Waarom relativeren nog zo gek niet is

‘Relativeren is belangrijk om dingen in verhouding te zien,’ zegt Van Marwijk. ‘We kunnen ons ontzettend druk maken over van alles en nog wat. Teleurstelling, opwinding, frustratie. Dat is iets wat we veel ervaren. Maar je moet je niet zo druk maken om de gangbare dingen in het leven. Het maakt het leven veel relaxter.’

Dat is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Dat constante druk maken over dingen, past volgens Van Marwijk in de tijdsgeest. En dus is zijn boek meer dan welkom. ‘Tegenwoordig kan iedereen makkelijk met elkaar communiceren en er is daardoor steeds meer agressie, respectloosheid en egocentrisme. Dat wordt vergroot en versterkt door social media. Mensen gaan alleen uit van hun eigen standpunt en blijven daar vaak bij.’

Tekst gaat verder na de afbeelding

Doe niet zo moeilijk, denken we vaak. Maar wie doet er nou eigenlijk moeilijk? ‘Stel, ik teken een getal op de grond en ik zeg tegen jou dat het een negen is. Jij staat aan de andere kant en zegt: “Nee, dat is een zes.” Ik kan mijn plaats verlaten en naast jou gaan staan en zeggen: “Het is inderdaad een zes, maar ik zag net een negen.” Dat is de simpele oplossing.

Vaak gaat het om ingewikkeldere materie. Dan zeg ik: “Ik zie een negen”. Jij zegt: “Ik zie een zes.” “Nee, ik zie echt een negen”, enzovoort. We hebben het eigenlijk allebei over hetzelfde, maar we kunnen elkaar niet overtuigen.

‘Wat ik zou moeten doen, is denkbeeldig naast jou komen staan en snappen dat jij een zes ziet. En dan, want dat is de volgende stap, niet verwachten dat jij ook die negen ziet. Daar haken mensen af. Je kunt je dan wel verplaatsen in de ander, maar dan verwachten we ook dat de ander zich in ons verplaatst.’

Relativeren zou volgens Van Marwijk kunnen bijdragen aan een goede relatie met de mensen om je heen. ‘Anderen hebben een ander referentiekader, andere meningen, en die kunnen uitstekend naast elkaar bestaan als je dat relativeert. Als je dat kunt, maakt dat de communicatie ook een stuk makkelijker, want dan kun je anderen begrijpen.’

Hoe maak je dan die eerste stap? Volgens Van Marwijk begint het bij bewustwording van het feit dat de wereld bestaat uit jouw perceptie, en jouw interpretatie van de wereld. ‘En die is al behoorlijk relatief, want jij ziet een hele andere wereld dan ik.’

Tekst gaat verder na de afbeelding

Vaak komen emoties om de hoek kijken. En dat is ook niet erg, stelt Van Marwijk in zijn boek. Maar dat maakt relativeren soms ook wel eens moeilijk. ‘Dan krijg je reacties als: “Ik werd plotseling boos, ik was er verdrietig over” enzovoorts. Maar om ergens verdrietig of boos over te zijn, moet je eerst nadenken over wáár je boos en verdrietig over moet zijn.

‘Aan het verdriet dat je hebt, gaat eerst een gedachte vooraf. Stel je konijn is dood, wat betekent dat? Je ziet hem niet meer, het gevoel wanneer je hem knuffelde heb je niet meer, je ziet het beeld voor je van je kinderen die ook met dat konijn in de weer zijn, je wordt geraakt door het verdriet van je kinderen.

‘Er gaat een heel rationeel proces aan vooraf, en dáár heb je wel invloed op. Je hebt invloed op je eigen gedachten. Je kunt je gedachten veranderen door dingen te vergelijken en door dingen in een ander perspectief te plaatsen.

‘Soms is het ook helemaal niet nodig als je dingen in verhouding kunt zien. Als je het betrekkelijke ziet van dingen die je zelf als heel belangrijk en urgent ervaart, dan kan je er nog steeds op dezelfde manier mee blijven werken, maar raakt het je allemaal minder. Dan hoef je ook niet zo explosief te reageren.

‘Het begint bij het tegenkomen van een situatie, waarbij je een bepaalde gedachte hebt. Die gedachte roept een emotie op. En op het moment dat je merkt dat die emotie je belemmert, of waar je geen controle over hebt, dan kun je altijd dingen in een ander perspectief zetten. Een perspectief die redelijk dichtbij is, want een te groot perspectief werkt niet.’ 

Tekst gaat verder na de afbeelding

‘Je gevoel mag er dus zijn, als je er maar controle over hebt. Mijn moeder is nu 93, en die gaat geestelijk achteruit. Ze woont nog steeds thuis, maar dat kan natuurlijk van de ene op de andere dag over zijn. Als ik dan huil op de begrafenis, kan iemand naar me toe komen en zeggen: “Je kunt toch relativeren?” Maar zo werkt het niet.

‘Het is niet zo dat je emotieloos door het leven moet. Juist niet. Je moet juist betrokken zijn, keuzes maken, dingen leuk vinden. Je moet bij een voetbalwedstrijd kiezen voor een partij om de wedstrijd leuk te laten zijn. Je moet doelen stellen, en daarin geloven. Je moet vertrouwen in mensen.

‘En het kan best zijn dat die mensen niet te vertrouwen zijn, en het kan best zijn dat je je doelen niet haalt. Maar dat is weer een nieuwe situatie en een nieuw uitgangspunt. En vanuit dat uitgangspunt ga je weer verder.’

Maar valkuilen zijn er ook. Vijf om precies te zijn, en Van Marwijk begint daar zijn boek mee. Een daarvan is onverschilligheid, iets waar relativeren ook vaak mee wordt geassocieerd. Volgens hem is die onverschilligheid ook een trend. Zo vertelt hij dat hij zes boeken thuis heeft liggen met fuck in de titel, en die eigenlijk allemaal zeggen fuck it, als in: het maakt allemaal niet uit.

‘Die zijn razend populair. Dan gaat het om: Ach joh, leef je leven. Het is allemaal niet zo belangrijk, en maak de keuzes die er toe doen en wat anderen voor jou kiezen, doe je gewoon niet. Maar zo werkt het niet, want je hebt te maken met andere mensen. En op een goede manier relativeren, zorgt dat je ook betrokken raakt bij andere mensen.’

Tekst gaat verder na de afbeelding

Onverschilligheid zorgt ervoor dat je je verwachtingen en doelen naar beneden stelt. Maar dat is volgens Van Marwijk niet de bedoeling. ‘Waarom zou je dat doen? Je moet je alleen niet opwinden als de resultaten anders uitpakken.

‘Realistische doelen stellen is een marketing-ding. Dat is misschien heel handig, als je dat naar anderen communiceert, want die zeggen dan: “Dat is haalbaar”. Maar als je voor jezelf doelen stelt hoeven die helemaal niet realistisch te zijn. Of iets realistisch is, blijkt vaak pas achteraf.’

Een actueel voorbeeld is het zwemmen van de Elfstedentocht door Maarten van der Weijden. ‘Er zullen ongetwijfeld mensen zijn die zeggen dat dat realistisch gezien niet haalbaar is. Maar het feit dat hij die lat voor zichzelf hoog legt, motiveert hem ook. Vorig jaar heeft hij het niet gehaald, maar het heeft hem niet tegengehouden om het dit jaar weer te doen. 

‘"Ik probeer het nog een keer en laat mij niet tegenhouden als de resultaten tegen vallen", daar bereik je uiteindelijk het meeste mee.’

Tekst gaat verder na de afbeelding

Van Marwijk kreeg relativeren van jongs af aan mee. Daarnaast speelde het overlijden van zijn zus ook een grote rol. ‘Dat heeft mij heel bewust gemaakt van wat nou werkelijk belangrijk is in het leven. Toen ik zelf 42 werd, de leeftijd dat zij stierf, dacht ik: “Moet ik me nou druk gaan maken als de trein laat komt”? Zij is er niet meer, elke dag die ik leef is een dag die zij niet leeft. Dat leert me relativeren.’

Kun je echt alles relativeren? ‘Ja, dat kan,’ zegt Van Marwijk. ‘Maar de vraag is of je dat moet doen, want dan is het leven niet zo leuk meer.’ Zo schrijft hij in zijn boek dat juist de gewone, alledaagse dingen het leven interessant maken.

Dat klinkt tegenstrijdig, want dat zijn ook dingen waar je je heel druk over kunt maken. ‘Ieder mens leidt zijn eigen leven, bepaalt voor zichzelf wat belangrijk is. En het zijn de meest elementaire dingen die het leven leuk maken.

‘Toch worden die elementaire dingen soms overspoeld door dingen die andere mensen belangrijk vinden voor jou. Zoals werk, je telefoon opnemen, zorgen dat je de trein haalt. Daar komen botsingen vandaan, omdat we ons niet zo goed kunnen verplaatsen in anderen.’