Likes zijn niet onschuldig

Je maakt een foto, bedenkt een (gevatte) titel, voegt eventueel een leuke filter toe en plaatst de foto op jouw Instagrampagina. Mensen kunnen hem nu bekijken, om verschillende redenen: misschien vinden ze het leuk te weten waar je je mee bezighoudt, wellicht ben je een inspiratiebron of biedt je foto afleiding tijdens saaie karweitjes waar iemand even geen zin in heeft. 

Ook bouwde Instagram een knop in, waarmee de kijker kan aangeven of hij het leuk vindt. Daarnaast voegde 'Insta' een tellertje toe, waardoor het aantal keren dat iemand op het hartje naast de foto geklikt heeft, voor iedereen te zien is. Nu, bijna tien jaar later, begint het bedrijf aan deze like-teller te twijfelen en test Instagram bij een deel van zijn gebruikers wat de effecten zijn als de weergave van het aantal likes bij een foto niet is te zien. 

Want, zo denkt Instagram CEO Adam Mosseri, de like-teller kan de mentale gezondheid van gebruikers negatief beïnvloeden. Mensen zouden te veel waarde hechten aan het aantal likes en er een gevoel van populariteit aan ontlenen. Weinig likes bij een foto maakt een deel van de gebruikers onzeker denkt Mosseri, en Instagram wil dat tegengaan.

Tekst gaat verder na afbeelding

Natuurlijk kun je je afvragen of de zorgzaamheid van Instagram wel de echte reden is voor het platform om deze test uit te voeren. Ook mediawetenschapper Imar de Vries heeft zijn twijfels. "Ik denk vooral dat Instagram dit doet om zijn imago hoog te houden. Je ziet eigenlijk bij alle mediabedrijven dat ze zich moeten verhouden tot het publieke debat. Zo wil Apple nu het bedrijf worden dat privacy op nummer één zet, naar aanleiding van alle discussies over onze data die worden verhandeld.

"Facebook bouwde een functie in waarmee je kan zien hoeveel tijd je op het platform zit. Dat kan als reactie gezien worden op de heersende kritiek over of we onze tijd nog wel goed besteden en we niet te veel ervan verspillen door nietszeggende filmpjes te kijken." 

En zo moet ook Instagram iets met de toenemende kritiek over dat we ons op ongezonde wijze bezig houden met hoe vaak we gezien en gewaardeerd worden, denkt De Vries.

Kritiek op bepaalde media(producten) in het publieke debat en de negatieve gevolgen van het gebruik ervan, wordt in lang niet alle gevallen door de wetenschap ondersteund. De Vries: "Als je bijvoorbeeld kijkt naar het effect van gewelddadige games, hoor je van de meeste wetenschappers dat er geen causaal verband is tussen dit soort spellen en geweldplegingen. Maar als de president van Amerika na een school shooting zegt dat er iets gedaan moet worden aan gewelddadige games, zullen veel mensen het aannemelijk vinden dat er toch wat mis is met die spellen."

Zolang de populaire gedachte is dat Instagram ons meer in onszelf gekeerd, narcistisch of ongelukkig maakt, zal het bedrijf zich hiertoe moeten verhouden, denkt De Vries. Ongeacht het feit of er wetenschappelijk bewijs is voor deze veronderstellingen.

Toch schat ook De Vries in dat de like-cultuur van Instagram een negatieve invloed kan hebben op kwetsbare groepen. "Adolescenten zijn natuurlijk enorm bezig met hoe ze zich moeten gedragen om erkend te worden of bij een groep te horen. Dus wat dat betreft zie ik voordelen om deze verandering van Instagram door te zetten."

Tekst gaat verder na afbeelding

Instagrammer Sophia Molen, die als influencer geld verdient met Instagramfoto’s, denkt ook dat jongeren beïnvloed worden door het aantal likes dat een foto krijgt. Toch betwijfelt ze of de potentiële aanpassing van Instagram zin heeft.

Sowieso denkt ze dat het voor haar werk niet uit zal maken. Als influencer verdient ze geld doordat merken haar voor haar foto’s betalen. Voor zo’n merk is het belangrijk dat een foto veel mensen bereikt. Daarvoor kijken ze volgens Molen niet vaak naar het aantal likes, maar naar andere graadmeters, zoals het aantal volgers. Als het aantal likes niet te zien is, maar de rest van haar bereik hoog genoeg is, zullen merken nog steeds met haar in zee gaan.

Ook voor de onzekerheid onder jongeren denkt Molen dat er niet veel zal veranderen als het aantal likes niet meer zichtbaar is. "Ik denk dat jongeren altijd op zoek gaan naar hoe populair ze zijn en dat met anderen gaan vergelijken. Als het aantal likes wegvalt, komt er wel weer wat anders waarmee ze hun populariteit meten."

Tekst gaat verder na afbeelding

De verantwoordelijkheid om goed met het platform om te gaan, ligt volgens Molen ook bij de gebruiker zelf. "Instagram geeft je de vrijheid om te volgen wat je zelf interessant vindt. Als je iets niet wil zien, dan kies je ervoor om het niet te volgen.

"De vraag is denk ik of individuen goed met hun vrijheid om kunnen gaan. Alleen dat vraagstuk heeft niks met media te maken, maar gaat over het grotere thema hoe verantwoordelijk individuen omgaan met wat ze aangeleverd krijgen."

De Vries denkt anders over de vrijheid van de gebruiker. Hij houdt zich als mediawetenschapper juist bezig met hoe media uitnodigen tot bepaald gedrag. "In mijn vakgebied zullen we altijd zeggen dat platforms zoals Instagram niet neutraal zijn. Het zijn niet slechts gereedschappen waarmee je als individu vrij bent om te doen wat je wilt.

"Er zijn specifieke handelingen waartoe deze gereedschappen ons uitnodigen. Je kunt het vergelijken met andere objecten: een stoel nodigt bijvoorbeeld uit tot zitten. Maar het is niet het enige wat je ermee kan doen: je kan er ook op staan of er een raam mee door gooien. En er zijn ook beperkingen. Je kan er bijvoorbeeld niet mee tandenpoetsen.

"Door likes en een like-teller in te bouwen, nodigt Instagram influencers uit zoveel mogelijk likes proberen te vergaren, of adolescenten die bijhouden of hun post wel snel genoeg voldoende bevestiging heeft gekregen. In die zin is het like-mechanisme op een platform als Instagram dus niet onschuldig of neutraal.

"In wezen erkent Instagram dit nu ook door hun overweging om de like-teller weg te halen. Ze spreken zo een waardeoordeel uit over hun eigen tools en zeggen eigenlijk: als we ons platform iets aanpassen, helpt dat misschien om op een prettiger wijze met elkaar om te gaan."

Of het weghalen van de like-teller daadwerkelijk iets verandert aan het Instagram-gebruik, zal moeten blijken uit de resultaten van de test van Instagram. En tot die resultaten bekend zijn, kunnen Instagram-gebruikers gewoon van elkaar blijven zien door hoeveel mensen ze 'geliket' worden.