Discussie door de jaren heen

"Kleurlingen ergeren zich eraan omdat ze het als rassendiscriminatie beschouwen, dat de zwarte als knecht fungeert", stelt hoofddocent Arnold Ras in een Brabantse regiokrant in 1963. Dat verneemt hij in een gesprek met Nederlandse 'zwarten'. Ras wil zwarte piet in zijn dorp Wanroij afschaffen en vervangen door witte knechten.

Schrijver Godfried Bomans reageert in De Volkskrant als door een hond gebeten. Hij schrijft: "‘Ach heer, ook dat nog. De Afrikaanse bevolking vindt het niet prettig, zo meent hij, om in Nederland voor boeman te spelen. Ik geloof dat Ras de kennis in Oeganda en Tanganjika van Nederlandse gebruiken te hoog aanslaat. Zeker, ze houden ons daar nauwlettend in het oog, daar kun je donder op zeggen, maar dat ze van Zwarte Piet weten en daar ernstig onder gebukt gaan lijkt mij een overschatting van een algemene ontwikkeling."

Ras krijgt zijn witte knechten, maar een groot deel van Wanroij protesteert. In het geheim regelen ze zwarte pieten die bij de intocht van Sinterklaas aanwezig zijn. De witte knechten worden - zoals hieronder te zien - in plastic zakken afgevoerd.

In 1987 voert een Nederlander met een donkere huidskleur zèlf het woord, wanneer actrice Gerda Havertong in Sesamstraat aan Pino en vele kinderen probeert uit te leggen waarom Sinterklaas voor heel veel zwarte mensen niet bepaald een feest is. "Ik heb er genoeg van om voor pieterbaas uitgemaakt te worden. We kunnen bijna niet vrolijk zijn."

Zwarte piet zal alleen afgeschaft worden als ook blanke Nederlanders hun schouders eronder zetten, beseft schrijver Anil Ramdas in 1992. In een opiniestuk in het NRC Handelsblad stelt hij dat het Sinterklaasfeest racistisch is, maar dat het de vraag is of je aan blanke Nederlanders mag vragen zwarte piet af te schaffen.

In ieder geval zal het idee van een zwarte piet-loos Sinterklaasfeest ook omarmd moeten worden door de meeste blanke Nederlanders. "De migranten hebben geen keus dan te wachten op een welwillend gebaar van steeds meer en meer blanken, die de zwartheid van Piet overbodig vinden", schrijft hij in NRC Handelsblad.

In 2013 neemt de aandacht voor de eeuwig terugkerende discussie fors toe. In Google verdrievoudigt de zoekopdracht 'zwarte piet'. Aanleiding is de uitspraak van VN-consultant Verene Shepherd die het feest 'een terugkeer naar de slavernij' noemt. Als tegenreactie wordt de Facebookpagina 'Pietitie' opgericht die binnen recordtijd 2,1 miljoen likes genereert.

Uit onderzoek van TNS Kantar blijkt dat het percentage veranderingsgezinde Nederlanders een stijgende lijn kent. In 2014 was twaalf procent voor aanpassing, in 2015 was dat al zeventien procent. In 2016 vinden 21 procent van de Nederlanders dat Zwarte Piet aangepast moet worden.

Ook heeft TNS Kantar onderzocht hoe Nederlanders met een Surinaamse en Antilliaanse afkomst over de verandering van het uiterlijk van Zwarte Piet denken. Onder hen is de veranderingsgezindheid aanmerkelijk groter. 43 procent is in 2016 voor aanpassing van het uiterlijk, en ook hier is de stijgende lijn zichtbaar ten opzichte van voorgaande jaren. In 2014 was dat nog 35 procent en in 2015 38 procent.