verpleegkundig directeur Rita Small van het Academisch Ziekenhuis Paramaribo en uitvaartmedewerker Cornelly Bruyning. Violist Yannick Hiwat schreef het nummer 08 12 1982, de soundtrack van de film.
“Uit onze gesprekken met nabestaanden bleek dat er grote behoefte is aan kennisoverdracht. Daarvoor moesten we alle feiten, hoe pijnlijk ook, onder ogen durven zien.”
De documentaire bevat indrukwekkende getuigenissen en reconstructies die ontleend zijn aan het 8-december strafproces, dat leidde tot een vonnis van twintig jaar voor voormalig legerleider en oud-president Desi Bouterse. Het geeft tezamen een schrijnend en gruwelijk beeld van die bewuste nacht.
Achtergrond
Op 25 november 1975 werd Suriname onafhankelijk. De grondwet was unaniem door het parlement goedgekeurd en waarborgde mensenrechten en de democratische rechtsstaat. Op 25 februari 1980 werd de grondwet geschonden door een groep onderofficieren, die onder leiding van Desi Bouterse een staatsgreep pleegden. Er vielen doden. Suriname werd een militaire dictatuur met avondklok, samenscholingsverbod en censuur. Beloofde verkiezingen kwamen er niet. De bevolking kwam in opstand en eiste dat de militairen terugkeerden naar de kazerne. Op 8 december 1982 werd de democratische beweging het zwijgen opgelegd. Vakbonds- en mediagebouwen werden in brand geschoten. Critici werden ontvoerd, en gefolterd en vermoord in Fort Zeelandia. 'Op de vlucht neergeschoten', zei Bouterse in zijn eerste verklaring.
Ida Does, geboren in Suriname, is regisseur en producent van documentairefilms. Haar meest recente film Nieuw Licht – Het Rijksmuseum en de slavernij (2021) werd internationaal bekroond en stond op de shortlist van de Prix Italia 2022 in de categorie TV Performing Arts. In 2017 werd zij op het CaribbeanTales International Film Festival in Toronto bekroond met de CineFAM Award voor beste vrouwelijke regisseur.
Noraly Beyer, geboren op Curaçao uit Surinaamse ouders, volgde in Nederland de middelbare school en de pabo. In 1970 verhuisde ze naar Suriname, waar ze bij de Surinaamse Televisie Stichting werkte als redacteur/presentator. Na de Decembermoorden van 1982 keerde ze terug naar Nederland en was ze tot eind 2008 werkzaam bij de Wereldomroep en het NOS Journaal. Sindsdien is ze onder meer researcher voor theatermakers, gespreksleider, voorlezer, jurylid van kunst- en cultuurprijzen en schrijver. Haar boek Recht en waarheid maken vrij ligt aan de basis van deze documentaire.