Familieleden van de overleden notaris Arnold van den Bergh, die door een coldcaseteam is aangewezen als de verrader van Anne Frank, sommeren de onderzoekers om die beschuldiging niet meer te uiten. Dat meldt het televisieprogramma Argos Medialogica, dat zondagavond een uitzending brengt over ‘Het verraad van Anne Frank’. Het boek is door uitgeverij Ambo Anthos in maart uit de handel gehaald, nadat historici in een wetenschappelijk tegenonderzoek, de conclusies van het coldcaseteam onderuithaalden.

Leider van het coldcaseteam Pieter van Twisk, herhaalt in de televisie-uitzending de beschuldiging en vreest een gang naar de rechter niet: “Arnold van den Bergh is voor ons op dit moment nog altijd de hoofdverdachte”. Volgens Van Twisk is het coldcaseteam bezig, om het onderzoek te verkopen als een internationale documentaireserie, aan een streamingdienst als Netflix of HBO.

 “Verrader Anne Frank was Joodse notaris”, is de headline van het eerste NOS Journaal op 17 januari. In het onderstaande bericht wordt verslag gedaan van de conclusies van het coldcaseteam, dat na zes jaar onderzoek, Arnold van den Bergh aanwijst als de verrader van hét icoon van de Tweede Wereldoorlog. De gevoelige onthulling is wereldnieuws. ‘Een Jood verraadde een Jood’ is overal de strekking. Een anoniem briefje dat vader Otto Frank na de oorlog ontving, geldt voor het coldcaseteam als het fundament onder hun conclusie. De bevindingen van de onderzoekers krijgen aanvankelijk alle ruimte in de media.

"We hadden gewoon moeten zeggen: Dit is te gevoelig. Het embargo is onacceptabel."

hoofdredacteur van de Volkskrant, Pieter Klok

Verregaand embargo

“Die eerste headline was gewoon onzorgvuldig, door de stelligheid”, zegt Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur van de NOS, in de uitzending van Argos Medialogica. Samen met de hoofdredacteuren van NRC en de Volkskrant, betuigt de NOS nu spijt over de eerste berichtgeving. De drie redacties hebben destijds een verregaand embargo van de uitgever ondertekend, waarmee het de journalisten verboden was om de bevindingen van het coldcaseteam, vóór publicatie te toetsen bij onafhankelijke experts. “We hadden gewoon moeten zeggen: Dit is te gevoelig. Het embargo is onacceptabel”, zegt hoofdredacteur Pieter Klok van de Volkskrant nu.

Argos Medialogica spreekt ook met Mirjam de Gorter, kleindochter van notaris Arnold van den Bergh. Die werkte mee aan het onderzoek, maar zegt door het coldcaseteam ernstig te zijn misleid. De Gorter werd destijds volledig overvallen door de internationale mediastorm. “Ze hebben in het geheim gewoon een script, een scenario geschreven. Een waangeschiedenis, een leugen. Het is gewoon gedrukt. En het is gewoon verkocht! Ineens was mijn grootvader de verrader van Anne Frank.”

Anne Frank vormt al eerder de aanleiding voor een uitzending van Medialogica. In 2015 maakten Cees Overgaauw en Maud van de Reijt Annes Erfenis. Naar aanleiding van het vervallen van het copyright op haar dagboek in 2016 wordt in de uitzending de strijd om wie in de toekomst de regie heeft over de beeldvorming van Anne Frank onder de loep genomen. Onder andere schrijver van het toneelstuk ‘Anne’ Jessica Durlacher, historicus en oud-NIOD-medewerker David Barnouw, en literatuurwetenschapper Laureen Nussbaum komen aan het woord.

Uitgebreid tegenonderzoek

In de uitzending beklagen ook Ronald Leopold, de directeur van de Anne Frank Stichting, en Anne Frank-deskundige David Barnouw, zich over de handelswijze van het coldcaseteam. Zo worden zij ten onrechte als lid van het onderzoeksteam genoemd in een subsidieaanvraag aan de gemeente Amsterdam. De Anne Frank Stichting ontkent een samenwerking met het coldcaseteam. Ook Barnouw voelt zich misbruikt. Hij had zich juist al snel afgekeerd van het onderzoek. Barnouw: “Dat is niet koosjer. Dat je ongevraagd mijn naam noemt, is natuurlijk redelijk belachelijk.”

Naar aanleiding van het boek deed hoogleraar Joodse geschiedenis Bart Wallet met een aantal gespecialiseerde historici een uitgebreid tegenonderzoek. De conclusie is vernietigend: ‘Arnold van den Bergh is aantoonbaar ten onrechte beschuldigd en geframed als een slimme en listige Joodse notaris, met connecties met hooggeplaatste nazi’s’. Uitgeverij Ambo Anthos neemt op basis van dit tegenonderzoek het boek in maart uit de handel. Maar internationaal wordt het boek nog altijd in tientallen landen goed verkocht. Wallet: “Anne Frank is gewoon business. De afstand tussen de historische Anne Frank en het merk Anne Frank, is wel heel groot geworden. En het frame van Arnold van den Bergh als haar verrader, gaat nu de geschiedenis in.”