‘Het leven zal nooit meer zo zijn als toen mijn ouders nog leefden’

Schrijver Marieke Poelmann kan zich de dag van de vliegramp bij Tripoli nog haarscherp herinneren. Haar ouders waren onderweg naar huis na hun reis in Afrika, een vakantie waar ze al tijden naar hadden uitgekeken. Maar thuis zouden ze nooit meer aankomen: het vliegtuig stortte neer vlak voor de landingsbaan in Tripoli en allebei kwamen ze om het leven.

De plotselinge dood van haar ouders zet de wereld van Poelmann op z’n kop. Hoe ga je om met zo’n verschrikkelijke gebeurtenis? En hoe verandert het je kijk op het leven? “Het leven zal nooit meer zijn zoals daarvoor.”

"Ik zou ‘m bijna van uur tot uur kunnen reconstrueren. Ik ging net weg bij mijn toenmalige vriend om aan mijn scriptie te gaan werken, toen mijn broer belde. Ik wilde de lift instappen, dus ik dacht ik bel hem later wel terug, het is vast niet belangrijk.

Maar toen ik beneden was belde hij nog een keer. Ik nam op en hij zei meteen, nog zonder ‘hallo’ te zeggen, dat er een vliegtuig was neergestort en dat hij dacht dat onze ouders daarin zaten. Ik ben terug naar binnen gerend en daar stond de tv aan, waar het nieuws al op het journaal te zien was."

Tekst gaat verder na afbeelding

"Ik zei de hele tijd tegen mezelf dat het niet waar was. Ik probeerde in mijn hoofd contact met ze te maken: ‘papa, mama, waar zijn jullie?’. Maar ergens voelde ik wel dat het niet goed was."

"Heel waardevol. Het was een reis waar ze al lang over praatten, waar ze zo vol van waren en die ze zo goed hadden voorbereid. Nu hebben we alsnog meegekregen wat ze gezien hebben daar.

En het is heel bijzonder dat er een foto op staat die mijn moeder tien minuten voor het vliegtuig neerstortte heeft gemaakt. Zo weet ik dat ze de zon nog heeft zien opkomen."

"Het maakt het noodlottige van wat gebeurd is nog wat zichtbaarder. En het geeft een klein brokje informatie. Dat ik weet dat ze wakker was bij de landing, en de ramp dus bewust mee moet hebben gemaakt. Dat vind ik een moeilijk besef."

"Dat weet ik niet. Het helpt me ook weer om te kunnen geloven dat het echt gebeurd is. Om het te aanvaarden."

"Je bent in één klap geen kind meer. Je bent ook niemands kind meer. Er is niemand die op die onvoorwaardelijke manier van jou houdt, voor jou garant staat, jou zo vanzelfsprekend bij de hand neemt in het leven."

Tekst gaat verder na afbeelding

"Ja. En je staat er alleen voor, zo voelde het."

"De eerste keer dat ik een eigen huis kreeg, toen ik trouwde, toen ik afstudeerde. Bij al die grote mijlpalen, zijn de twee mensen die het meest trots zouden zijn geweest van iedereen, er niet bij.

En zulke momenten blijven terugkomen, groot en klein. Als ik een recept niet meer weet bijvoorbeeld, en daarover mijn moeder zou willen bellen. Of als ik even niet lekker in m’n vel zit. Als ik vroeger naar huis ging, werd er daar als vanzelfsprekend voor me gezorgd. En mijn ouders vonden het ook fijn als ik er was. Het zijn mensen die altijd blij zijn dat jij er bent en altijd graag in jouw nabijheid willen zijn. Dat valt allemaal weg."

"Hoe moeilijk het ook is om geen ouders te hebben, het geeft me ook de kans om zelf iemand te zijn. Om op mezelf te staan en volledig mijn eigen keuzes te maken."

"Mogelijk wel, ja. Dan was hun mening, of zelfs hun oordeel, altijd een factor geweest in de beslissingen die ik zou nemen. Maar dat oog van mijn ouders keek niet meer mee. Dus ik heb volledig mijn eigen identiteit kunnen ontwikkelen en daarin zit ook een kracht. Deze gebeurtenissen hebben me bijvoorbeeld mijn schrijverschap gebracht. Ik weet niet of dat gebeurd zou zijn als ze nog geleefd hadden."

"Ik heb er veel moeite mee als mensen dat zeggen. Het is een romantisch idee van een soort voorbestemdheid, alsof overal een bedoeling achter zit. Vroeger geloofde ik daar zelf ook in, dat gaf me rust.

Maar nu vind ik het bijna pijnlijk als mensen dat zeggen. Hoe kan er een reden zijn dat mijn ouders moesten sterven? Dat alle mensen uit dat vliegtuig dood moesten? Als daar een bedoeling achter zit, dan sta ik niet achter het leven. Nee, het helpt mij juist om het te zien als heel tragische, maar volstrekt willekeurige gebeurtenis."

"Ja, absoluut. Er is een heel duidelijk voor en na. Het leven zal nooit meer hetzelfde zijn."

"Ik denk dat het een extra lading heeft gekregen. En zeker de laatste jaren dringt de zoektocht naar de zin van het leven zich meer op.

Ik wil namelijk graag moeder worden, maar het is moeilijk voor mij om zwanger te raken. Ik vraag me af wat de betekenis van het leven is, in de situatie dat ik geen generatie meer voor mij heb, en er ook geen generatie na mij komt."

"Het lijkt me mooi en betekenisvol om een kindje te mogen dragen. En vervolgens om het op de wereld te zetten, het groot te zien worden en daar mijn bijdrage aan te leveren.

En het heeft ook een diepere laag. Kijk, als je het leven helemaal platslaat, waartoe zijn we dan op aarde? Om ons voort te planten. Nou hebben wij daar als mensen natuurlijk de keuze in. Maar als je de keuze hebt gemaakt dat je graag een kind wil, en dat lukt niet, omdat jouw lichaam niet doet wat het zou moeten doen… Dat raakt je op een vergaand diep niveau, in de kern van je wezen.

En mij brengt het ook terug naar vroeger. Als kind ben ik veel gepest, waardoor ik al jong heb meegekregen: jij voldoet niet. Jij bent niet goed zoals je bent. Nu ik meemaak dat mijn lichaam ook daadwerkelijk niet doet wat het hoort te doen, lijkt het bijna alsof die pesters gelijk hebben. Alsof er echt iets mis met mij is."

"De laatste jaren, zeker ook met het fertiliteitstraject, is het soms best duister. Ik kan dan veel troost halen uit de schoonheid in de natuur. Zeker in de prachtige, machtige Zwitserse bergen, daar voelt het alsof ik bij leven de hemel bezoek."

"Ja. Ik denk dat de hemel zit in de harmonie met de natuur. Dat je je daar één mee voelt. Het idee dat ik deel uitmaak van die natuur, geeft me ook troost. Ik heb geen directe lijn meer met mijn ouders, en stel dat er ook geen gezin komt, waar haal je dan nog het gevoel uit dat je onderdeel bent van een groter geheel? Voor mij zit het antwoord op die vraag in de natuur. Ik sta niet helemaal op mezelf, maar ik ben verbonden met alles om mij heen."

Kijk Over Leven met Coen Verbraak, waarin hij met tien uiteenlopende gasten als cabaretier Jochem Myjer, culinair schrijver Nadia Zerouali, astronaut André Kuipers, vliegramp overlevende Edu Nandlal en actrice Margôt Ros spreekt over wat het bestaan de moeite waard maakt. Vanaf 7 september elke woensdag om 21:00 uur op NPO 2, of luister de lange versies van de gesprekken via de podcast, of stream via NPO Start.

Wil je zelf doorpraten over de grote vragen? Dat kan op 9, 16 en 23 oktober in het ARTIS-Groote Museum. Meer informatie vind je hier.