Om het klimaat te redden, hebben we het burgerforum nodig

Zoals het nu gaat, gaan we de klimaatdoelen niet halen, becijferde het Planbureau voor de Leefomgeving eind 2020 opnieuw. Nog altijd warmt de aarde op, met desastreuze gevolgen voor de planeet, mens en natuur. Daar moet wat aan gebeuren, oordeelde de rechter. Hoe kunnen burgers bij die transitie betrokken worden, om toch draagvlak te houden, vroeg Tweede Kamerlid Agnes Mulder (CDA) met een motie aan het kabinet. Een adviescommissie onder leiding van Brenninkmeijer werd opgetuigd. 

De centrale onderzoeksvraag van de commissie: hoe kunnen burgers beter betrokken worden bij het klimaatbeleid? Conclusie: voer een burgerforum in. Dat is een democratisch proces, waarbij een representatieve groep burgers begeleid denkt over beleid, legt Tonkens uit. Het is één van de vormen van burgerparticipatie waar we in Nederland gebruik van maken. Hieronder zie je nog een aantal alternatieven.

Met een burgerforum heeft de Nederlandse samenleving de meeste invloed op de politieke besluitvorming, volgens socioloog Tonkens. ''Door de grote rol die burgers krijgen bij een burgerforum, voelen zij zich nauwer betrokken bij politieke beslissingen. Zo voelen burgers zich ook meer betrokken bij het klimaatprobleem. Dat kan op den duur weer voor verdere afname van CO2-uitstoot zorgen," vertelt Tonkens.

''Burgers zijn niet tevreden met de huidige manier waarop ze inspraak hebben, namelijk via inspraakavonden. Klimaatbesluiten zijn vaak al genomen als die avonden plaatsvinden,'' vertelt de Tonkens.

''Echte inspraak blijft dan achterwege. Velen van hen steunen daarom zoiets als een burgerforum. Dit is mooi om te zien, want zo krijgt Nederland de kans om haar democratie te verdiepen en te verbreden.''

Het is volgens Tonkens niet noodzakelijk om kennis te hebben van de klimaatproblematiek, bij het deelnemen aan een burgerforum. "Ik merk dat burgers die meededen aan ons onderzoek, klimaatproblematiek opvatten als 'te technisch'.

''Ze denken dat ze verstand moeten hebben over bijvoorbeeld de risico’s van kernenergie. Maar bij een burgerforum is het juist belangrijk dat stemmen uit verschillende lagen van de samenleving te horen zijn,'' vertelt Tonkens. 

Tonkens beschrijft in het adviesrapport dat iedere burger zich kan aanmelden voor het burgerforum. ''Bij een teveel aan aanmeldingen, vindt een loting plaatst. Deze loting organiseert de overheid. Tijdens de loting moet rekening worden gehouden met de verschillende groepen in de samenleving. Zo blijft het gesprek in het forum divers, en belicht je zo veel mogelijk perspectieven.

''De uitgekozen leden gaan vervolgens in gesprek met deskundigen afkomstig uit verschillende sectoren aan de 'klimaattafels'. Uiteindelijk moeten de gesprekken aan dat soort tafels leiden tot een overeenstemmend resultaat. Dit resultaat wordt vervolgens voorgelegd aan de politieke coalitie.''

Het oprichten van een succesvol burgerforum is misschien makkelijker gezegd, dan gedaan. Er zitten volgens Tonkens namelijk een aantal voorwaarden aan verbonden. Zo moet de overheid van tevoren vaststellen hoeveel impact zo'n forum heeft op de uiteindelijke politieke besluitvorming. ''Ik ben ervan overtuigd dat burgers gemotiveerd zijn om deel te nemen aan zo'n forum, als er ook naar hen wordt geluisterd. Hoe meer er naar hen wordt geluisterd, hoe gemotiveerder ze zullen zijn.''

''Het is belangrijk dat alle regels zijn vastgelegd rondom het burgerforum en dat deze regels duidelijk zijn voor de Nederlandse samenleving, zodat ze de overheid vertrouwen. Zonder een duidelijke aanpak kan een forum het tegenovergestelde bereiken. Namelijk: minder betrokken burgers, omdat ze de overheid onvoldoende vertrouwen."

Tonkens vindt het eigenlijk vanzelfsprekend om gebruik te maken van burgerfora. "De plannen die aan de 'klimaattafels' worden gemaakt, raken de gehele samenleving. Het klinkt mij dan ook logisch in de oren, als zoveel mogelijk groepen in de samenleving zich bemoeien met het eindresultaat." Ondanks dat Tonkens vindt dat een burgerforum bij Nederland hoort, heeft ons land nog maar weinig ervaring met zo'n dergelijk forum.

Nederland experimenteerde voor het eerst met het gebruik van een burgerforum in 2006, in opdracht van minister Pechtold. Het burgerforum heeft niet lang standgehouden. Het kabinet-Balkenende vond het niet nodig om een burgerforum te gebruiken.

Ook het huidige demissionaire kabinet, Rutte-IIl, maakt geen gebruik van een burgerforum. ''Aangezien er in Nederland nog niet genoeg onderzoek is gedaan naar een burgerforum, gebruikt de huidige overheid andere manieren van burgerparticipatie, zoals: inloopbijeenkomsten, workshops en enquêtes,'' licht Tonkens toe.

Momenteel betrekt het huidige kabinet burgers bij de politieke besluitvorming via organisaties als ProDemos en het landelijke kennisinstituut Movisie. Zo betrekt ProDemos mensen meer bij thema’s als de democratie, de samenleving en de politiek en zet Movisie zich in voor een samenleving waarin burgers zo veel mogelijk zelfredzaam zijn.

Wat een nieuwe politieke coalitie met het advies van Brenninkmeijer gaat doen, is nog onduidelijk. Het kabinet kan door het gebrek aan onderzoek naar een burgerforum, kiezen om er geen gebruik van te maken of juist wel. Het hele advies aan de Rijksoverheid vind je hier.