Wat zijn we bij Human blij dat de uitzending van Medialogica over de vermissing van de broertjes Ruben en Julian zoveel verontwaardiging heeft gewekt. Als je zes jaar lang onderzoek doet naar de giftige uitlaatgassen van de publieke opinie en de gevolgen daarvan in onze dagelijkse levens, dan ben je - ondanks de gruwelijkheid van de zaak - blij dat je weer eens op een perfect voorbeeld bent gestuit. Blij dat er geen kwartje valt maar een menhir.
Medialogica-eindredacteur Marc Josten blikt terug op het seizoen van 2018.
De vermissing van de broertjes bracht het publiek in een psychose, de media surften gretig mee op de golf. En of het allemaal al niet erg genoeg was gooide Jeugdzorg vertrouwelijke gegevens van de moeder in de openbaarheid en vertelde de familierechercheur die de moeder bijstond in haar donkerste dagen zonder haar toestemming over haar gruwelervaringen op SBS.
Het deed me allemaal denken aan de woorden van de directeur van RTL toen Nederland commerciële televisie kreeg in 1989: 'Als het publiek bloemkolen wil, dan krijgt het bloemkolen.'
De zaak Ruben en Julian is wat mij betreft het voorlopige dieptepunt van deze vraag gestuurde journalistiek en misschien nog wel veel kwalijker: van vraag gestuurd overheidsoptreden. Als het publiek privacy-schendingen wil, dan kríjgt het publiek privacy-schendingen.
De sensatiezucht bedienen, bang zijn voor het verwijt dat je met je rug naar de samenleving staat. Het voordeel van langdurig journalistiek onderzoek doen naar de werking van publieke opinie, is dat je patronen leert zien. Wie herinnert zich bijvoorbeeld niet de zaak Marianne Vaatstra, een moord op een jonge Friese meid, twee kilometer van een asielzoekerscentrum?
Het publiek schreeuwde dat Friezen geen kelen doorsneden en dat een asielzoeker de dader moest zijn. Een deel van de pers nam het over en uiteindelijk liet het OM twee asielzoekers als verdachten oppakken. Een schuldbewuste officier van justitie zou daar twee jaar later zijn spijt over betuigen. Deze actie was alleen ingegeven om de publieke woede te blussen. DNA-onderzoek zou na ruim 10 jaar uitwijzen dat alle verdachtmakingen ten onrechte waren en dat het wel degelijk een Fries was die de keel had doorgesneden.
En toen ontstond er aversie tegen de taakstraf, dat papierprikken in het park in plaats van brommen in de bak.
Toen Zembla stelde dat je er bij moord zelfs met een taakstraf van af zou komen, was Nederland opeens te klein. De minister van Justitie zou voor onze camera verklaren dat de publieke woede zozeer naar de Tweede Kamer was overgeslagen dat hij alleen nog kon kiezen tussen het afschaffen van de taakstraf of het uitkleden van dit even humane als kostenefficiënte strafrechtinstrument. De minister koos voor het laatste ondanks het feit dat later kwam vast te staan dat in Nederland nog nooit een moordenaar is weggekomen met een taakstraf.
Vaatstra-Taakstraf-De vermissing van Ruben en Julian: het publiek wilde bloemkolen, de media leverden met volle overgave en de overheid liet zich ook meesleuren. Hoogste tijd om weer eens kritisch naar de aanbodzijde van de informatievoorziening en de informatieverwerking te kijken. ONZE aanbodzijde. WIJ - Media, bestuur en burgers. En laten we wel wezen: te veel bloemkool is ook helemaal niet gezond.