Zo voer je een laagdrempelig diepgaand gesprek

Het is een hete middag, de zon schijnt, de lucht is blauw, leerlingen lopen in shirts met korte mouwen. In het theaterlokaal van praktijkonderwijsschool Limes in Katwijk maakt lerares Roos zich klaar voor een spraakmakende les. Na een paar tikken op haar toetsenbord komt de beamer langzaam tot leven. Het beeld dat achter dramadocent Roos verschijnt is van De Vloer op Jr. Kort. Daarna klinkt het geluid van de schoolbel, de pauze is voorbij. 

De leerlingen komen het lokaal binnen en lopen doelbewust naar de achterste rijen. “Komen jullie op de voorste rijen zitten,” vraagt Roos. Met enige twijfel staan ze op en komen ze dichterbij, hun gezichtsuitdrukkingen neutraal als ze naar het scherm turen. Onderling worden op zachte toon gesprekken gevoerd. 

Na vijf minuten is het toch echt tijd om de les te beginnen. Maar éérst nog even vragen naar de plannen van haar leerlingen voor de meivakantie. Het zet de toon voor de rest van de les: informeel, open en persoonlijk.

Wat is cultuur? Het is een vraag met een filosofische aard. Best een diepe vraag om mee te beginnen, toch durft Roos het aan. In de klas wordt het stil, maar in de ogen van de leerlingen zie je een blik van herkenning. "In mijn cultuur is familie heel belangrijk," zegt een jongen. "Bij ons in de familie is hard werken heel belangrijk," voegt een ander toe. Vervolgens graaft Roos nog wat dieper. "Wat zouden jouw ouders doen als je je verkering mee naar huis zou nemen?" De klas reageert gelijk. De een zou dat niet mogen, de ander zou het prima vinden, of "het hangt er vanaf of ze hem al kennen", horen we boven het geroezemoes uitstijgen. 

Met deze vraag heeft Roos een handig bruggetje gemaakt naar het hoofdonderwerp van de les, waar ze lesmateriaal van De Vloer op Jr. voor gebruikt. Na een korte uitleg over de video springt een leerling op om het licht te dimmen. Kort daarna galmen de iconische klanken van het intro van De Vloer op Jr. door het lokaal.  

Wanneer de acteurs op het scherm beginnen te spelen, valt iedereen stil. Aandachtig kijken de leerlingen naar Joes, die zijn vriendin komt ophalen bij haar thuis. Hij schrikt als hij ziet dat de vader van zijn liefde een Marokkaanse achtergrond heeft. Joes komt uit een extreemrechts gezin waar mensen met een migratieachtergrond over het algemeen niet geaccepteerd worden. Hoe reageert Joes op deze onverwachte situatie? 

Tijdens de video luisteren en kijken de leerlingen aandachtig mee. Bij de meest schurende opmerking zie je hun mond openvallen, schudden enkelen hun hoofd of hoor je zachtjes "Oef.." Het is duidelijk te zien dat de leerlingen worden meegenomen in het verhaal van Joes. "Je hebt er een beeld bij. Je hoort het, je ziet het, dus dan snap je het meer. Dat werkt beter dan een stukje lezen," vertelt een van de leerlingen achteraf. 

"Hoe kunnen Joes en Meral samen gelukkig blijven?" is de vraag waarmee de video de leerlingen achterlaat. Al voordat het licht weer aangaat beginnen de gesprekken. Roos schuift aan bij het gesprek. De stoel die eerst vergeten in de hoek van het lokale theater stond, staat nu pal voor de eerste rij waar de leerlingen zitten. Roos is nu niet alleen docent, maar een deelnemer, een gelijke. Er hangt een persoonlijke en gemoedelijke sfeer in de theaterzaal.  

Roos opent het klassengesprek met de vraag waar de video over gaat. Het blijft stil. "Wat voelt Joes?" Bij deze vraag schieten de handen van enkele leerlingen omhoog. Wanneer iemand het woord heeft, wordt naar elkaar gekeken en geluisterd. Er klinken geluiden van herkenning en inleving.

Dit is niet de eerste keer dat Roos met lesmateriaal van De Vloer op Jr. werkt en ook zeker niet de enige keer dat het een waardevol gesprek oplevert. "We hadden mooie gesprekken, waardoor ik een andere kant van de leerlingen heb kunnen zien. Op een gegeven moment waren de leerlingen met elkaar in gesprek en hoefde ik eigenlijk alleen nog maar te luisteren," vertelt Roos achteraf. "Sommige dingen zijn heel herkenbaar. Een van de video’s van De Vloer op Jr. gaat over een alcoholistische vader. Toen we dat keken zag ik een leerling helemaal in elkaar kruipen. Ze was eerst stil maar op gegeven moment zei ze: 'Ik heb ook zo’n vader.'" Niet alleen de openheid van de leerling, maar ook de reactie van de klas is Roos bijgebleven. "Ze vroegen toen: 'wauw, maar mag ik daar dan wat over vragen?’ Het brengt een heel mooi en open gesprek op gang. Dat vind ik altijd wel mooi om te zien."

Na het open gesprek bespreekt Roos een aantal stellingen, zoals 'maakt liefde blind?’ De leerlingen twijfelen geen moment aan het eerlijk delen van hun mening. Leerlingen gaan abrupt staan of blijven resoluut zitten. Iedereen krijgt de ruimte om zijn of haar mening uit te leggen. Er wordt niet gelachen, ze maken geen vervelende opmerking en minachting blijft achterwege. De leerlingen luisteren simpelweg naar elkaar, met respect voor de beleving van een ander - ook al hebben ze soms een andere mening. 

"Je merkt soms ook dat de leerlingen dieper gaan nadenken over hun mening tijdens het vertellen van die mening. Dan zie je ze denken: maar wat zeg ik eigenlijk? Dat vind ik eigenlijk helemaal niet," vertelt Roos. "Ik merk ook dat de leerlingen meer tot elkaar komen. Denken wij hier hetzelfde over? Ja? Oh. Ik heb je in die vier jaar dat we bij elkaar in de klas zitten eigenlijk nooit echt gesproken, maar we hebben toch een klik samen. Ze komen erachter dat je ook hetzelfde kan denken als iemand die je niet mag."

Het uur is voorbij gevlogen. Voelt dat voor de leerlingen ook zo? Wat vinden zij van deze les? "Ze doen mee en kunnen de les af en toe volkletsen, dat zegt al dat ze het leuk vinden en een mening hebben," legt Roos uit. "En die mening mogen ze ook altijd delen. Als jij iets anders vindt dan een ander, is dat prima."

De leerlingen beamen dit. "Door deze les leer je ook de andere kant kennen. Je leeft je in in iemand anders. Iedereen heeft zijn eigen mening toch?"

Wil je ook aan de slag met HUMAN Educatie? Bekijk al ons gratis lesmateriaal op onze educatiepagina!