Documentairemaakster Kim Faber liep al een aantal jaren met het onderwerp rond. “Ik ben heel nieuwsgierig denk ik, omdat ik alles wil begrijpen en snappen.” Toen haar moeder vertelde over een vriend die zelfmoord had gepleegd, was ze aangegrepen door zijn verhaal. Niemand wist dat hij het ging doen, maar de week voordat hij overleed was hij heel energiek en kalm. “Omdat hij wist dat hij ging sterven, was hij de laatste periode gelukkig. Dat zette mij aan het denken. Dat kan dus, dat je daadwerkelijk gelukkig wordt van het vooruitzicht van de dood en dat het lijden ten einde komt. Maar als iemand die wilsbekwaam is en besluit dat zijn toekomst geen perspectief meer heeft, waarom moet iemand dat dan op zo’n vaak afschuwelijke manier doen? Hoe zit het dan precies met (zelf)euthanasie?”
Het klikte gewoon
Tijdens het derde jaar van de HKU maakte Kim een korte documentaire over een jazz-zangeres met een bipolaire stoornis. “Saskia had het vaak over de dood, waarover ze heel helder kon vertellen.” Hierdoor kwam Kim op een gegeven moment op een punt, waarop ze begreep dat als Saskia een einde aan haar leven wilde maken, ze dat zou begrijpen. Ze vervolgde haar research rondom (zelf)euthanasie en kwam via Stichting De Einder uit bij van Sanne. “Ik weet niet precies wat het was, maar ik was bij haar thuis en het klikte gewoon.” Daarnaast was Kim snel overtuigd dat Sanne heel zeker was van haar beslissing. “Het zat zo in haar hoofd, dit was wat ze wilde.” Kim vond het belangrijk dat de datum al vaststond, voordat ze zich in Sanne’s leven mengde. Dit om het risico van beïnvloeding door haar en de film zoveel mogelijk te vermijden. “Het is sowieso niet in te schatten wat ik als maker voor invloed heb op iemands leven en al helemaal niet in zo’n situatie. Dat was mijn grootste angst, dat mijn aanwezigheid invloed zou hebben. Daardoor was het zo belangrijk dat mensen in haar omgeving, die haar al haar hele leven kenden, achter haar keuze, maar ook achter de film stonden.”
Op de vraag hoe Kim wist dat Sanne zo overtuigd was van haar keuze, antwoordde ze dat ze de dag standaard begonnen en eindigden met een gesprek, waarin ze ‘wel 30.000 keer’ vroeg of ze het echt wilde. “En dat als ze het niet meer wilde, we al het materiaal zouden vernietigen. Zodat ze van daaruit geen druk hoefde te voelen. Sanne zei ook altijd: ‘Je mag het zo vaak vragen als je wilt, al wil je me midden in de nacht opbellen om het nog een keer te checken, dan moet je dat doen.’ Hierdoor voelde ik me niet bezwaard om het zo vaak te vragen.”
Een heftig afscheid
In een korte periode hebben Kim en haar crew een goede band gekregen met Sanne, “wat best bizar is eigenlijk in zo’n kort tijd”. Het afscheid viel hen dan ook zwaar. De laatste draaidag was een ‘rare’ dag. Tijdens het eten hebben ze zelfs hitjes van de jaren 90 aangezet en keihard meegezongen. “Het was heel gezellig.” De stemming sloeg echter om toen ze zich realiseerden dat er nog gefilmd moest worden. “Het was de scène waarin Sanne haar woonkamer klaar ging maken voor de condoleance. Ze wilde graag thuis opgebaard worden en dat alles netjes was. Op een gegeven moment had ze het doek met foto’s opgehangen en toen ze daar naar keek, zei ze: ‘Eigenlijk heb ik best een mooi leven gehad.’ Toen kwam het opeens heel hard binnen en dacht ik; ‘straks zijn we hier weg en dan zien we je nooit meer.’” Nadat alle filmspullen in de auto waren geladen, bleef de crew nog een uurtje bij Sanne. Vooraf hadden ze een exacte vertrektijd afgesproken, ‘want anders ga je het rekken’, had Sanne gezegd. Ze had voor hen ieder een afscheidsbrief. Sanne eindigde haar brief aan Kim met de woorden: ‘Onthoud dat dit 100% mijn eigen keuze is en twijfel nooit aan jezelf.’ Kim vond deze laatste woorden erg fijn en het gaf haar rust.
Tijdens het afscheid zei Kim tegen Sanne dat ze nog terug kon “en dat blijven leven echt nog een optie was”, waarop Sanne haar een knuffel gaf, dankjewel zei en de deur achter haar dichtdeed. “Toen ging ik echt wel even kapot en drong het tot me door. Die zondagnacht deed ik geen oog dicht en maandag wachtte ik de hele dag op het telefoontje van Sanne’s vader.” ‘s Maandags dacht Kim dat Sanne het misschien niet zou doen. “Die laatste handeling, dat je het papje moet roeren en moet innemen, die handeling is toch onmenselijk? Dus misschien bedenkt ze zich wel, dacht ik. En toen kreeg ik het telefoontje en Hubert (vader van Sanne, red.) zei als eerste: ‘Het is gebeurd’.”
Acceptatie
Met deze documentaire wil Kim laten zien wat voor invloed het heeft op iemand die deze beslissing over haar eigen leven heeft kunnen en mogen nemen. “Wat voor invloed dat op haar heeft gehad, maar ook op haar vader. Dat is de film die ik wilde maken, daarom ga ik ook niet diep in op haar problemen. Hoe Sanne’s vader en haar beste vrienden omgaan met haar beslissing, vind ik erg intrigerend. Door al het lijden dat ze samen hebben doorgemaakt, dat je het daardoor kan accepteren en dat je in staat bent om iemand te laten gaan. Dat vind ik ontzettend mooi.”
De documentaire Ik laat je gaan zal na de tv-uitzending draaien op het Environmental Film Festival in Parijs en hij is geselecteerd voor het festival Zagreb DOX. Daarnaast wordt de film ingezet bij ledenbijeenkomsten van het Humanistisch Verbond en voor andere educatieve doeleinden. De volgende film van Kim zal weer geen vrolijke worden. “Mijn drijfveer om films te maken is dat de thema’s die ik belangrijk vind in het leven, zoals het zelfbeschikkingsrecht, mensen aanzet erover na te gaan denken. Omdat Sanne tegen het betrekken van derden was bij haar daden, wilde ze graag laten zien dat zelfmoord ook op zo’n manier kan. Een treinmachinist die jou aanrijdt, een moeder met een kind die toevallig langsfietst als je springt, dat vond ze zo verschrikkelijk. En tot slot vond ze het heel belangrijk dat ze het kon delen met haar naasten.”
Ik laat je gaan wordt zaterdag 24 januari 2015 om 16.34 uur uitgezonden op NPO 2.