Okan Akyuz, lid van de Turkse Atheïstische Gemeenschap en Atheist Alliance International, verloor zijn geloof tijdens zijn tienerjaren. Hij praat openlijk over hoe angst en gebrek aan weerstand momenteel religieuze fanatici ‘helpen’ hun gedachtegoed te verspreiden. Waar faalt tolerantie? En hoe kunnen humanisten in het Westen het juiste tegengas bieden?
Een naar verluidt geënsceneerde staatsgreep met Erdogan als regisseur, De ban op Darwins evolutietheorie op scholen en atheïsten die continu bedreigd worden op sociale media. Volgens Akyuz zijn deze dingen alledaags voor een inwoner van het Midden-Oosten. Van seculiere haven naar onderdrukkende staat: wat is er met Turkije gebeurd?
Akyuz steekt een sigaret op terwijl hij tijdens een Skypegesprek vertelt over de bedreigingen die hij dagelijks ontvangt. De details wil hij de lezer besparen. Is hij bang? “Nee”, antwoordt hij snel. Hij zegt alleen bang te zijn voor Islam. Waarom? 'Omdat ik "heilig" geloof dat Islam de wereld gaat overnemen en deze niet veel goeds zal doen. De fanatici zullen slagen, omdat plekken als Europa te veel respect hebben voor de overtuigingen van anderen.' Hij vervolgt: 'Tolerantie is goed, maar grenzeloze tolerantie is gevaarlijk. Politici willen niet racistisch en intolerant overkomen. Een humanistische neiging. In mijn ogen is dit alleen maar nuttig als je terug kan vechten wanneer dat nodig is. Nu, als we kijken naar wat er gebeurt in Turkije, is het nodig om intolerantie te tonen. De eerste stap is het vormen van een gemeenschap: gelijkgestemden moeten zich verenigen als activisten in plaats van observanten in de strijd tegen religieuze onderdrukking.'
De Volkskrant kwam onlangs met een verontrustend bericht: Evolutieleer van Darwin verdwijnt uit Turkse scholen. Volgens Akyuz zit hier een heel verhaal achter. Sinds tien jaar verspreidt Adnan Oktar (een Islamistische creationist ) filmpjes over Darwins evolutietheorie en waarom deze kwaadaardig is. Oktar is beschuldigd van criminele activiteiten en staat er bekend om dat hij schaars geklede dames voor zich laat dansen, zoals Akyuz mij met behulp van een andere opname laat zien.
Inmiddels weigeren scholen Darwins leer te onderwijzen, volgens Akyuz uit pure angst voor figuren als Oktar. 'Denk je dat iemand hem echt serieus neemt? Natuurlijk niet! De scholen zijn bang voor vergelding als ze zijn boodschap negeren.' Hij vervolgt: 'Zelf heb ik geen kinderen, maar de kinderen van mijn atheïstische vrienden krijgen thuis les. Dit kregen ze al langer, want deze ontwikkeling gebeurde niet van de een op de andere dag. Het is een geleidelijke, vernietigende aanpak geweest.'
Hoe houdt een atheïstische activist als Akyuz zich mentaal staande in deze situatie? 'Prima', zegt hij terwijl hij zijn sigaretten zoekt. Maar voelt hij dan geen wanhoop? 'Nee', antwoordt hij, inmiddels lichtelijk verveeld. Hij zegt eerder last te hebben van andermans domheid. 'Vooral de mensen die leiders zoals Erdogan hoog in het vaandel hebben zonder enige vorm van kritiek, terwijl het zo duidelijk is dat hij de vrije wereld bedreigt. Hij kan alleen maar zijn zin krijgen door aanhangers en hun aantal in Turkije groeit as we speak.'
Wil hij dan niet verhuizen naar Europa? 'Nee, het is hier veels te vermakelijk!' Is Akyuz gek geworden door de onderdrukking? Hij lacht en legt uit dat hij Erdogan en zijn optredens ziet als het gedrag van een grappige kat op YouTube: 'Ze zijn een beetje dom, maar je kunt gewoon niet ophouden met kijken naar wat ze nu weer doen. Erdogans speeches hebben hetzelfde effect op mij.'
Daarnaast zegt Akyuz niet zo onder de indruk te zijn van Europa’s huidige vrijheid. 'Europa is te tolerant. Deze tolerantie, onder het mom van respect voor anderen, biedt fanatici te veel ruimte om te groeien in aantallen.' Is Europa dan een soort grote vijver voor een groeiende vis? Waar moet Europa dan wat minder tolerantie tonen? 'In de verkiezingen,' antwoordt Akyuz kalm en vervolgt: 'ik ben geen racist, maar Europa laat bijvoorbeeld allemaal vluchtelingen binnen zonder enige controle, waardoor gevaarlijke ideologieën zich gemakkelijk kunnen verspreiden. Daarom zeg ik dat ik Islamofobisch ben: Islam gaat de moderne wereld met alle bijbehorende normen en waarden vernietigen en krijgt hiertoe de kans, omdat de moderne wereld te tolerant is tegenover een duidelijke vijand.'
Maar deze angst staat haaks op Akyuz zijn onverschillige houding. Uiteindelijk, tegen het einde van het interview, geeft Akyuz toe dat hij soms de krant van zich afgooit na het zoveelste ontmoedigende bericht. 'Soms verlies ik mijn vurigheid even en kan ik mij niet meer met de politiek bezig houden en net zoals de meeste mensen heb ik ook gewoon hobby’s.' Hij vertelt trots over zijn het halen van zijn motorrijbewijs (op zijn Skype profielfoto prijkt Akyuz onherkenbaar met een motorhelm op). 'Rondrijden op de motor doet me vrij voelen, zelfs hier in de straten van Istanbul.'
Wat wil hij bereiken met dit interview? Wat zou hij willen van de lezer? 'Dat ze het lezen in een mooi park. Thuis ruikt het naar mensen.' Hij lacht luid en vervolgt: 'Sarcasme is een manier om met deze situatie om te gaan. Ik houd van Turkije. Het is het land van mijn voorouders en prachtig. Mensen maken het kapot. Geen ander organisme is zo vernietigend als de mens.'
Waarom vecht hij dan voor mensenrechten? 'Ik vecht niet voor iedereen, maar ik strijd tegen de mensen die het belachelijke mogelijk maken, die een land als Turkije weer naar de middeleeuwen terugdwingen. En waarom lukt het deze mensen? Omdat de resterende, jawel, mensen het toelaten. Terwijl ze dondersgoed voelen dat het fout gaat. Als activist vind ik dat iedereen zijn verantwoordelijkheid als mens moet nemen voor deze puinhoop. Humanisme is niet nutteloos, maar mensen die deze levensbeschouwing omarmen moeten kritischer kijken naar alles wat onze vrijheid bedreigt, om deze vervolgens te kunnen weren.'