Desinformatie in alle kleuren van de regenboog

Buitenhuis: "Wij zijn op plekken in Nederland gaan kijken waar de frictie rondom de regenbooggemeenschap aan de oppervlakte komt. Een van die plekken is de gemeentelijke politiek. Veel Nederlandse gemeenten hebben regenboogbeleid, en je ziet dat een aantal partijen zich daartegen keert. Daarbij gebruiken ze desinformatie, zoals de sprekers in onze uitzending het noemen. Dat leidt tot een soort opgeklopte hysterie, terwijl de beschuldigingen van die partijen juist is dat de regenbooggemeenschap zelf hysterisch is. Dus die titel heeft een dubbele betekenis."

Braam: "In de uitzending laten we drie concrete voorbeelden zien. Het eerste is de protesten rond Drag Queen Story Hour, waarbij dragqueens voorlezen aan kinderen. Zowel het voorleesuurtje als de protesten ertegen zijn ontstaan in Amerika, en in alle landen waar het sindsdien is georganiseerd, zie je ook die demonstraties. Ook hier in Nederland. En overal lees en hoor je dezelfde leuzen, bijvoorbeeld dat voorlezende dragqueens pedofielen zouden zijn, kinderlokkers of dat ze kinderen zouden seksualiseren."

"Het tweede voorbeeld is de lokale politiek. Tijdens voorbereidende gesprekken hoorden we dat de lokale afdeling van Forum voor Democratie in de gemeente Westland met een motie had voorkomen dat daar een inloopspreekuur voor seksuele voorlichting zou komen. In die motie zie je diezelfde anti-regenboog retoriek terugkomen. Tot slot hebben we gekeken hoe het klimaat is rond LHBTIQA+ op middelbare scholen. Ook daar zie je dat er steeds meer weerstand is vanuit ouders, leerlingen en zelfs medewerkers tegen bijvoorbeeld het organiseren van Paarse Vrijdag of het hijsen van een regenboogvlag op het schoolplein."

Buitenhuis: "En wat je op al die niveaus ziet, is dat precies dezelfde taal terugkomt als bij de protesten, online en wat politici zeggen. Je ziet hoe het doorwerkt in de samenleving. In wetenschappelijk onderzoek is nu ook vastgesteld dat de publieke opinie is veranderd op dit punt, dus dat het effect heeft. Daarbij is het wel belangrijk om te zeggen dat het om een kleine groep gaat die demonstreert, maar die heel goed in staat is om hun geluid over te brengen, waardoor het groter en meer wijdverbreid lijkt."

Buitenhuis: "Dan gaat het om het begrip 'genderideologie'. In de jaren 90 kwamen er steeds meer gelijke rechten op het gebied van vrouwenemancipatie en ook homo-emancipatie. Er zijn toen ook VN-resoluties aangenomen waarin die rechten werden vastgelegd. Volgens onderzoekers is dat het moment waarop er bij het Vaticaan gedacht werd: wacht eens even, hier moeten we iets mee. Als antwoord hebben ze toen dat frame 'genderideologie' bedacht: het is een ideologie, het is gevaarlijk, we moeten ertegen strijden."

"Dat frame is vervolgens overgenomen door een aantal rechtse en ultrarechtse partijen, die geld en middelen hebben om campagnes op te zetten rond dit thema, om nieuwe frames te bedenken, om te onderzoeken hoe je die de wereld instuurt en wat mensen aanspreekt. Het heeft zich geprofessionaliseerd in de afgelopen jaren, waarbij je ook ziet dat rechts-populistische politici en activisten dit thema overnemen. Poetin, Bolsonaro, Erdoğan, Pence, Orban, Wilders en Baudet: allemaal gebruiken ze dezelfde taal."

Buitenhuis: "In bijvoorbeeld Rusland, maar ook in landen in Afrika zijn de pijlen meer gericht op homo-emancipatie, terwijl die homo-emancipatie in bijvoorbeeld Noord-Amerika en veel landen in Europa al zo ver gevorderd is dat je er niet heel makkelijk meer mensen tegen krijgt. Wij zien dat als normaal. Maar trans, queer en non-binaire personen zijn nieuw, daar is nog weinig kennis over. Als je mensen dan voedt met misinformatie en zegt dat dat niet oké is, dan landt dat. Dus je ziet dat er van land tot land een andere focus wordt gelegd, een andere strategie wordt gekozen, maar in algemene zin komt het allemaal voort uit diezelfde anti-gender campagnes."

Braam: "We hebben uitgevraagd bij gemeenten of deze onderwerpen spelen. En dan zie je dat met name Forum voor Democratie hier vragen over stelt of moties indient. Van de 48 gemeenten waarin Forum vertegenwoordigd is en waarmee wij contact hebben gehad, zijn er in zeker elf gemeenten vragen gesteld of moties ingediend door die partij. In sommige gevallen ging het tijdens een meer algemene bespreking van een begroting van de gemeente ineens over 'regenboogideologie', 'regenboogwaanzin', of 'genderideologie'."

Buitenhuis: "In Westland waren plannen om een Sense spreekuur te organiseren, een spreekuur van de GGD met een verpleegkundige die gespecialiseerd is op het gebied van seksuele voorlichting. Dan gaat het bijvoorbeeld over anticonceptie, over soa’s, en het gaat veel over grensoverschrijdend gedrag, omdat het een vrij anonieme plek is."

Braam: "Dat spreekuur is onderdeel van het landelijke volksgezondheidsprogramma, en wordt al georganiseerd in veel gemeenten door het hele land, maar in Westland diende Forum voor Democratie een motie in, waarin je de anti-regenboog retoriek ziet terugkomen. Volgens de partij zou er tijdens het spreekuur gesproken worden over geslachtsoperaties en transseksuelen. Uit landelijke cijfers blijkt dat minder dan een procent van de vragen op Sense spreekuren over genderidentiteit gaat, en toch legde Forum in Westland daar de nadruk op in de motie, die vervolgens werd aangenomen."
 

Buitenhuis: "Wat wel echt een verandering is, is dat veel van dit soort organisaties lange tijd gedacht hebben dit te kunnen negeren, omdat het niet klopt en ze er geen aandacht aan wilden geven. Ongeveer iedereen die wij hebben gesproken, zegt nu: we moeten dit anders doen en zelf een tegengeluid laten horen, meer proactief zijn, misinformatie corrigeren en naar buiten treden."

Braam: "Medialogica gaat in essentie over het verschil tussen beeld en werkelijkheid en de beïnvloeding van de publieke opinie. Je ziet dat bij dit onderwerp hoe desinformatie en misinformatie worden gebruikt om een boodschap uit te dragen en hoe daarmee langzaam de publieke opinie opschuift. Wij hebben geprobeerd om te laten zien hoe dat werkt."

Buitenhuis: "Ik hoop dat als mensen zo’n boodschap voorbij zien komen, dat ze zich realiseren waar die vandaan komt en dat daar een bewuste strategie achter zit. Iemand zei ook: 'Dit is niet zozeer een gevoel dat leeft bij mensen, maar een gevoel dat aangewakkerd wordt.' En ik denk dat het heel belangrijk is dat we daar scherp op blijven."