Hoe ga je goed om met je ex na een scheiding?

In de podcast Scheiden met Stine gaat Stine Jensen in gesprek met experts, ervaringsdeskundigen en schrijvers over verschillende aspecten van het scheiden. Als rode lijn door alle afleveringen loopt Stines eigen scheidingsverhaal, waarbij ook haar dochter Vicky en ex Jaime aan het woord komen. Luister de podcast via Spotify, RSS, Apple en alle andere podcastplatforms. 

Tineke: "Wij zeggen altijd: de SCHIP-aanpak is een herstelmodel, om de verbroken relatie met de partner om te vormen naar een relatie van partners in ouderschap. Het doel is om de kinderen te vrijwaren van alle ellende die een scheiding met zich meebrengt. Het is een manier om een nieuwe verbinding aan te gaan."

Leoniek: "In tien à vijftien bijeenkomsten ga je samen met je ex-partner door vijf fasen. SCHIP is een acroniem voor die fasen: 1. Samenkomen; 2. Conflict- en Verliesverheldering; 3. Helpen horen; 4. Integratie en 5. Partners in ouderschap. Essentieel aan deze therapie is dat de kinderen er buiten worden gelaten. Als je in stress verkeert, kun je niet door de ogen van je kind kijken. Het komt pas echt goed met de kinderen als hun ouders goede ex-partners kunnen zijn. Eerst moet je herstellen en onthechten van de liefdesrelatie met je ex, om vervolgens te verbinden als ‘partners in ouderschap'."

Tineke: "Ik had een man in de praktijk die voor de verwerking van zijn scheiding kwam. Hij had al drie mediators versleten, het had niets opgeleverd. Omdat ik een boek heb geschreven over de connectie tussen verlies en conflict (Rouwconflict), kwam hij met hoge verwachtingen naar mij. Maar deze man was zó boos, er kwam stoom uit zijn oren.

"Toen kreeg ik een ingeving. Ik dacht: Wat als hij bij mij was gekomen omdat hij zijn kind had verloren? Dan had ik zijn ex erbij betrokken. Je hebt elkaar nodig om te herstellen. Echtscheiding genereert rouw. En dat verlies verdient aandacht. Toen heb ik Leoniek gebeld om te onderzoeken hoe we de begeleiding na een echtscheiding vanuit het rouwperspectief konden gaan behandelen."

Leoniek: "Zo’n blik op scheiden was er nog niet, tot onze verbazing. Alle andere aanpakken zitten op communicatie en zijn toekomstgericht. Rouw wordt doorgaans aan de dood gekoppeld, maar niet aan echtscheiding. Mensen willen na een scheiding ‘vooruit’, naar de toekomst kijken en het beste voor de kinderen.

"Maar dat gaat te snel, je moet eerst drie stappen terug. Ouders hebben het beste met hun kinderen voor, maar het lukt ze toch vaak niet om het ruziemaken te stoppen. Het is onnatuurlijk om die ouders de toekomst in te drukken terwijl er een relatie ligt met pijn, verdriet en kwetsuren. We zijn de therapie eerst gaan uitproberen met stellen, en de focus op verlies bleek te werken."

Leoniek: "Omdat deze aanpak niet over de kinderen gaat. De conflicten liggen op (ex)partner niveau en worden uitgevochten op ouderniveau. Zolang er geen aandacht is voor de pijn onder het conflict, gun je de ander niets. Alle energie en geld gaat ook op aan het conflict bij een scheiding."

Tineke: "In vijf fasen bouwen we aan herstel van vertrouwen. Er vindt een reconstructie plaats waarom deze relatie is misgelopen. Hierdoor ontstaat er ruimte om naar je eigen aandeel te kunnen kijken, daar verantwoordelijkheid voor te nemen en daarmee de ander te erkennen in zijn of haar kwetsuren en pijn.

"Mediation is gericht op oplossen conflicten, maar dat lukt niet als er nog teveel pijn van het verlies onder zit. De SCHIP-aanpak richt de aandacht op het verlies dat zich schuilhoudt onder het conflict. Daardoor ontstaat er verzachting in plaats van hardheid. Je hebt namelijk alle twee iets verloren. Ook wanneer een van de twee bijvoorbeeld een ander heeft. Het idee heerst dan vaak dat diegene geen recht heeft op rouw. Als de andere partij hoort ook dat er rouw is bij degene die heeft verlaten, is dat vaak een verademing."

Tineke: "Verlies en conflict zijn de twee grootste ontregelaars in een mensenleven. Iedereen probeert dit te vermijden. Onder heel veel verliezen ligt een conflict. En onder heel veel conflicten liggen verliezen. Bij (v)echtscheidingen zijn er emoties van verdriet en boosheid. Boosheid is de makkelijkere emotie, want verdriet maakt kwetsbaar. En kwetsbaarheid komt niet van pas in een gevecht.

"Uit verlies ontstaan weer nieuwe conflicten. Exen worden steeds grimmiger, het is als een olievlek die zich uitbreidt. Conflict is ook gemakkelijker hanteerbaar voor de omgeving. Mensen zeggen dan ‘zet ‘m op’ of ‘wees blij dat je van hem of haar bent’, maar reageren op verlies is lastiger, en pijnlijker."

Leoniek: "Wij maken je weer toerekeningsvatbaar. Ik zou zeggen: hoe eerder je na de scheiding start met therapie, hoe beter. Kom het liefst zo snel mogelijk, want dan zit het conflict minder vast. Maar het kan ook tien jaar na dato, zoals jij zelf hebt gedaan. Het is helemaal niet erg dat je ontoerekeningsvatbaar bent, daar zijn wij juist voor."

Tineke: "Ook bij twijfel kan scheidingstherapie een goede manier zijn om uit te zoeken of en hoe je verder wil of dat je uit elkaar wilt gaan. Of als de een uit elkaar wil, en de ander niet. Vaak worden moeilijke zaken vermeden. Zoals ‘geheimen’ die er spelen, al gebruiken wij dat woord niet, want een geheim is groot en zwaar. We vragen: ‘Wat is er wel en mag hier niet zijn?’

"Je moet het zo zien: emotionele pijpleidingen zijn verstopt geraakt en die hebben lucht en ruimte nodig. Prof. dr. Martin Euwema heeft ooit gezegd: ‘Het vermijden van het conflict staat de oplossing in de weg en draagt het verlies in zich.’ Wij mensen vermijden veel omdat we bang zijn de relatie te verliezen en de tragiek is hoe meer we vermijden hoe groter de kans is dát we de relatie verliezen. Natuurlijk is het eng, je hebt geen zekerheid dat het aangaan leidt tot de oplossing. Je loopt een risico dat je iets verliest."

Leoniek: "Rituelen zijn markeringsmomenten. Een scheidingsritueel kan je niet zomaar doen. Als iemand je belazerd heeft en je het licht niet in de ogen gunt, dan ga je daar niet hup, een ritueel mee doen. Wij gebruiken het ritueel in fase 4 van de therapie, als een manier om de relatie achter je te laten en de overgang te maken naar: Hoe ga je nu verder als ouders? Je moet piketpaaltjes slaan om oude koeien achter je te laten. De partners zeggen heel bewust dat wat was laten we achter, en we verbinden ons voor de toekomst naar ouderschap."

Tineke: "Het is net als iemand die doodgaat, die begraaf je, dat is ook een ritueel. Nu begraaf je de relatie. De vorm bedenk je zelf, het kan van alles zijn: trouwringen smelten, een boom planten, maar ook zoiets als een kop koffie samen drinken en daar nog iets bij zeggen tegen elkaar.

Na het ritueel volgt nog een opdracht: wat kan jij doen om ervoor te zorgen dat de ander jou weer gaat vertrouwen. Dat is een moeilijke, maar effectieve opdracht. Want je keert het om, en activeert je zelf. En dan vragen we aan de ander: denk je dat dit jou gaat helpen?"

Leoniek: "Nee, nog niet. De maatschappij zit hier nog te veel met de handen in het haar als het om scheiden gaat. Hulpverleners laten zich vaak gijzelen door ouders door mee te gaan met de wens van ex-partners om niet samen de relatie af te hechten. SCHIP is in 2016 is ontwikkeld en sinds 2017 wordt de aanpak toegepast. De resultaten van de SCHIP-aanpak zijn zeer hoopvol.

"We zitten nu in een fase dat we heel goed inzien dat we de kinderen van de toekomst kapot maken als we blijven vechtscheiden. Het aantal ‘parallelle ouderschappen’ is nog altijd hoog in de samenleving (dat is als ouders elkaar niet meer spreken). Dat levert gesplitste kinderen op. De trend is dat we snappen dat het anders moet. Een relatie die je samen ooit bent aangegaan zul je ook samen moeten afhechten, daar heb je die ander voor nodig omdat je bij ieder hoogte- en dieptepunt die ander weer als mede-ouder tegenkomt."

Tineke: "Wij draaien het om. Als de relatie tussen ex-partners op orde is, lopen de onderhandelingen over praktische zaken beter. Wij zien juist dat mensen er niet uit komen op papierwerk, omdat er nog pijn, rouw en conflict ligt in de relatie die is geweest. Tegen het einde van de therapie kan het overleg beginnen. Want dan gun je elkaar weer wat."

Leoniek: "Ga in therapie en onderzoek heel goed of dit echt is wat nodig is. Denk niet te snel: hier komen we nooit uit. Mensen gaan meestal uit elkaar vanuit moedeloosheid omdat ze elkaar niet kunnen bereiken."

Tineke: "En dan is de kans groot dat er een vacature ontstaat. Je kunt er vergif op innemen dat als er dan een leuke mevrouw of meneer in beeld komt, dat ontrouw op de loer ligt. Dat is doorgaans geen afwijzing van de ander, zoals therapeut Esther Perel het ook zegt, maar je gaat op zoek naar je eigen leuke zelf. Dus onderzoek het. Denk niet te snel: het is op."

Het boek van Tineke Rodenburg en Leoniek van der Maarel over de SCHIP-aanpak heet: Vechten voor je Scheiding, Schipbreuk geslaagd. Een Aanpak voor Postrelationele Rouw.