“Als we onze verhalen delen, delen we het leven zelf, onze hoop, dromen, angsten, vragen en antwoorden, onze fouten en successen,” vertelt Ingeborg Takken, hoofd Humanistisch Geestelijke Verzorging Defensie. Zij nam het initiatief voor het social media project Your Song powered by humanism*, waarin de verhalen van militairen, verzameld door Humanistisch Geestelijk Raadswerkers bij Defensie, omgezet worden tot liedjes. Toen programmamaakster Eveline van Dijck over dit bijzondere Humanistische project hoorde, wist ze direct dat hier ook iets voor televisie mee gedaan moest worden. “Muziek tilt verhalen, in dit geval van militairen, naar een hoger niveau.”
Interview met documentairemaakster Eveline van Dijck en Amy van Son, co-creator van Your Song powered by humanism*
Extra gelaagdheid
Deze extra gelaagdheid vond van Dijck mooi om te ervaren. “Het is misschien een cliché, maar muziek boort andere gevoelslevels aan. Militairen zullen normaal niet vertellen over hun emoties, omdat ze door moeten gaan. Het zijn echter hele mooie verhalen, en ze zijn vaak erg indrukwekkend en aangrijpend, zoals het verhaal van Johan.” Johan de Jonge was slechts 21 jaar toen hij in 1995 als Dutchbatter werd uitgezonden. Tijdens de val van de enclave Srebrenica wordt hij met een aantal maten een week gevangen gehouden. “Door de muziek krijgt een verhaal, dat je soms in een paar woorden vertelt of uitlegt, een extra gelaagdheid, waardoor je ook daadwerkelijk voelt en ervaart wat een militair heeft meegemaakt. Deze verbondenheid binnen de muziek, binnen het leger en tussen de artiest en de militair is bijzonder.”
Palet
Het gehele social media project bestaat uit zeven muziekvideo’s, waarvan de laatste video de afsluiting vormt. “De Humanistisch Raadslieden komen hierin aan het woord”, zo vertelt co-creator en drijvende kracht achter het project, Amy van Son. “Ze vertellen hun werkervaringen. Het lied, gezongen door Debrah Jade en Memru Renjaan, gaat over het feit dat het tijd kost emoties te verwerken, maar dat je er altijd overheen komt.”
Van Dijck heeft vier verhalen gekozen, een veelzijdig palet bestaande uit totaal verschillende verhalen. Zo gaat het eerste verhaal over kameraadschap, de tweede over een bijzondere vriendschap, de derde over een heftige jeugd en de laatste over een ontvoering. Om dit palet vorm te geven was nog een flinke montageklus, omdat de muziek en de verhalen zo verschillend zijn. “Hoe krijg je deze verhalen bij elkaar in één film? En dan zo dat het ene verhaal het andere niet uitdooft? Het lied ‘The Mission’ van ‘My Favorite Scar’ dicteerde zichzelf eigenlijk al een beetje als begin. Hardrock is echt fantastische muziek en ‘The Mission’ gaat over kameraadschappelijkheid, welke zo typerend is voor alle militairenverhalen binnen de defensie. Mijn editor en ik waren er dan ook snel uit, dat we hiermee moesten beginnen. Daarna volgde de andere liedjes als vanzelf en lag de lijn van het verhaal vast.”
Verwantschap
Naast het feit dat de muziek het verhaal naar een hoger niveau brengt, genoot van Dijck eveneens van de sfeer tijdens het filmen en van de band die ontstond tussen de militairen en de artiesten. “Je ziet hoe ze elkaar waarderen. Daarnaast kijk je door dit project toch anders tegen het leger aan, zoals klassiek zanger Joep Geffen ook in de documentaire zegt. Op veel levels laat dit project de verbinding zien. Zoals Amy van Son eveneens aangeeft, het is natuurlijk ook zo dat als je op zo’n schip of in een legerkamp zit en je bent weken, maanden van huis en je leeft in een betrekkelijk nauwe ruimte, dan moet je wel met elkaar het schip overeind houden. Je moet geen schermutselingen krijgen. Het bijzonder om te zien hoe de militairen kameraden worden.”
Van Son benaderde de artiesten op basis van de verhalen en de muziekvoorkeuren van de militairen. Ze maakte een inschatting of er ook daadwerkelijk een klik zou komen tussen het verhaal van de militair en het verhaal van de artiest zelf. Tijdens de eerste kennismaking tussen haar en de artiesten vertelde ze haar eigen militaire verleden, de betekenis daarvan voor waar ze nu staat in het leven en over het belang van verhalen vertellen. “Hierdoor ontstond er openheid en veiligheid en vertelde de artiesten over hun eigen verhaal. Vervolgens bood ik de artiesten het verhaal van een militair of meerdere verhalen aan, daar waar er nog keuzes waren. De artiest zelf koos uiteindelijk het verhaal dat voor hem of haar het meeste aansprak.” Als er een match was tussen de artiest en het verhaal van de militair organiseerde Amy een eerste ontmoeting met aanwezigheid van een Humanistisch Raadslid, die het verhaal in eerste instantie naar de oppervlakte had gehaald. “Er gebeuren vaak mooie dingen tijdens deze eerste ontmoetingen, die gemiddeld zo’n vier uur duren, waarin artiest en militair echt kennis met elkaar maken en de militair zijn verhaal vertelt. Na elke ontmoeting merkte je dat er echt twee werelden gekoppeld waren, op social media, maar ook in het ‘echte’ leven.” Als de artiest het lied heeft gecomponeerd, vindt de tweede ontmoeting plaats, waarin de militair voor het eerst ‘zijn lied’ hoort en de videoclip wordt opgenomen. “Magische momenten zijn dat! One moment, one take. Alles komt bij elkaar op dat moment, het verhaal van de militair en het lied van de artiest. Het is een gedeelde emotie en daar gaat het over in Your Song.
Van Dijck is het hier helemaal mee eens. “Zeker tussen sergeant Davey van der Sluis en zangeres Qeaux Qeaux Joans bestond er direct, zowel vanwege hun jeugd als vanwege de muziek, een verwantschap. Toen ze samen gingen zingen ontstond er tot ieders verrassing in drie uur tijd een prachtig lied. Een heel bijzonder lied, omdat hun stemmen ook zo goed bij elkaar passen. Qeaux Qeaux Joans zei dat ze normaal gesproken nooit zoiets met Davey zou hebben gemaakt, omdat hij binnen een heel ander genre zingt. Waar zouden ze elkaar ontmoet hebben, als dit project er niet was geweest? Wat hier spontaan ontstond was heel bijzonder.” Van Son voegt hieraan toe, dat het zo bijzonder is dat de artiesten ook echt de militair en het verhaal omarmen. “Het is mijn militair zeggen ze.”
Podium
Dit bijzondere project vormt een podium voor de verhalen van de militairen, om hun ervaringen bespreekbaar en voelbaar te maken. Naast deze documentaire zijn de muziekclips op www.your-song.nl en op social media te bekijken, vindt er in het najaar een concert plaats om het 50-jarige jubileum van Humanistisch Geestelijke Verzorging te vieren. En tot slot, zullen de zangeressen Aniek Maren en Maame Joses de muziek, die zij componeerden naar aanleiding van de verhalen van ‘hun’ militairen, ten gehore brengen op 21 juni tijdens het IHuman Festival in Haarlem. Voor meer informatie: http://www.human.nl/wereldhumanismedag.
Tijdens Your Song in concert zullen gedeeltes uit de documentaire te zien zijn. Het hele project zal naar verwachting in oktober 2014 worden afgerond.
Laat je meenemen door van Dijck langs een palet van aangrijpende verhalen van militairen en laat je onderdompelen in de uiteenlopende muziek. ‘2Doc: Your Song’ wordt woensdagavond 18 juni om 23.35u uitgezonden op Nederland 2.