Op het rondreizende theaterfestival de Parade houdt HUMAN op zondagen filosofisch spreekuur. Bezoekers kunnen even ontsnappen aan de drukte van het festival om hun eigen denken te bevragen met een praktisch filosoof. Maar wat houdt dat in, een filosofisch spreekuur? Redacteur Lieke probeerde het voor ons uit.
Met lichamelijke klachten ga je naar de huisarts en voor psychische hulp kun je aankloppen bij een psycholoog. Maar waar kan je terecht als je vastloopt in je denken? Dan kun je in gesprek met de praktisch filosoof.
En juist op een festival, wanneer je toch al los bent van dagelijkse beslommeringen, lijkt zo’n spreekuur ontzettend op z’n plek. Voor Lieke Dekker (20 jaar) is het einde van haar stageperiode bij HUMAN ook een uitgelezen moment om te reflecteren.
Een van de praktisch filosofen op de Parade is Brecht Rosink. Voordat ze daar spreekuur houdt, spreken we haar in de oude gevangenis aan het Utrechtse Wolvenplein. Daar heeft ze van een lege cel een bijzonder prettige spreekkamer gemaakt, waar Lieke plaatsneemt in een van de fauteuils. Naar een filosofisch spreekuur neem je een vraag (of een omschrijving van iets waar je tegenaanloopt) mee, waar je mee aan de slag gaat.
Brecht legt het zo uit: "Een praktisch filosoof helpt je bij het denken. Soms zit je vast in je denken, en merk je dat je steeds weer terug bij af komt. Goed denken is echt heel moeilijk in je eentje. Als je heel nauwkeurig wil denken, is dat iets dat je beter met z’n tweeën doet. De bezoeker komt dus met een vraag en ik luister naar hoe die erover denkt. Ik stel vragen tot we bij een betere vraag aankomen. Een vraag die eigenlijk samenvat wat we samen onderzoeken."
Brecht Rosink
Het is de laatste dag van Liekes stage bij HUMAN. Haar vraag is, geheel toepasselijk: 'Hoe weet ik wat ik moet doen na mijn opleiding?' Veel mensen vragen Lieke wat ze gaat doen na haar studie. "Maar ik weet niet hoe ik dat moet weten, hoe ik daarachter kan komen."
Brecht schrijft letterlijk de woorden op die Lieke noemt, en laat die haar terughoren. Doordat ze haar woorden terughoort weet Lieke dat ze de vraag korter kan maken. 'Hoe weet ik' is eigenlijk niet zo relevant, de vraag wordt aangepast naar 'Wat moet ik doen na mijn opleiding?' "Ja, of moet het zijn, wat kan ik doen na mijn opleiding?" vraagt Lieke zich af. Lieke en Brecht denken samen door, en vragen zich af wat het verschil tussen 'kunnen doen' en 'willen doen' is.
Het kiezen van een werkwoord in Liekes vraag brengt veel nieuwe vragen naar boven, en eigenlijk weet ze wel wat ze kan, en waar ze terecht kan met haar diploma. "Maar waar ligt mijn sterkte? Dat is wat ik bedoel met kunnen, want jij kan heel goed denken. Ik denk dat kunnen gaat over iets waar je goed in bent."
"Is dat zo," vraagt Brecht. "Is er een gradatie in kunnen?" Even raakt Lieke verstrikt in het denken. Ze besluit te werken met het werkwoord 'willen'. "Dat voelt persoonlijker, meer als iets dat ik zelf kan bepalen."
De praktisch filosoof stelt tegen het einde van het gesprek voor om deze conclusie in een vraag te gieten. Lieke: "Ja, misschien gewoon: wat wil ik?" "Ah!" zegt Brecht. "Je mag het zelf opschrijven, dan neem je het voor je eigen rekening. Als je het wil doen kun je de vraag op je bureau of je ijskast plakken en als je eraan denkt één zin erover opschrijven. Het hoeft geen antwoord te zijn. Je legt het dan weg en na een paar dagen kijk je er weer naar. Soms kan het helpen om het op te schrijven wat je erover denkt. En waarschijnlijk kom je dan weer met een nieuwe vraag."
Gaan die vragen dan maar door en door en door? "Een antwoord is een antwoord, dat appelleert niet. Maar een vraag, dat houdt je denken in beweging," legt Brecht uit.
"Als ik je een vraag stel, dan ga ik het nog een keer vragen totdat ik denk: oh, dat is hiervoor een antwoord. En we eindigen het gesprek ook met een vraag. Vaak drukt die vraag beter uit waar je mee zit dan de vraag waar je mee binnenkwam.
"In een gesprek met een praktisch filosoof kom je je eigen denken tegen en dan is het heel aardig om te kijken of dat denken wel klopt. We doen dat in het dagelijkse leven niet zo heel vaak, ons eigen denken bevragen. Maar het kan heel fijn zijn om nieuwe perspectieven te krijgen op onderwerpen waar je mee zit."
Bij Lieke heeft het gesprek heel wat losgemaakt. "Dit wil ik wel vaker doen, zo'n filosofisch gesprek voeren!"
Brecht mag de hele zomer filosoferen, en kijkt er dan ook naar uit om haar spreekkamer op de Parade te openen. "Ik vind het zo bijzonder dat mensen hun denken willen delen op zo’n openbare en feestelijke plek als de Parade. Na zo’n spreekuur zit ik altijd bij mijn collega’s te juichen, het is toch fantastisch als iedereen merkt hoe leuk het is om te denken? En mensen op de Parade hebben daar echt zin in, om op ontdekkingstocht te gaan in hun hoofd."
Sinds 2019 is HUMAN mediapartner van de Parade, het rondreizende festival met zo’n tachtig theater-, dans-, mime- en muziekvoorstellingen voor jong en oud, en hebben we al verschillende programma’s in samenwerking opgezet. Zo interviewden we de doemdenkers van de Parade en gaf filosoof Stine Jensen de talk ‘Geluk voor Ongelovigen’.
Dit jaar houden we op zondagen in Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam op de Parade een Filosofisch Spreekuur, waar je leert denken over je denken. In een kort filosofisch gesprek word je van het vraagstuk dat jou interesseert, via een onderzoek naar je denken over dat vraagstuk, begeleid naar een vraag die bevrijdt.